روح خدا به خدا پیوست

محسن تولایی، خبرنگار

فروردین: نفس‌های جنگ در سال آخر به شماره افتاده و امام‌خمینی(ره) در پیام نوروزی خود می‌گوید: «تحمل 8سال فشار و سختی فقط برای اسلام عزیز بوده است». روابط ایران با کشورهای غربی یک‌بار دیگر جراحت برمی‌دارد. با فتوای زمستان سال قبل امام(ره) مبنی بر ارتداد سلمان رشدی نویسنده مقیم انگلیس و نویسنده کتاب «آیات شیطانی»، دیپلمات‌ها، بازرگانان و دانشجویان ایرانی از انگلیس اخراج می‌شوند. 6فروردین امام‌خمینی(ره) در نامه‌ای خطاب به آیت‌الله منتظری می‌نویسد: «از آنجا که روشن شده است شما این کشور و انقلاب اسلامی عزیز و مردم مسلمان ایران را پس از من به‌دست لیبرال‌ها و از کانال آنها به منافقین می‌‌سپارید، صلاحیت و مشروعیت رهبری آینده نظام را از دست داده‌‌اید». 7فروردین آیت‌الله‌منتظری در نامه‌ای استعفا می‌کند و می‌نویسد: «من از اول جداً مخالف بودم و با توجه به مشکلات زیاد و سنگینی بار مسئولیت، همان وقت به مجلس خبرگان نوشتم که تعیین اینجانب به مصلحت نبوده است... . از حضرتعالی تقاضا می‌کنم به مجلس خبرگان دستور دهید مصلحت آینده اسلام و انقلاب و کشور را قاطعانه در نظر بگیرند و به من اجازه فرمایید همچون گذشته یک طلبه کوچک و حقیر در حوزه علمیه، به تدریس و فعالیت‌های علمی و خدمت به اسلام و انقلاب، زیر سایه رهبری حکیمانه حضرتعالی، اشتغال داشته باشم». امام خمینی(ره) نیز در نامه دوم خود با این استعفا موافقت می‌کند و می‌گوید: «از اینکه عدم‌آمادگی خود را برای پست قائم‌مقامی رهبری اعلام کرده‌اید پس از قبول، صمیمانه از شما تشکر می‌کنم. همه می‌‌دانند که شما حاصل عمر من بوده‌‌اید و من به شما شدیداً علاقه‌مندم». در بهمن ماه130نفر از نمایندگان مجلس طی نامه‌ای از امام‌خمینی(ره) می‌خواهند که  با اصلاح قانون اساسی موافقت کنند.

اردیبهشت: علی‌اکبر ولایتی و طارق عزیز، وزرای امور خارجه ایران و عراق، در حضور خاویر دکوئیار -دبیرکل سازمان ملل- با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو می‌کنند. اجرای بهتر مفاد قطعنامه598 دستور کار این دیدارها در ژنو است. امام(ره) در نامه‌ای به آیت‌الله خامنه‌ای (رئیس‌جمهور) و در پاسخ به پیشنهاد نمایندگان مجلس و اعضای شورای‌عالی قضایی برای اصلاح قانون اساسی، موارد اصلاح و هیأت تدوین اصول اصلاحی را تعیین می‌کند. یک هیأت 20نفره مسئول بررسی، تدوین و تصویب اصلاح قانون اساسی در محدوده رهبری، تمرکز در مدیریت قوه‌مجریه، تمرکز در مدیریت قوه‌قضاییه، تمرکز در مدیریت صداوسیما، تعداد نمایندگان مجلس و برخی موارد دیگر می‌شود. در نامه امام(ره) آمده مدیریت صداوسیما باید در نظارت قوای 3گانه باشد. آیت‌الله خامنه‌ای به چین و کره‌شمالی سفر می‌کند. مجلس یک فوریت لایحه را تصویب می‌کند.

خرداد: بنیانگذار انقلاب اسلامی بعدازظهر 13خرداد68 به دیار باقی می‌شتابد. روز بعد وصیت‌نامه امام خمینی(ره) از سوی آیت‌الله خامنه‌ای در مجلس خبرگان قرائت می‌شود. اعضای خبرگان با تشکیل شورای رهبری مخالفت می‌کنند و با روایت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی - نایب‌رئیس مجلس خبرگان- درباره نقطه‌نظر مثبت امام‌خمینی(ره) نسبت به رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس‌جمهور به‌عنوان رهبر بعدی جمهوری اسلامی انتخاب می‌شود. پیکر امام‌خمینی(ره) به سمت بهشت‌زهرا تهران تشییع می‌شود و بنا به گزارش‌های متعدد رسانه‌ای باشکوه‌ترین مراسم تشییع یک رهبر جهان رقم می‌خورد.

