سایه گذر آقا نجفی بر سر نقش‌جهان

محمد باریکانی/خبر‌نگار

اهمال در ابلاغ حریم میدان نقش جهان و 116 اثر تاریخی پیرامون میدان ثبت جهانی شده اصفهان در یونسکو توسط دفتر ثبت آثار تاریخی، دست شهرداری اصفهان را برای زیر و رو کردن حریم درجه یک میدان نقش جهان و برخی بناهای تاریخی واقع در بافت تاریخی اصفهان بازگذاشت.
اوایل آذرماه سال95 فرهاد نظری،  مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی در سازمان میراث‌فرهنگی از تعیین حریم میدان نقش جهان با 116 اثر تاریخی پیرامون این میدان که ثبت جهانی شده خبر داد. این اعلام در حالی صورت گرفت که سال77 و در دوران ریاست سیدمحمد بهشتی بر سازمان میراث‌فرهنگی حریم میدان نقش جهان و 112 اثر پیرامون این میدان تصویب و به دستگاه‌های مرتبط نیز ابلاغ شده بود. ابلاغ حریم میدان نقش جهان در آن دوره به 17 ارگان ارسال شده بود و 11دستگاه نیز نقشه حریم میدان تاریخی نقش جهان و آثار پیرامونی این میدان را در اختیار داشتند.
دفتر ثبت آثار تاریخی به مدیریت فرهاد نظری اما در آذرماه سال95 اقدام به بازنگری در حریم میدان نقش جهان کرد و این‌بار با افزایش حریم میدان نقش جهان اعلام کرد که حریم این میدان با 116اثر تاریخی به تصویب رسیده است. در حریم مصوب شده سال95 نیز همچون سال97 هریک از آثار و بناهای تاریخی موجود در حریم میدان نقش جهان دارای حریم مصوب بودند اما پس از بازنگری چه اتفاقی افتاد؟
25‌ماه از تصویب حریم بازنگری شده میدان نقش جهان گذشته است، اما دفتر ثبت آثار تاریخی از آن زمان تاکنون حریم مصوب میدان نقش جهان را به دستگاه‌های مختلف ابلاغ نکرده و در این وضعیت دست شهرداری اصفهان برای تخریب بافت تاریخی و حریم درجه یک میدان نقش جهان برای احداث خیابان آقا نورالله نجفی بازتر شده است.
براساس قوانین حفاظت از آثار تاریخی درصورت ابلاغ حریم آثار تاریخی به دستگاه‌ها همگی آنها موظف به رعایت موازین قانونی در برخورد با آثار تاریخی هستند و شاید اگر این ابلاغ صورت می‌گرفت امروز بخشی از آثار و بناهای تاریخی واقع در حریم میدان نقش جهان زیر لودرهای شهرداری اصفهان نرفته بود.

پرونده حریم ابلاغ شده سال77 گم شده است؟
اما نکته جالب‌تر در مورد حریم میدان نقش جهان؛ براساس برخی اخبار ارسال شده به روزنامه همشهری از سوی دوستداران میراث‌فرهنگی، پرونده سال77 میدان نقش جهان اصفهان که نقشه اصلی تعیین حریم مصوب میدان ثبت جهانی شده و نقش جهان نیز در آن بود در دفتر ثبت آثار تاریخی و اداره میراث‌فرهنگی استان اصفهان مفقود شده و وجود خارجی ندارد. درحالی‌که باید همین پرونده در 11دستگاه دیگر به همان شکل که در دفتر ثبت آثار تاریخی وجود داشت موجود باشد.
پرونده سال77 میدان نقش جهان از این منظر اهمیت دارد که حریم مصوب ابلاغ شده این میدان به دستگاه‌های مختلف برای رعایت موازین میراث فرهنگی در پروژه‌های عمرانی و برخورد با آثار تاریخی در آن پرونده موجود بود و حریم بازنگری شده میدان نقش جهان و آثار پیرامونی آن‌،که در سال95 به تصویب دفتر ثبت آثار تاریخی رسیده با گذشت 25‌ماه هنوز ابلاغ نشده است. اکنون با تخریب‌های صورت گرفته در حریم درجه یک میدان نقش جهان اصفهان جای این پرسش از دفتر ثبت آثار تاریخی سازمان میراث‌فرهنگی وجود دارد که چرا با گذشت 25‌ماه از تصویب حریم بازنگری شده میدان نقش جهان و 116اثر پیرامونی این میدان ثبت جهانی شده، در ابلاغ حریم تعلل کرده و با این اقدام دست شهرداری اصفهان برای تخریب حریم درجه یک میدان نقش جهان باز شد؟

