تاریخ پولشویی در ایران

نگار حسینخانی

شاید پیدا کردن تاریخ دقیقی برای پولشویی کار چندان ساده‌ای نباشد، به‌ویژه در ایران. این دشواری از نبود قانون و از سوی دیگر نبود آمار در ایران نشأت می‌گیرد. شاید برای روشن‌شدن این مطلب بد نباشد به یکی از درس‌گفتارهای سیدجواد طباطبایی اشاره کنم. او در یکی از کلاس‌هایش به این اشاره می‌کرد که تغییر طبقات در کشورهای اروپایی چندان راحت و جابه‌جایی از طبقه‌ای به طبقه دیگر ممکن نیست. از سال‌های بسیار دور مالیات، حقوق شهروندی و تغییرات مالی توسط کلیسا تعریف شده و اجرایی می‌شده است. این گفته او ما را با این تفاوت آشکار روبه‌رو می‌کند که چنین قوانینی در ایران از ابتدا وجود نداشته و تغییر طبقات، همواره ممکن بوده است؛ مثل قانون یک‌شبه به نتیجه رسیدن؛ مثلا از طبقه پایین جامعه همیشه می‌شود یک‌‌شبه به طبقات بالایی صعود و از طبقات بالای جامعه به طبقات زیرین سقوط کرد. شاید این را بتوان مقاومت ما برای ایجاد قانونی در مبارزه با پولشویی درنظر گرفت.

ما و پول‌های آب نکشیده

ایران با امضای کنواسیون 1988ملزم به وضع قانون ضد‌پولشویی در قوانین خود شد و برهمین اساس قانون مبارزه با پولشویی در سال1386 به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسید. تجربه قانونگذاری در کشور نشان می‌دهد که اجرای نادرست قانون مبارزه با پولشویی اثرات مخربی بر اقتصاد کشور گذاشته است. ثروت‌های بادآورده، بی‌انگیزه کردن تولیدکنندگان و ایجاد انواع فسادهای اجتماعی و اقتصادی از آثار پدیده پولشویی است. طبق برآورد‌های صورت گرفته 20 الی 25درصد از حجم نقدینگی کشور در اختیار 7هزار مؤسسه مالی و اعتباری غیرمجاز قرار دارد، همچنین بیش از 38میلیون شماره‌حساب بدون کد یا شناسه ملی در سیستم بانکی ایران است که گفته می‌شود در بعضی از این حساب‌ها 120هزار میلیارد ریال پول قاچاق مواد‌مخدر به گردش درآمده است. بنا به‌نظر کارشناسان، پولشویی را می‌توان در 2 معنای مدرن و سنتی بررسی کرد. شکل مدرن پولشویی با نظام بانکی و مالی شکل گرفت. قبل از توسعه بازارهای مالی شاید این مشکلات چندان قابل بررسی نبوده است. پولشویی پدیده عصر جدید، به‌ویژه برای ایران است؛ از این‌رو بررسی تاریخی آن تهی از نمونه‌ها و مابازاهای بیرونی است.