تیر: پس از آنکه زعامت و رهبری انقلاب به آیت‌الله خامنه‌ای سپرده می‌شود، انتخابات ریاست‌جمهوری برای تعیین رئیس‌جمهور بعدی برگزار می‌شود. شورای بازنگری قانون اساسی 17تیرماه، اصلاحات قانون اساسی را به تصویب می‌رساند. افزودن واژه مطلقه به ولایت فقیه و تمرکز در مدیریت قوه‌مجریه و حذف نخست‌وزیری ازجمله تغییرات قانون اساسی جدید است. حق نظارت و تأیید صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس خبرگان رهبری نیز در همین قانون اساسی به اختیارات شورای نگهبان افزوده می‌شود. منصب ریاست قوه‌قضاییه نیز جایگزین شورای‌عالی قضایی می‌شود. چهره‌ها، احزاب و گروه‌ها از مردم برای شرکت در همه‌پرسی دعوت می‌کنند. عبدالرحمن قاسملو - فعال سیاسی چپ و دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران- در سن ۵۹‌سالگی در اتریش ترور می‌شود.

مرداد: شورای نگهبان از میان 79نامزد این انتخابات، تنها اکبر هاشمی‌رفسنجانی و عباس شیبانی را تأیید صلاحیت  می‌کند. همه‌پرسی قانون اساسی همزمان با پنجمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی 94درصد آرا را به‌دست می‌آورد. رهبر معظم انقلاب نیز 12مردادماه حکم ریاست‌جمهوری وی را تنفیذ می‌کنند. بالغ بر 97درصد شرکت‌کنندگان در انتخابات نیز به همه‌پرسی قانون اساسی رأی مثبت می‌دهند. به‌دنبال استعفای آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی از ریاست مجلس، مهدی کروبی برای مدت یک سال ریاست مجلس را بر عهده می‌گیرد. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی کابینه خود را به مجلس معرفی می‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای پس از ابلاغ اصلاحیه قانون اساسی آیت‌الله یزدی را به‌عنوان نخستین رئیس قوه قضاییه ایران منصوب می‌کند. آیت‌الله عبدالکریم موسوی اردبیلی قبل از او رئیس شورای‌عالی قضایی و رئیس دیوان عالی کشور بود.

شهریور: اجلاسیه سران غیرمتعهدها در بلگراد صربستان بهانه مناسبی است تا ایران خواستار اجرای سریع و کامل قطعنامه 598 از سوی عراق شود. هنوز برخی نقاط مرزی از سوی نیروهای عراقی تخلیه نشده و میل‌گذاری مرزی انجام نشده است. تکلیف مبادله اسرا نیز مشخص نیست. تمامی وزرای پیشنهادی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی -رئیس‌جمهور- از مجلس رأی اعتماد می‌گیرند. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در پیامی به مناسبت 31شهریورماه، سالگرد آغاز دفاع‌مقدس، نگه‌داشتن بخشی از اراضی ایران در دستان حکومت صدام را عملی دزدانه خوانده و تهدید می‌کنند: «عراق از عدم‌اجرای قطعنامه و ادامه اشغال خاک ایران پشیمان خواهد شد». در این پیام تصریح می‌شود: «اگر یک سال پیش صدام به اجرای قطعنامه تن داده بود، اینک اسرا برگشته، اروندرود لایروبی شده و صلح مستقر گردیده و پیشرفت بازسازی‌ها چشمگیر بود».

 مهر: آیت‌الله خامنه‌ای، سیدحسن فیروزآبادی را به‌عنوان رئیس ستاد کل نیروهای مسلح منصوب می‌کنند و او تا 27سال در این جایگاه می‌ماند. 12مهر رهبر معظم انقلاب در اجرای بخش دیگری از اصلاحیه قانون اساسی ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام را با معرفی 20نفر مشخص می‌کند. مقام معظم رهبری از آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی  می‌خواهد تشکیل و اداره مجمع را اجرایی کند.

