زمین تهران از دست نخاله‌ها نفس می‌کشد

محمود مولایی/خبر‌نگار

نخستین کارخانه بازیافت خاک و نخاله‌های ساختمانی به‌زودی افتتاح می‌شود. 
در روزهای گذشته رئیس شورای شهر تهران با حضور در مرکز دفع و پردازش پسماندهای ساختمانی و عمرانی بازدید سرزده‌ای از این کارخانه داشت. محسن هاشمی از تلاش سازمان پسماند شهرداری تهران در زمینه ارتقای کیفیت محیط‌زیست، مدیریت بهینه پسماند و بازگشت منابع به چرخه مصرف صحبت کرد و گفت که در مورد اجرای طرح‌های زیست‌محیطی و شیوه‌های ارتقای مدیریت پسماند، این سازمان با شورای شهر تهران باید تعامل و همکاری داشته باشد. پیش‌تر اما شهردار تهران از شروع به‌کار نخستین کارخانه بازیافت خاک و نخاله‌های ساختمانی صحبت کرده بود. سیدمحمدعلی افشانی، شهردار تهران در حاشیه‌ برگزاری مراسم یکی از پروژه‌های عمرانی گفته بود که «برنامه ما این است که تا پایان سال آینده برابر با کل تولید نخاله‌های ساختمانی در تهران کارخانه تولید مصالح از نخاله داشته باشیم.» 
بدین‌ترتیب، این کارخانه در هفته‌های آینده در جاده آبعلی شروع به‌کار می‌کند؛ یعنی جایی که سال‌ها نخاله‌های ساختمانی توسط سازمان پسماند جمع‌آوری و دفن شده است. اکنون قرار است با افتتاح این کارخانه بخش بزرگی از مشکلات نخاله‌های ساختمانی در کلانشهر تهران حل شود. کارخانه «بازیافت نخاله‌های ساختمانی» در مرکز دفع و پردازش پسماندهای ساختمانی و عمرانی قرار دارد؛ درست در ابتدای جاده آبعلی. عملیات احداث پروژه کارخانه بازیافت نخاله ساختمانی در سال‌های اخیر شروع شده و به‌زودی در مرحله بهره‌برداری قرار می‌گیرد.طبق آمار سازمان پسماند، روزانه بیشتر از 40هزار تن نخاله‌ ساختمانی در پایتخت جمع‌آوری می‌شود؛ چیزی نزدیک به 5 برابر زباله‌های شهر. موضوعی که این سازمان را روزانه با دغدغه‌های بسیاری مواجه کرده است؛ از هزینه جمع‌آوری و پردازش گرفته تا دفن نخاله‌های ساختمانی. با شروع به‌کار نخستین کارخانه بازیافت خاک و نخاله‌های ساختمانی قرار است روزانه 3هزار و 300تن از این نخاله‌ها تبدیل به مصالح ساختمانی شود. این اتفاق بار مالی اداره شهر را کاهش خواهد داد؛ آنگونه که به گفته مدیرعامل سازمان پسماند شهر تهران اکنون، این سازمان هزینه‌های زیادی را برای جمع‌آوری و دفن نخاله‌ها متحمل می‌شود ولی با افتتاح کارخانه از هدررفتن بخش زیادی از این هزینه‌ها جلوگیری خواهد شد. رضا عبدلی به همشهری می‌گوید: «روزانه بیشتر از 40هزار تن نخاله ساختمانی در تهران داریم که شامل پسماندهای عمرانی، نخاله و خاک‌هایی است که از حفاری تونل، مترو و تخریب‌های ساختمان به‌دست می‌آید. تمام این خاک و نخاله‌ها به مرکز پسماند منتقل شده و در آنجا دپو می‌شود. برای همین، ما آمدیم و یک کارخانه 3300تنی زدیم که سالانه حدود یک میلیون تن از دفن خاک و نخاله جلوگیری می‌شود.» 

