زمزمه‌های تجزیه سوریه

سخنان روز گذشته وزیر خارجه روسیه، برخلاف مواضع متعارف و همیشگی وی درباره بحران سوریه، آمریکا و... حاوی نکات قابل تامل و جدیدی بود که توجه بسیاری از رسانه‌ها را به‌خود جلب کرد. سرگئی لاوروف تنها چند روز بعد از حملات موشکی آمریکا و متحدان اروپایی این کشور به سوریه، گفت: مواضع نظامی روسیه و آمریکا در سوریه کاملا هماهنگ شده است و ترامپ و پوتین هرگز اجازه وقوع درگیری نظامی مستقیم بین این دو قدرت را نخواهند داد. وی همچنین تأکید کرد: در جریان حملات موشکی سه‌جانبه، از خطوط قرمزی که برای آمریکایی‌ها اعلام کرده بودیم عبور نشده است.

لاوروف از سوی دیگر با اشاره به وضعیت روابط فعلی مسکو و واشنگتن گفته است: ترامپ از پوتین برای سفر به آمریکا دعوت کرده و رئیس‌جمهور روسیه نیز برای گفت‌و‌گوی مستقیم با هدف حل مشکلات میان 2کشور موافق است. وزیر خارجه روسیه همچنین باری دیگر بر احتمال فروش سامانه‌های دفاعی S-300 به دولت سوریه برای دفاع از حریم هوایی این کشور تأکید کرد.

اما به فاصله اندکی بعد از سخنان کم‌سابقه لاوروف درباره روابط با ثبات روسیه و آمریکا و آمادگی رهبران 2کشور برای گفت‌وگو و تفاهم، وزارت خارجه روسیه نیز با صدور بیانیه‌ای بی‌سابقه نسبت به‌احتمال تجزیه سوریه هشدار داد. در این بیانیه آمده: وضعیت فعلی سوریه نگران‌کننده است و ما نمی‌دانیم آیا مرزهای جغرافیایی این کشور همچون گذشته باقی می‌ماند و یا تغییر خواهد کرد! این در حالی است که مقامات روسی طی سال‌های گذشته همواره یکی از اهداف اصلی خود برای حضور نظامی در سوریه را جلوگیری از تجزیه این کشور اعلام کرده و هرگونه تغییر مرزهای سوریه را خط قرمز خود به شمار آورده‌اند.

شبکه بی‌بی‌سی عربی در گزارشی با اشاره به اهمیت سخنان لاوروف و بیانیه وزارت خارجه روسیه نوشت: باید دید آیا مسکو دیگر قادر به تامین اهداف نظامی و سیاسی اعلام شده خود برای حضور در سوریه نیست و یا اینکه توافقی میان مسکو و واشنگتن برای آینده سوریه صورت گرفته است. در این صورت باید دید آیا این توافق با اطلاع و موافقت دمشق و تهران بوده است یا خیر.

کدام مناطق سوریه در معرض خطر تجزیه هستند؟

سابقه زمزمه‌های تجزیه سوریه که روز گذشته برای اولین‌بار از سوی یکی از مهم‌ترین مخالفان این طرح بیان شده به چند‌ماه بعد از آغاز نا‌آرامی‌های سوریه بازمی‌گردد. با شروع درگیری‌های شبه‌نظامی در استان‌های جنوبی سوریه و به‌طور مشخص درعا، برخی چهره‌های سیاسی معارضین، ازجمله برهان غلیون خواستار برپایی دولت‌های محلی در مناطقی شدند که به تازگی از سیطره ارتش و دولت سوریه خارج شده بود.
اگرچه شدت درگیری‌های نظامی و بحران‌های متعدد برای مدتی این طرح را از مرکز توجه رسانه‌های حامی معارضین دور کرد، اما از اواسط سال گذشته، بار دیگر یک نهاد معارض موسوم به شورای انقلابیون درعا در نامه‌ای به سازمان ملل خواستار به رسمیت شناختن دولت محلی و کمک به این دولت برای جلوگیری از بازگشت ارتش به جنوب سوریه شد.

اگرچه طرح‌های مشابهی در سایر مناطق سوریه، ازجمله شمال این کشور (در استان‌های حلب و ادلب) نیز وجود داشت، اما وجود رژیم اسرائیل و اردن در نزدیکی درعا باعث شده است ارتش سوریه تا این لحظه آزادی عمل کامل برای بازگشت به این منطقه، همچون شمال سوریه نداشته باشد.
این در حالی است که نیروهای کردی هم‌اکنون مناطقی ازجمله حسکه و رقه را به حالت خودمختاری اداره می‌کنند، اگرچه بثینه شعبان، مشاور ارشد بشار اسد در گفت‌وگو با شبکه المیادین گفته است: به محض تمام شدن بحران نظامی در استان‌های ادلب و درعا، دولت این کشور برای ورود به این مناطق آماده خواهد شد.

از سوی دیگر، در پی ورود نظامی ترکیه و نیروهای وابسته به این کشور در عفرین، هم‌اکنون این منطقه نیز خارج از سیطره دولت مرکزی سوریه قرار داشته و احتمال می‌رود همچون درعا، زمینه برای برپایی دولت محلی با حمایت ترکیه در عفرین نیز فراهم شود.

   سرانجام بازرسان سازمان ملل به دوما رسیدند

روز گذشته سرانجام بعد از یک هفته تأخیر برای ورود بازرسان سازمان منع تسلیحات شیمیایی به مناطقی که گفته می‌شود مورد حملات شیمیایی قرار گرفته، خبری از سوی خبرگزاری اسپوتنیک مبنی بر ورود این بازرسان به شهر دوما در غوطه شرقی دمشق همراه با خودروهای نظامی روسیه منتشر شد. پیش از این وزارت دفاع آمریکا و اتحادیه اروپا، مسئولیت عدم‌ورود بازرسان به دوما را متوجه روسیه و دولت سوریه دانسته بودند و نسبت به پاکسازی دوما از آثار باقیمانده از حملات شیمیایی ابراز نگرانی کرده بودند. در مقابل اما میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر خارجه روسیه گفته است تروریست‌ها در غوطه شرقی مانع ورود بازرسان به این منطقه و دسترسی به منطقه‌ای که حمله شیمیایی ادعایی در آن صورت گرفته، می‌شوند.