کنترل تردد بیماران با فناوری

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار

همزمان با شروع محدودیت‌های جدید تردد در شهرهای مختلف کشور نقش فناوری هم برای قطع زنجیره شیوع ویروس کرونا جدی‌تر شده است.
هر چند وزیر کشور پیش از این گفته بود که «بیماران کرونایی از طریق اپلیکیشن ماسک ردیابی می‌شوند. » اما سرپرست تیم توسعه‌دهنده اپلیکیشن ماسک در گفت‌وگو با همشهری تأکید دارد که این ویژگی از اپلیکیشن حذف و قرار شده است «با قابلیت جدید اپلیکیشن ماسک ورود بیماران مبتلا به کووید-19به مکان‌های عمومی کنترل شود. » آنطور که توسعه‌دهندگان اپلیکیشن ماسک می‌گویند دسترسی به موقعیت جغرافیایی به‌خاطر دغدغه‌های حریم خصوصی محدود شده و به لحاظ فنی ردیابی بیماران به وسیله این اپلیکیشن ممکن نیست. در ابتدای شیوع کرونا، تعدادی از کشورها با بهره‌گیری از تکنولوژی بلوتوث اقدام به توسعه اپلیکیشن‌هایی کردند که به نام «ردیابی تماس» یا contact tracing معروف شدند، اما پس از مدتی این اپلیکیشن‌ها از گوشی مردم پاک شد.
در ایران هم گروهی از استادان، دانش‌آموختگان و دانشجویان دانشگاه‌های شریف، شهید بهشتی و امیرکبیر با همکاری جمعی از متخصصان علوم پزشکی، داوطلبانه اپلیکیشنی به نام «ماسک» را توسعه دادند.

ناکامی ردیابی تماس
«علی شریفی زارچی» که سرپرست تیم توسعه‌دهنده اپلیکیشن است، در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: بنای این اپلیکیشن در ابتدا بر راهبرد contact tracing استوار بود. به این معنی که اگر 2یا چند نفر دور هم جمع می‌شدند و یک یا چند بیمار مبتلا به ویروس در جمع حضور داشت، این اپلیکیشن از طریق پیامی که به گوشی اعضای حاضر در جمع ارسال می‌شد، آنها را از وجود فرد بیمار مطلع می‌کرد.
با این حال، شریفی زارچی بر این باور است که «این راهبرد زمانی مؤثر است که حداقل 60درصد مردم، اپلیکیشن را دانلود کرده باشند و در ضمن، بلوتوث گوشی‌ها روشن باشد، اما در خوش‌بینانه‌ترین حالت، حدود یک میلیون نفر از اپلیکیشن ماسک استفاده می‌کنند».
تعداد دانلودهای پایین در سایر کشورها هم حاکی از این موضوع است که مردم سراسر دنیا اقبالی به این نوع اپلیکیشن‌ها نشان نداده‌اند. به‌عنوان مثال، در کشوری مثل ایسلند که دانلود اپلیکیشن‌های ردیابی تماس بیشتر از هر کشور دیگری انجام شده، از 40درصد فراتر نرفته است.
بخشی از این موضوع که به دغدغه‌های حریم خصوصی برمی‌گردد، اعضای تیم توسعه‌دهنده ماسک را بر آن داشت که تصمیم‌های جدیدی مانند «حذف داده‌های مرتبط با موقعیت جغرافیایی» اتخاذ کنند تا مردم اطمینان خاطر بیشتری در استفاده از اپلیکیشن داشته باشند. به این ترتیب «ماسک» راهبرد خود را بر موضوعات دیگری ازجمله رنگ‌بندی شهرستان‌ها متمرکز کرد که مبنای تصمیم‌گیری ستاد مقابله با کرونا قرار گرفت.

تجربیات جدید، راهبردهای جدید
در راهبرد contact tracing اگر فرد بیمار به هر دلیلی ازجمله همراه نداشتن موبایل و خاموش بودن بلوتوث، نشانی از خود باقی نمی‌گذاشت، امکان ردیابی او ممکن نبود، اما به گفته شریفی زارچی، «در رویکرد جدید، دیگر نیازی به همراه داشتن موبایل از سوی بیمار نیست و با فعال شدن این امکان در اپلیکیشن، همه مردم از طریق اسکن بارکد کارت ملی یا بارکدی که اپلیکیشن در اختیار فرد کنترل‌کننده قرار می‌دهد، رصد می‌شوند».
از آنجا که کد ملی و شماره تلفن همراه مبتلایان از سوی آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی در سامانه وزارت بهداشت ثبت می‌شود و این سامانه هم به اپلیکیشن ماسک متصل است، به‌نظر می‌رسد که راهکار جدید تا حد زیادی مؤثر واقع شود. ظاهرا این رویکرد در چین هم مورد توجه قرار گرفته و نتایج مثبتی داشته است.
عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف تأکید می‌کند که «هر کسی مجاز به اسکن بارکد کارت ملی مردم نیست و این امکان فقط در اختیار افراد دارای مجوز، مانند نگهبانان مراکز خرید، ادارات، سازمان‌ها و مأموران وسایل حمل‌ونقل عمومی است. »

 چرا در تبلیغات محو شد؟
«این اپلیکیشن هم مانند کارهای دیگری که دولت در ابتدای شیوع کرونا انجام داد و درباره آنها تبلیغ می‌کرد، به‌تدریج با کاهش تبلیغات روبه‌رو شد. » شریفی زارچی در حالی این مسئله را مطرح می‌کند که به گفته او، تیم توسعه‌دهنده اپلیکیشن هم پیش‌بینی می‌کرد که با مؤثر نبودن راهبرد «ردیابی تماس»، تبلیغات در این مورد کاهش یابد.
سرپرست این تیم با اشاره به پیگیری قابلیت‌های جدید و توسعه کارکردهای اپلیکیشن در آینده برای کنترل ویروس کرونا می‌گوید: «با به سرانجام رسیدن این فعالیت‌ها در آینده از دولت درخواست خواهیم کرد که تبلیغات در مورد اپلیکیشن ماسک را افزایش دهد. »

استفاده از دولت الکترونیک
به تازگی استفاده از امکانات دولت الکترونیک هم برای حفظ سلامت مردم جدی‌تر شده است. وزیر ارتباطات به تازگی در توییتر خود اعلام کرد: با اتصال سیستم‌های تاکسی‌های اینترنتی به شبکه دولت الکترونیکی حساب چندصد راننده مبتلا به کرونا تعلیق شده است. همچنین از روز گذشته کنترل کد ملی کلیه مسافران هواپیما و قطار بین شهری و تطابق آن با نتایج تست‌های آزمایشگاهی شروع شد و قرار است این کار از روز سه‌شنبه برای اتوبوس‌ها بین‌شهری انجام شود. امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات در این رابطه به همشهری می‌گوید: در این سامانه تا زمانی که تست فرد در آزمایشگاه منفی اعلام نشود وی به‌عنوان فرد بیمار و ناقل شناخته می‌شود. بعد از ۱۴ روز شرایط کد ملی فرد به شرایط عادی بازمی‌گردد اما این عدد درصورت بستری شدن فرد و ثبت کد ملی او در سیستم بیمارستانی تغییر می‌کند و از ۱۴ روز هم بیشتر می‌شود.