گپ
از آپارات‌خانه تا ابدیت
«علی ناجی» کارگردان مستند «سینما و سینماداران در شیراز» از سابقه نمایش فیلم و فعالان این حوزه در شیراز می‌‌گوید
امیر عفاف| شیراز- خبرنگار:
از روزی که خیابان زند، امپراطوری سینماهای شیراز شد، حدود 90 سال می‌گذرد. از روزی که سینما ناشناخته بود و یکی از تماشاچیان بعد از غرش شیر تارزان برای نجات جان خود و دیگران با چوب دستی، پرده سینما پارس را شکافت مدت زمان زیادی نگذشت که دلاوران جنگجو و جوانان عاشق‌پیشه بر پرده سینما جان گرفتند و خیابان قدیمی شیراز تا صبح بیدار می‌ماند و برای دیدن مشتاقان هنر هفتم دستش را به زیر چانه می‌زد. تقویم‌ها ورق خورد و سالن‌های باشکوه نمایش فیلم یکی پس از دیگری آوار شدند. حالا دیگر سینماهای این خیابان سالخورده صف طولانی ندارند، ساندویچ کالباس ندارند، بلیت چاپی و مهر خورده ندارند، پا‌‌فیلم و میان‌پرده ندارند، آنتراکت ندارند، رزرو صندلی ندارند، آپارات و آپاراتچی هم ندارند...
«علی ناجی» کارگردان برجسته فارس در فیلم مستند «سینما و سینماداران در شیراز» از آن روزهای دور سراغ گرفته و آدم‌های فراموش شده این صنعت و هنر شگفت انگیز را مقابل دوربین نشانده است. به بهانه 21 شهریور، روز ملی سینما، با این فیلمساز استان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
چه انگیزه‌ای موجب تولید فیلم «سینما و سینما داران در شیراز» شد؟
11 سال پیش تولید یک سریال تلویزیونی 26قسمتی با موضوع معرفی بناهای تاریخی، فرهنگی و گردشگری را در شیراز آغاز کردم که حدود 20 دقیقه آن به سینماهای شیراز اختصاص داشت. برای جمع‌آوری و ثبت تاریخ شفاهی، همچنین یافتن اسناد معتبر مانند عکس و فیلم‌های قدیمی، کتاب چاپ شده و آدرس آپاراتچی‌های پیشکسوت شیراز به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری فارس، شهرداری شیراز و کتابخانه‌ها مراجعه کردم، اما حتی یک قطعه عکس یا نشانی پیشکسوتان سینماها را نداشتند که در اختیارم بگذارند. این موضوع بهانه‌ای شد تا از تولید آن قسمت 20دقیقه‌ای صرف نظر کنم و یک فیلم مستند جامع 60 دقیقه‌ای درباره تاریخچه 90 ساله سینماها و سینماداران شیراز بسازم.
با توجه به نبود اسناد و مدارک، مراحل تولید چطور پیش رفت؟
با رجوع به سینماداران، آپاراتچی‌ها و به طور کلی افرادی که مطلع بودند، توانستم چند پیشکسوت صنعت سینماداری را که از حدود 80 سال پیش در اتاقک‌های تاریک و کوچک برای مردم فیلم پخش می‌کردند مقابل دوربین بنشانم. اگر چه ارگان‌ها و نهادهای متولی دولتی هیچگونه ماخذ و منبعی ارائه ندادند، اما در منازل آپاراتچی‌های فراموش شده تعداد قابل ملاحظه‌ای عکس‌های نفیس شخصی و پوستر فیلم‌های قدیمی وجود داشت که به یاری این مستند آمد.
چند ساعت تصویربرداری کردید و چه کسانی را مقابل دوربین نشاندید؟
23 ساعت تصویربرداری از مرحوم محمد طهماسبی، مرحوم غلام‌رضا دستغیب، اصغر همت، رضا رضانژاد شیرازی، حسن مولودی و مهدی مباشرت‌کار به عنوان عوامل فنی و آپاراتچی و هاشم سبوکی، مجیدیزدانی، رسول شهابیان و کریم تیموری به عنوان مدیران سینماها.
اسنادی که جمع‌آوری کردید شامل چه مواردی بود؟
حدود 140 قطعه عکس قدیمی از سینماهای شیراز، عکس‌های جوانی خودشان هنگام فعالیت در سینما، کارت‌های عضویت آپاراتچی‌ها از اواخر دهه 40 تا قبل از انقلاب، قراردادها و فهرست افرادی که ماهیانه از سینماها حقوق می‌گرفتند. البته مهم‌ترین قسمت این گنجینه، تصویربرداری از آپارتچی‌هایی است که هم اینک از میان ما رفته اند.
برای اسناد و مدارک نایابی که جمع کرده‌اید چه برنامه‌ای دارید؟
کتابی در مورد سینما و سینماداری در شیراز در دست نگارش دارم که امیدوارم سال آینده منتشر شود.
به سراغ روزگار فعلی سینماهای قدیمی شیراز هم رفته اید؟
8 سینما از 13 سینمای قبل از انقلاب هنوز باقی مانده بود و به سختی نفس می‌کشیدند. طی 3 ماه از سینماهای فلسطین، ایران، پیام، بهمن، حافظ، سعدی و شیراز تصویربرداری کردم و 300 قطعه عکس گرفتم. اما متاسفانه در حال حاضر سینماهای حافظ، پرسیا و بهمن از تاریخ یک صد ساله سینمای شیراز خارج و تعطیل شدند.
«سینما و سینماداران در شیراز» تاکنون نمایش عمومی داشته است؟
در سینما پرسیا برای یک نوبت اکران، پروانه نمایش دریافت کرد و 2 بار در روز ملی سینما با حضور مسئولان سینمایی کشور از سوی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس نمایش داده شده است.
از این فیلم توسط ارگان‌های مربوطه حمایت مالی شده است؟
تا امروز هیچ نهاد و ارگانی نسبت به هزینه بالای تولید این فیلم توجهی نشان نداده است. با توجه به پیگیری و مکاتبات مکرر اقدامی را از سوی نهادهای فرهنگی و هنری شهر هم شاهد نبوده‌ایم، در حالیکه این فیلم به نوعی آبروی فرهنگی شهر به شمار می‌رود.
به عقیده شما، توجه به چه مواردی روز سینما را خجسته‌تر می‌کند؟
هر سال روز سینما را جشن می‌گیریم، اما از سینماگران، آپاراتچی‌ها و به طور کلی عوامل دست‌اندرکار تولید و نمایش فیلم یادی نمی‌کنیم. اگر هم در مراسمی از یک پیشکسوت سینما تقدیر شود با یک لوح و چند عکس یادگاری برنامه را تمام می‌کنیم. از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و زیر مجموعه‌های فرهنگی شهرداری درخواست می‌کنم مشکلات مربوط به بازنشستگی، بیمه از کار افتادگی، وضعیت معیشتی و بیمه خدمات درمانی این قشر زحمتکش و گمنام را پیگیری و رفع کنند.
در همینه زمینه :
یادداشت