بدرقه زاینده‌رود

عاطفه علیان/اصفهان - خبرنگار 

دریچه‌های سد بسته شد. این تلخ‌ترین صدایی بود که در گوش اصفهانی‌ها پیچید. آب بار دیگر به روی مردم اصفهان بسته شد و امیدی به بازگشایی زنده‌رود، برای مرحله بعدی کشت کشاورزان وجود ندارد.
مسئولان می‌گویند زمان بازگشایی زاینده‌رود به میزان بارندگی‌ها در اسفند بستگی دارد و هنوز تاریخ دقیق آن مشخص نیست؛ شاید دهه آخر اسفند یا اوایل فروردین. اما آنچه مشخص است، نیاز آبی کشاورزان در پایان سال است. پس از بازگشایی دریچه‌های سد زاینده‌رود هم این میزان آب تا نیمه خرداد باید جاری باشد. در غیر این صورت بار دیگر کشت و کار کشاورزان با تنش آبی روبه‌رو خواهد شد. به عبارتی با توجه به کشت دیرهنگام غله و تنش آبی، این کشت، با افت مضاعف تولید مواجه می‌شود و بعد از 2 سال بی‌آبی و بیکاری، فعالیتی زیا‌ن‌بار و غیرقابل جبران خواهد بود.

مهمان 20 روزه
20 روز پیش بود که خروجی دریچه‌های سد زاینده‌رود افزایش یافت. آب در بستر زاینده‌رود جاری شد و زودتر از همیشه بعد از گذشتن از شهرستان‌های مبارکه و فلاورجان به اصفهان رسید. آب گل‌آلوده دهانه‌های خشک پل‌های تاریخی اصفهان را‌ تر کرد و جمعیت برای دیدارش به راه افتاد. مردم اصفهان دوباره خندیدند. دلشاد شدند و آواز سردادند. آب به راه خود ادامه داد و به زمین‌های تشنه کشاورزان شرق اصفهان رسید. مطالبه حقابه کشاورزان و باغداران مناطق شرق و برخی از شهرستان‌های غربی اصفهان، اکنون موجی از نشاط و امید را برای همه اصفهان به ارمغان آورده است.
یک کشاورز 43 ساله منطقه دشتی در بخش مرکزی که حقابه‌دار چاه است و 2 هکتار زمینش را زیر کشت صیفی برده به همشهری می‌گوید: با این‌که بازگشایی آب بر حجم آب چاه‌ها تاثیری نگذاشته، اما این 20 روز زنده شدن زنده‌رود، موجب تقویت روحیه امید، پویایی و تکاپو در بین کشاورزان شد. متاسفانه در 18 ماه گذشته کشاورزان خودشان را باخته بودند و سرمایه‌هایشان را از دست رفته می‌دیدند. 
حمید امینی توضیح می‌دهد: به دلیل متروکه شدن زمین‌های زراعی شاهد سرقت، از تجهیزات کشاورزی گرفته تا دینام و ترانس برق، بودیم. در حالی که ما کشاورزیم و عمر و سرمایه‌مان در این راه صرف شده است. این روزها هم اگرچه رودخانه به روال گذشته جاری نیست، همین که اندک آبی به طور دائم جاری باشد، برای چرخیدن چرخ زندگی ما کفایت می‌کند.

زنده شدن امید 
علی قضاوی 60 ساله که به عنوان کشاورز پیشرو در استان اصفهان انتخاب شده و 7 هکتار از 30 هکتار زمینش را در روستای سوسارت دهستان در قهاب جنوبی زیر کشت گندم و جو برده به همشهری می‌گوید: سازمان جهاد کشاورزی بذر مورد نیاز را به‌موقع و به‌صورت یارانه‌ای در اختیارمان قرار داده است. چون کشت پاییزه دوم به کود ازته بیشتری نیاز دارد، با همان قیمت 2 سال پیش هر کیسه 50 کیلوگرمی 39 هزار و 500 تومان توزیع می‌شود.
وی با بیان این‌که بازگشایی زاینده‌رود بعد از 18 ماه امیدی در دل مردم زنده کرد، اظهار می‌کند: در این 20 شبانه‌روز، مشغول کشاورزی بودیم و حالا به اعتبار فروش گندم می‌توانیم کالاهای مورد نیازمان را نسیه خریداری کنیم.
حسین رجبیان، کشاورز و دامدار منطقه جی و قهاب، که از حقابه‌داران زاینده‌رود است و 10 هکتار از زمین 20 هکتاری‌اش را زیر کشت جو، گندم و یونجه برده است، می‌گوید: از سازمان جهاد کشاورزی حدود 2 تن و نیم بذر و 30 کیسه کود ازته گرفتم. از سوی دیگر هم خوراک دام‌هایم را کیلویی 2200 تومان می‌خرم. بی‌آبی ضربه بزرگی به کشاورز و دامدار وارد کرده است و امیدوارم هیچ‌گاه به روزهای تاریک 2 سال قبل برنگردیم. 