جلوگیری از تخریب محیط‌زیست
در بسیاری از کشورها عمر ساختمان‌ به 100سال می‌رسد و در مواقع ضروری معمولا به مرمت ساختمان می‌پردازند اما در ایران عمر ساختمان‌ها معمولا 29سال است. برای همین به واسطه تخریب و ساخت‌وساز در تهران نخاله‌های ساختمانی معضل بزرگی در حوزه پسماند به‌حساب می‌آید. در مرکز دفع و پردازش پسماندهای ساختمانی و عمرانی آبعلی نزدیک 30سال است که نخاله ساختمانی دفن می‌شود و اکنون با شروع به‌کار کارخانه بازیافت نخاله ساختمانی به‌نظر می‌رسد اتفاق بزرگی در این حوزه رخ دهد. البته تبدیل نخاله به مصالح ساختمانی می‌تواند آلودگی زیست‌محیطی ایجاد کند؛ برای همین، مدیرعامل سازمان پسماند تأکید می‌کند که تمامی مجوزهای زیست‌محیطی گرفته شده و اینکه «کارخانه بازیافت نخاله ساختمانی آلودگی نخواهد داشت.» مدیرعامل سازمان پسماند با اشاره به جلوگیری از تخریب محیط‌زیست معتقد است که برای ایجاد کارخانه بازیافت خاک و نخاله ساختمانی به مسائلی از این دست نیز فکر شده است. در عین حال، از بازیافت خاک و نخاله مواداولیه مصالح ساختمانی مانند جدول، کفپوش و... به دست می‌آید.
پسماندهای ساختمانی و عمرانی چند برابر پسماندهای خانگی است. برای همین سبب تردد بیش از 4500دستگاه کامیون در طول 24ساعت شبانه‌روز در شهر می‌شود. سازمان پسماند نیز در کنار به‌کارگیری روش‌های نوین در کلیه فرایندهای پسماند، برای مدیریت بهینه این دسته از پسماندها تمهیدات مفیدی را در زمینه بازگشت و استفاده دوباره از خاک و نخاله ساختمانی کارخانه بازیافت درنظر گرفته است.

سرمایه‌گذار بخش خصوصی
کارخانه بازیافت خاک و نخاله ساختمانی متعلق به بخش خصوصی است. این کارخانه با اینکه با سازمان پسماند همکاری خواهد کرد اما قرار است به‌طور مستقل فعالیت کند. ظاهرا مدیرعامل مرکز زباله‌سوز در آرادکوه مدیریت کارخانه بازیافت خاک و نخاله ساختمانی را نیز بر‌عهده خواهد داشت. با این تفاوت که سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای اداره کارخانه بازیافت خاک و نخاله ساختمانی به‌مدت 9سال با سازمان پسماند قرارداد دارد. به گفته رضا عبدلی قرار نیست این کارخانه آورده مالی برای سازمان پسماند داشته باشد. او اضافه می‌کند: «کارخانه بازیافت خاک و نخاله بخش بزرگی از فعالیت‌های سازمان را به‌عهده می‌گیرد. البته جمع‌آوری و دفن روزانه نزدیک به 900تن خاک و نخاله ساختمانی بر‌عهده ماست ولی این در مقابل 3300تن حجم بسیار ناچیزی محسوب می‌شود. ما روزانه بابت حمل و دفن نخاله‌های ساختمانی هزینه می‌کنیم و با افتتاح کارخانه بازیافت نخاله ساختمانی نه‌تنها هزینه‌های سازمان به‌شدت کاهش پیدا می‌کند، بلکه بعد از 9سال این کارخانه در اختیار ما قرار می‌گیرد؛ یعنی بعد از این مدت سازمان پسماند می‌تواند مدیریت کارخانه را بر‌عهده بگیرد و مطمئنا منبع درآمد هم می‌تواند برای سازمان باشد.» 

   2 کارخانه در راه است

کارخانه بازیافت 3هزار و 300تنی از خاک و نخاله ساختمانی تنها یکی از 3کارخانه بازیافت این نوع پسماند خواهد بود. شهردار تهران در صحبت‌های خود از شروع عملیات 2پروژه دیگر احداث کارخانه بازیافت خاک و نخاله در آینده نزدیک خبر داده بود. اما ماجرای 2کارخانه‌ای که قرار است به‌زودی مرحله کلنگ‌زنی آن انجام شود، چیست؟ مدیرعامل سازمان پسماند در این رابطه می‌گوید: «روزی که نخستین کارخانه بازیافت خاک و نخاله ساختمانی افتتاح شود، در همان مرکز دفع و پردازش پسماندهای ساختمانی و عمرانی جاده آبعلی کلنگ 2کارخانه بازیافت خاک و نخاله زده خواهد شد.» به گفته عبدلی هر دو پروژه توسط بخش خصوصی به مرحله بهره‌برداری خواهد رسید. جالب اینکه یکی از این کارخانه‌ها نیز با ظرفیت تولید 3هزار و 300تن مصالح ساختمانی در روز احداث خواهد شد، ولی کارخانه سوم با ظرفیت 5هزار و 250تنی، پروژه بزرگ‌تری خواهد بود.