فارسی شکر است، ترکی هنر است

حوزه تمدنی مشترک ایران و ترکیه همواره منشأ فرهنگسازی بود، ولی گاهی سبب بروز اختلاف‌هایی هم شده‌است.
واقعا برایم سخت جای تأسف است، کسانی هرازگاهی بر سر برخی از انواع هنرها و بر سر برخی از شخصیت‌های فرهنگی دعوا می‌کنند. من همیشه می‌گویم که این موضوعات اصلا محل دعوا و نزاع نیست. آن دوران‌هایی که این افراد زندگی می‌کردند، هنوز آن درک ملیتی به شکلی که امروز ما از آن داریم، وجود نداشت و زبان و فرهنگ ختم می‌شد به ارزش‌های اسلامی. خلاصه کلام اینکه، ما باید همیشه روی مشترکاتمان تأکید کنیم که واقعا مشترکات فرهنگی، هنری و انسانی ما از اختلافات‌مان بسیار بسیار بیشتر است.
ببینید روابط ما در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، ورزشی و... در این منطقه می‌تواند به یک الگوی خوب بدل شود. درست است که ما گاهی اختلافات سیاسی داریم، ولی همیشه راه‌حل‌های مناسبی هم برای این مشکلات پیدا کرده‌ایم. توجه کنید در دورانی که ترک‌ها و ایرانی‌ها به‌عنوان 2امپراتوری یا دولت بزرگ، در حال رقابت و حتی جنگ بودند هم ارتباطات فرهنگی و ادبی هیچ‌وقت کاملا قطع نشده‌است.
آنهایی که با هم می‌جنگیدند، همزمان شعر فارسی و ترکی می‌گفتند. شاه‌اسماعیل در ایران شعر ترکی و شاه‌سلطان سلیم در ترکیه شعر فارسی می‌گفت؛ یعنی این مسائل فرهنگی باید همیشه جدا از مسائل سیاسی مدنظرمان قرار بگیرد. امروز هم همینطور است. ببینید بعد از اعلام جمهوریت در 29 اکتبر 1923 میلادی در ترکیه نخستین دانشگاه‌هایی که در کشور ما دایر شدند، گروه زبان و ادبیات فارسی و زبان ادبیات عربی داشتند؛ چون زبان‌های عربی و فارسی طی تاریخ ترکیه یک امتیاز خاص برای علما، فقها، روشنفکران و هنرمندان بود. جالب است مثلا در مدارس ترکیه در دوره تنظیمات یا دوره مشروطیت، زبان‌های عربی و فارسی به‌عنوان زبان‌های اصلی وجود داشت، ولی مثلا زبان فرانسه را زبان اجنبی می‌گفتند. درس لسان اجنبی فرانسه بود، ولی زبان فارسی و زبان عربی در کنار زبان ترکی برای ما زبان اجنبی نبود و به آن اصطلاحاً می‌گفتند السنه ثلاثه. السنه ثلاثه یعنی 3لسان مهم تمدن اسلامی‎؛ عربی، فارسی و ترکی.«زبان، زبان عرب است، فارسی شکر است و ترکی هنر است.» این ضرب‌المثلی است که چه در ایران و چه در ترکیه بیان می‌شود. بعد از آنکه این گروه‌های ایران‌شناسی و زبان و ادبیات فارسی در ترکیه دایر شد، افراد زیادی در آنجا پرورش یافتند و کارهایشان را در زمینه مسائل علمی آغاز کردند. بعد از دهه‌های‌های 60و 70میلادی، تعامل ادبی ایران و ترکیه توسط برخی از مترجمان از نو شروع شد. مثلا آن روزهایی که شما می‌بینید فقط یکی، دو تا نویسنده ترکی در ایران به شهرت می‌رسند؛ در زمینه شعر ناظم حکمت و در زمینه طنزنویسی و فکاهی‌نویسی، عزیز نسین که با ترجمه آقای رضا همراه خیلی مشهور است. در ترکیه هم بیشتر روی متون کلاسیک کار می‌شد و هنوز شعرا، نویسندگان، داستان‌نویسان و رمان‌نویسان دوره مدرن ایرانی وارد ترکیه نشده بودند یا هنوز مطرح نبودند. خیلی جالب است که بعد از دهه‌های 80، 90و 2000میلادی با پرورش یافتن تعدادی از افراد فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های ترکیه که شاید امثال ما و دوستانمان بودند، پای آثار شعرای مشهور ایران مانند احمد شاملو، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، مهدی اخوان‌ثالث و سیمین بهبهانی و تعداد زیادی از داستان‌نویسان و رمان‌نویسان به فضای ادبی ترکیه باز شد. در ایران هم در 30‌سال اخیر بیش از 30، 40نفر از معروف‌ترین نویسندگان اعم از شاعران و داستان‌نویسان ترکیه به زبان فارسی باز شده و حالا آثار یاشار کمال، اورهان پاموک، الیف شفاق، احمت امیت، اورهان کمال و آتیلا ایلهان بارها تجدید چاپ شده‌است.
جناب سفیر، از نظر شما غذا یک مسئله فرهنگی است؟
البته. آشپزخانه ترکی، در کنار کشور فرانسه و چین خیلی مطرح است. در ترکیه به هر شهری که بروید، یک غذای مخصوص و منحصر به فرد آن شهر با بهترین کیفیت در اختیار گردشگران هست.
ما می‌دانیم که افراد زیادی فقط به‌خاطر همین گاسترونومی (هنر طرز تهیه و ارائه مطلوب غذا) سفر می‌کنند. واقعا در برخی از شهرهای ترکیه مزه‌های مخصوصی وجود دارد که شاید طی قرن‌های طولانی توسط آشپزها به محبوب‌ترین و مطلوب‌ترین شکل خودش نزدیک شده‌است.
ما هم در مناطق مختلف ایران غذاهای محلی بسیاری داریم. راستی شما کدام غذای ایرانی را دوست دارید؟
از شما چه پنهان، قرمه‌سبزی، ولی کم می‌خورم به‌خاطر اینکه یک بوی خاصی دارد. باقلا‌پلو با گوشت را هم خیلی دوست دارم و آبگوشت را وقتی آبش کم و گوشتش بسیار باشد. غذاهای ایرانی هم اگر کمی بیشتر معرفی شوند، واقعا یک سفره مخصوص را پیش چشم هر گردشگری پدید می‌آورند.
ایران دارای یک غنای فرهنگی غذایی است، ولی به‌نظر من خودش را طوری که شاید و باید در زمینه گردشگری معرفی نمی‌کند. سرمایه‌گذاری بیشتری به‌ویژه در هتلداری و مباحث زیرساخت‌های جذب گردشگر اگر اتفاق بیفتد، تعداد کسانی که به ایران می‌آیند به‌راحتی چندبرابر می‌شوند.