آبان: مجلس دوفوریت طرح تشدید مقابله با اقدامات تروریستی دولت آمریکا را تصویب می‌کند. دستگیری و اعترافات چند متهم به جاسوسی برای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، بهانه اصلی تصویب چنین طرحی است. این قانون به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد  که به‌منظور مقابله‌به‌مثل دربرابر آمریکا برای دستگیری و مجازات آمریکایی‌هایی که در محاکم قضایی ایران محکوم شده‌اند اقدامات لازم را انجام دهد. سال96 وقتی کنگره آمریکا، مجوز تحریم‌های سپاه ظرف مدت90روز را به ترامپ -رئیس‌جمهور آمریکا- داد، نمایندگان مجلس ایران قانون مقابله با اقدامات تروریستی و ماجراجویانه آمریکا را به تصویب رساندند که 2هزار میلیارد تومان برای تقویت توان دفاعی و اطلاعاتی ایران و حمایت از سپاه پاسداران اختصاص می‌داد. با اضافه شدن اصل176به قانون اساسی شورای‌عالی امنیت ملی تشکیل می‌شود و حجج الاسلام سیداحمد خمینی و حسن روحانی به‌عنوان نمایندگان آیت‌الله خامنه‌ای در این شورا معرفی می‌شوند.

آذر: نخستین جلسه شورای‌عالی امنیت ملی عصر 4آذرماه به ریاست آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی -رئیس‌جمهور- تشکیل می‌شود. در یک اتفاق تاریخی چائوشسکو- رئیس‌جمهور کمونیست رومانی- چند روز قبل از سرنگونی و اعدام در کشورش به ایران سفر  و با آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و علی‌اکبر ولایتی - وزیر امور خارجه- دیدار و گفت‌وگو می‌کند. اعتراضات زیادی نسبت به برنامه‌ریزی این سفر علیه وزارت خارجه صورت می‌گیرد و منجر به برکناری سفیر وقت ایران در رومانی می‌شود.

دی: اوضاع سیاسی در اقمار شوروی به هم‌ ریخته است. این کشور کمونیستی پس از حدود 70سال در آستانه تجزیه‌شدن است و همین اتفاق ایران را در دوراهی حمایت یا طرد استقلال‌طلبی جمهوری‌هایی همچون آذربایجان قرار داده است. وزیر خارجه شوروی درباره آخرین تحولات و حوادث آذربایجان به علی‌اکبر ولایتی، همتای ایرانی خود، پیام می‌فرستد. شوروی موانع اطراف شهر باکو را در هم می‌شکند و در این شهر حکومت نظامی اعلام می‌شود. هزاران نفر از مردم آذربایجان شوروی به‌علت جنگ و درگیری راهی مرزهای ایران  و وارد آستارا می‌شوند. با حکم عبدالله نوری، غلامحسین کرباسچی هفتمین شهردار پس از انقلاب در تهران می‌شود.

بهمن: ایران تلویحا از آذربایجان جانبداری می‌کند. وزارت امور خارجه ایران خواستار توقف برخوردهای خشونت‌آمیز دولت شوروی با مردم آذربایجان می‌شود. امنیت پروازها نسبت به اوایل انقلاب بهتر می‌شود. آیت‌الله خامنه‌ای در سالگرد حکم امام(ره) درخصوص ارتداد سلمان رشدی می‌گویند که حکم امام در مورد او همچنان به قوت خود باقی است و باید اجرا شود.

اسفند: حجت‌الاسلام مهدی کروبی در یکی از روزهایی که مجلس به ریاست وی تشکیل جلسه می‌دهد، می‌گوید: «اندیشه‌های امام‌(ره) با رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جامعه حاکم خواهد بود». و دعا می‌کند: «از خدا ملتمسانه و عاجزانه می‌خواهیم که بتوانیم راه ائمه و امام‌مان را با هدایت رهبر معظم انقلاب ادامه دهیم». طرح 8ماده‌ای خاویر دکوئیار -دبیرکل سازمان ملل- برای ازسرگیری مذاکرات صلح ایران و عراق منتشر می‌شود. عقب‌نشینی سریع نیروها به مرزهای شناخته‌شده بین‌المللی و آزادی اسرای جنگی پس از عقب‌نشینی، از موارد برجسته این طرح بودند.