تخریب حریم درجه یک میدان نقش جهان و بازداشت شهردار منطقه
 همین دیروز محمد مهدی کلانتری، کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی و مدرس دانشگاه سوره تهران که با ایجاد کمپین #نه_به_گذر_آقا_نورالله_نجفی اعتراض‌های مؤثر به احداث این گذر در بافت تاریخی اصفهان را موجب شد به سازمان میراث‌فرهنگی رفته بود تا از اقدام شهرداری اصفهان برای احداث این گذر در بافت تاریخی حریم درجه یک میدان نقش جهان شکایت کند. همزمان، فعالان میراث‌فرهنگی در استان اصفهان به همشهری خبر دادند که شهردار منطقه3 اصفهان پس از آنکه محرز شده است مسیریابی برای احداث گذر در حریم درجه یک میدان نقش جهان که به تخریب برخی بناهای تاریخی نیز انجامیده اشتباه بوده، بازداشت و روانه زندان شده است.
دوستداران میراث فرهنگی اصفهان همچنین به همشهری گفته‌اند که احتمال تعمدی بودن مسیریابی اشتباه برای احداث گذر در حریم درجه یک میدان نقش جهان وجود دارد. آنها این احتمال را مطرح کرده‌اند که تخریب بافت تاریخی اصفهان در حریم میدان نقش جهان برای تجاری‌سازی این نقطه انجام شده تا از محل فروش املاک تجاری هزینه خیابان‌کشی جبران شود.
اگر حتی حریم تصویب شده سال95 در دفتر ثبت آثار تاریخی با سرعت بیشتر از سوی این دفتر برای ابلاغ مهیا شده بود، آن‌وقت قانون بر میدان نقش جهان و آثار تاریخی پیرامون آن حاکم می‌شد و سازمان میراث فرهنگی می‌توانست با اقدام به موقع از تخریب این حریم جلوگیری کند. آن‌وقت حتی شورای‌عالی معماری و شهرسازی نیز نمی‌توانست برخلاف قانون حریم آثار تاریخی نظر بدهد و حریم درجه یک نقش جهان وآثار تاریخی پیرامون آن اینگونه ویران شود.



   تهدید 51 اثر تاریخی در حریم درجه یک نقش‌جهان به‌دلیل خیابان‌کشی 

گذر آقانورالله  نجفی اصفهان قرار است از 50متری میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف‌الله عبور ‌کند و 51 اثر تاریخی که دارای حریم مصوب اما ابلاغ نشده هستند در مسیر عبور این گذر قرار دارند که 3 اثر به‌طور کامل در وسط این گذر قرار گرفته و تخریب شده و می‌شوند. شاهین سپنتا از فعالان میراث‌فرهنگی استان اصفهان در گفت‌وگو با همشهری اما معتقد است که حتی اگر حریم میدان نقش جهان به شهرداری اصفهان ابلاغ هم نشده بود باز شهرداری باید از سازمان میراث‌فرهنگی برای انجام پروژه عمرانی خود استعلام می‌کرد. او با اشاره به این موضوع که بافت تاریخی اصفهان در حریم میدان نقش جهان قرار گرفته است و جدا از آنکه باید از سازمان میراث‌فرهنگی پرسید چرا حریم مصوب میدان نقش جهان را برای اجرا ابلاغ نکرده است؟ باید از شهرداری اصفهان نیز پرسید که چرا پیش از اقدام برای تخریب حریم درجه یک میدان نقش جهان از سازمان میراث‌فرهنگی استعلام نگرفته است؟ شاهین سپنتا با اعلام اینکه اقدامات سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در حوزه بافت و آثار تاریخی این شهر نادرست بوده است گفت: سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اصفهان مدعی است که طبق ماده111 قانون شهرداری‌ها تشکیل شده و یکی از اهداف و مسئولیت‌های این سازمان «ساماندهی محلات و محورهای بافت قدیم و مرمت بناهای قدیمی» است. اما طبق متن ماده111 قانون مذکور، شهرداری‌ها با ایجاد مؤسساتی جهت نوسازی صرفا مجاز به نوسازی مستغلات و اراضی در محلات فرسوده یا کهنه شهر هستند و هیچ حقی برای مرمت آثار تاریخی شاخص و ثبت شده شهر که مسئولیت قانونی حفاظت و مرمت آنها برعهده سازمان میراث فرهنگی است و یا فعالیت در بافت تاریخی، در این قانون به شهرداری یا سازمان نوسازی واگذار نشده است و اهداف اعلام شده این سازمان در این مورد با روح قوانین جاری کشور و اصل تفکیک مسئولیت‌های قانونی در تضاد است. اقدام شهرداری اصفهان در تخریب حریم درجه یک میدان ثبت جهانی شده نقش جهان به هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست و شهرداری اصفهان جدا از آنکه سازمان میراث‌فرهنگی در ابلاغ حریم مصوب میدان نقش جهان و آثار پیرامونی آن کوتاهی کرده، حتی ضوابط حفظ بافت‌های تاریخی 168شهر کشور را نیز که سال88 از سوی شورای‌عالی معماری و شهرسازی ابلاغ شده نادیده گرفته و با مسیریابی غلط بخش زیادی از حریم درجه یک میدان نقش جهان اصفهان را تخریب کرده است.