دردسرهای مرغی

لیلا شریف

قیمت مرغ و کنترل بازار آن، دغدغه‌ای است که تاریخ مصرف ندارد. دولتی به دولت دیگر تغییر شکل می‌دهد، سیاستمداران جدید بر سر کار می‌آیند اما همیشه یک اصل در بازار گوشت سفید ثابت است؛ «سیاستمداران حواسشان به قیمت مرغ هست.»

تفاوتی ندارد که حرف از دهه 60 با دغدغه‌های زندگی کوپنی باشد یا موضوع زندگی مردم در دهه 90 پیش کشیده شود. با نیم‌نگاهی به دغدغه‌های اقتصادی دولتمردان این واقعیت نمایان می‌شود که در موعد ‌ماه رمضان و روزهای پایان سال، دولتی‌ها پاشنه‌های کفش‌شان را ور‌می‌کشند و مأمور مخصوص تنظیم بازار کالای استراتژیکی به نام مرغ می‌شوند. مرغ در ماه‌های اخیر با پرشی جانانه، نمودار قیمت را با روندی صعودی مواجه کرد. در روزهای پایانی آذرماه قیمت مرغ بال و پر گرفت و به رقم کیلویی 12هزار تومان رسید و حتی اندک‌اندک در اسفند‌ماه رکورد کیلویی 16هزار تومان هم رد کرد. روند تغییرات قیمت مرغ چنان عجیب شده که دیگر برای فهمیدن قیمت مرغ کار از برآورد هفتگی گذشته است و ماکیان همچون جواهراتی پشت ویترین، قیمتشان ساعت به ساعت بالا و پایین می‌شود. در میان نوسانات شدید قیمتی، ستاد تنظیم بازار با اطلاعیه‌ای دستوری قیمت مرغ را برای مصرف‌کننده، 11هزار و 500تومان تعیین و اعلام کرد که هیچ خرده‌فروشی حق ندارد مرغ را گران‌تر از این قیمت بفروشد؛ دستوری که با سرک کشیدن در مغازه‌های مرغ‌فروشی نمونه‌های نقضش راحت پیدا می‌شود. در واقع هنوز هم مرغ با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب فروخته می‌شود.

 راه‌حل‌های دولتی؛ صادرات ممنوع و واردات آزاد

از سال 91 به بعد، مرزهای ایران برای واردات گوشت بسته شد و حکم به تأمین این بازار با تکیه بر تولید داخل داده و حتی ایران به یکی از صادر‌کننده‌های این حوزه تبدیل شد. اما افزایش قیمت مرغ در ماه‌های اخیر موجب شد تا دولت باز هم به عنوان نقش اول در تثبیت قیمت بازار مرغ وارد میدان شود و با دستورالعمل‌های خاص خودش، نبض بازار را در دست بگیرد. ممنوعیت صادرات و از سوی دیگر صدور مجوز واردات ازجمله اقدامات دولت برای کنترل این بازار حساس بود.

در همین راستا رضا رحمانی -وزیر صنعت و معدن- نامه‌ای را خطاب به رئیس‌کل گمرک نوشت و دستور داد تا صادرات مرغ از اسفند‌ماه ممنوع شود: «با استناد به تصمیمات نهمین جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی ابلاغی طی نامه رئیس‌جمهور و براساس تصمیمات بیست و دومین جلسه کارگروه تنظیم بازار کشور به‌دلیل اینکه قیمت گوشت مرغ در بازار داخلی به‌شدت افزایش پیدا کرده است؛ بنابراین به‌منظور مدیریت عرضه و تقاضا در بازار داخل صادرات گوشت مرغ از ابتدای اسفند تا پایان ‌ماه مبارک رمضان ممنوع اعلام می‌شود».

واردات گوشت، مهره دیگر دولت برای تنظیم بازار بود و براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار، واردات ۳۰ هزار تن گوشت مرغ به تصویب رسید تا ایرانی‌ها در شب عید با خیال راحت برای خرید محصول پروتئینی محبوبشان برنامه‌ریزی کنند.

   واکنش‌های سیاسیون به قیمت مرغ

دغدغه‌‌ای به نام قیمت مرغ و هراس تعمیم صف‌های بازار گوشت قرمز به این بازار جای خود را در بحث‌های سیاسی هم باز کرد. این موضوع چنان پررنگ شد که نمایندگان مجلس هم برای پیگیری گرانی مرغ، دست به نامه‌نگاری زدند. نمایندگان مجلس نامه‌ای با عنوان افزایش قیمت کالاهای اساسی را با 157امضا خطاب به حسن روحانی رئیس‌جمهور نوشتند و از او خواستند تا جلوی افزایش قیمت کالاهای اساسی از جمله مرغ را بگیرد: «ما نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی اکیداً خواستاریم که با حل این مشکلات اجازه ندهید که بازیگران استکبار جهانی در میدان موضوعات اقتصادی مردم بازیگر شوند و اعتقادات پاک مردم انقلابی را به بازی بگیرند».