خشکسالی ادامه دارد
قائم‌مقام سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با اشاره به بارگذاری‌های بیش از اندازه بر زاینده‌رود به همشهری می‌گوید: در سال زراعی گذشته فقط 30 میلیون متر مکعب آب از زاینده‌رود به بخشی از باغداران غرب اصفهان، آن هم در یک نوبت، داده شد. امسال هم قرار بود این اتفاق در آبان بیفتد که متاسفانه به دلیل ذخیره اندک سد زاینده‌رود و شرایط فنی محقق نشد.
مهرداد مرادمند ادامه می‌دهد: مشابه سال زراعی 96-95 و با تکیه بر بارش‌های مطلوبی که صورت گرفت 40 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزان شرق اصفهان به کشت دیرهنگام پاییزه اختصاص یافت. متناسب با میزان بارش‌های اسفند، نوبت دوم اختصاص آب تعیین می‌شود تا تولید محصولات کشاورزی استان 200 هزار تن افزایش یابد. مرادمند با تاکید بر در اختیار قراردادن بذر مناسب با تخصیص 450 تومان یارانه به ازای هر کیلوگرم اظهار می‌کند: طبق قولی که به کشاورزان داده بودیم بذر مورد نیازشان را با تخصیص یارانه به قیمت کیلویی 1500 تومان در اختیارشان قرار دادیم. کود فسفاته و ازته و اوره و کود سرک را که مورد نیاز کشت پاییزه دوم است تولید و به مرور عرضه می‌کنیم. با هماهنگی صندوق بیمه بانک کشاورزی به دنبال فراهم ساختن شرایط بیمه شدن مزارع کشاورزان هستیم که به علت مسائل و مشکلات اقتصادی کشاورزان استقبال خوبی از آن صورت نگرفته است.

وضع ناپایدار آب 
کارشناس منابع آب و عضو هیات مدیره شرکت میراب زاینده‌رود و پیمانکار توزیع آب رودخانه زاینده‌رود با تاکید بر بازده پایین کشت پاییزه دوم می‌گوید: وضع آب ناپایدار است و برنامه‌ای برای بازگشایی دائمی سد روی میز نیست. تمام تصمیم‌ها منوط به حفظ خط آب آشامیدنی است. بارش‌ها معمولا به صورت برف است که با ذوب شدن آن در اواخر اسفند و بهار به سد سرریز می‌شود و بدیهی است حجم آب پشت سد، به سبب برداشت‌های بالادست، به میزان دهه‌های گذشته نخواهد بود.
علی بصیرپور با تاکید بر تاثیر مثبت بازگشایی آب در جامعه ادامه می‌دهد: باید از 2 جنبه جاری شدن زاینده‌رود را در نظر گرفت؛ خوشحالی کشاورزان برای رهاسازی آب و آغاز کشت و کار بعد از نزدیک به 2 سال و دیگر، نشاط و شادابی جامعه که بر اثر بازگشایی آب ایجاد می‌شود. اگرچه بسته شدن آب موجب مکدر شدن خاطر مردم می‌شود، اما نباید فراموش کنیم این قطعی یک ماهه است و دوباره برای آبیاری کشت پاییزه دوم ناچار به بازگشایی زاینده‌رود هستیم.
وی می‌افزاید: ما با تنش آبی مواجهیم و نباید با بارش‌های مطلوب چند ماهه فکر کنیم بحران تمام شده است. اصفهان در منطقه خشک قرار دارد و باید سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف آب را در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و آشامیدنی جدی بگیریم و به اضافه برداشت‌ها برای همیشه پایان دهیم.


   مردم به بدرقه آب بیایند 

رئیس انجمن حمایت از کشاورزان شهرستان اصفهان با بیان این‌که طی 20 روز گذشته فقط ۴۰ درصد زمین‌های کشاورزی زیرکشت رفته است، گفت: قرار بود ۷۰ متر مکعب آب از سد خارج شود تا آب به سد آبشار در اصفهان برسد، اما در ادامه میزان خروجی سد به ۶۰ متر مکعب کاهش یافت و حدود یک هفته بعد از باز شدن آب، حجم خروجی سد به ۸۰ متر مکعب در ثانیه برای استفاده کشاورزان غرب اصفهان افزایش یافت.
حسین محمدرضایی با بیان این‌که بازگشایی آب برای مرحله بعدی کشت کشاورزان بستگی به میزان بارندگی‌ها در اسفند دارد، افزود: همان‌طور که مردم با شور و نشاط و خوشحالی به استقبال آب آمدند دیگر جای تردد نبود همین میزان جمعیت هم به بدرقه آب بیایند و نشان بدهند از خشکی زاینده‌رود ناراحت هستند تا این‌که دولت و وزارت نیرو به فکر دائمی بودن زاینده‌رود چون گذشته باشند.