 از سال 84قیمت مرغ به‌صورت نقطه‌ای و در آخرین هفته اسفند هر سال محاسبه شده است.(قیمت‌ها به تومان)

 قیمت مرغ در گذر زمان

با گشت و‌گذار در میان صفحات روزنامه و آمار بانک مرکزی، بر این واقعیت صحه گذاشته می‌شود که در تمام دوران بعد انقلاب، تثبیت قیمت مرغ، حرف اول را در میان لیست بلند بالای دغدغه‌های اقتصادی می‌زد. در واقع شاید سال‌ها و روزها تمام شوند و سال و روز نو آغاز شود اما دغدغه‌ای به نام مرغ و قیمت آن، همیشه ذهن مردم و دولتی‌ها را به‌خودم مشغول کرده است.

اگر به روزهای اول انقلاب بازگردیم، ردی از مرغ را در صفحات روزنامه‌ها و دغدغه‌های آن روزها پیدا می‌کنیم. در سال 60 مرغ هم همچون گوشت قرمز کوپنی شده بود. براساس اطلاعیه وزارت کشاورزی و عمران روستانی، نرخ فروش آزاد مرغ در روزهای پایانی سال 60 با قیمت 23تا 25تومان توزیع می‌شد.

کمی جلوتر وقتی به سال 63 می‌رسیم، به تیترهایی برخورد می‌کنیم که نگرانی‌ای به نام علت افزایش قیمت مرغ را پیگیری می‌کردند، آنجا که روزنامه اطلاعات در صفحه اول خودش در مورد قیمت روز مرغ و میزان کمک دولت برای کاهش قیمت نوشته بود: «در سال گذشته برای هر کیلو مرغ 25ریال از طرف دولت سوبسید پرداخت می‌شد که بنابر تصویب شورای اقتصادی از آغاز امسال این سوبسید حذف شده است و در نتیجه گوشت مرغ از امسال با قیمت کیلویی 260ریال (26تومان) به مصرف‌کنندگان تحویل داده خواهد شد.»

رد پای نگرانی از افزایش قیمت مرغ در دهه 70 هم کاملا مشهود است؛ به‌عنوان مثال روزنامه اطلاعات در مرداد سال 76 در گزارشی مفصل از گرانی مرغ منتشر کرده بود و با نیم‌نگاهی به متن گزارش، می‌توان اینگونه تصور کرد که 20سال قبل، معضلات امروز تنظیم بازار مرغ را نوشته‌اند. در آن زمان وزارت جهاد کشاورزی قیمت هر کیلو مرغ تازه را 470تومان تعیین کرده بود درحالی‌که مرغ در بازار با قیمت 680تا 730تومان عرضه می‌شد: «مسئولان در ابتدای سال‌جاری وعده دادند که قیمت کالای مصرفی افزایش پیدا نکند اما متأسفانه شاهد افزایش رسمی و غیررسمی بهای برخی کالاها در بازار هستیم. کارگرها می‌گویند که در سال‌های اخیر یارانه کاهش و هزینه دستمزد کارگران، سوخت و حمل‌ونقل و همچنین خوراک طیور افزایش یافته است که این عوامل بر افزایش قیمت مرغ تأثیر گذشته‌اند.»

در سال 76 هم گوشت مرغ با قیمت 7هزار و 300تومان خرید و فروش می‌شد.با گذر از دهه 70، مرغ به قیمت بالای یک هزار تومان رسید و در سال 84 زمانی که چند ‌ماه از شروع دوران ریاست‌جمهوری احمد‌ی‌نژاد، قیمت هزار و 680تومانی برای مرغ در آخرین هفته اسفند آن سال ثبت شد.

مرغی که 30 سال پیش به قیمت 23تومان در سفره ایرانی‌‌ها جای می‌گرفت، ‌در سال 90 به قیمت 4هزار و 361تومان رسید و چنان روند صعودی را طی کرد که در روزهای اخیر در بالاترین جایگاه قیمتی یعنی 16هزار تومان قرار گرفته ‌است.

در واقع با مرور قیمت مرغ در 40سال گذشته و بررسی برنامه‌های دولت‌ها برای حل معضل این بازار، می‌توان به این نتیجه رسید که دولت‌های بعد از انقلاب، ‌فارغ از دسته‌بندی‌های سیاسی، ‌یک دستور کار مشترک در حوزه اقتصاد را پیگیری می‌کنند و آن هم تثبیت قیمت مرغ به‌عنوان کالایی استراتژیک و نقش‌آفرینی مهم در زندگی مردم ایران است.