سایه سیاست بر سر پروژه‌های انتقال آب

 زهرا رفیعی- خبرنگار

  ۵۰۰ نفر از شهروندان، کنشگران و متخصصان محیط‌زیست کشور خطاب به مجمع نمایندگان مازندران خواسته‌اند که مانع از انتقال آب مازندران به سمنان شوند. در درخواست آنها حتی موضوع استیضاح وزیر نیرو به‌عنوان کارفرمای طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای از البرز شمالی به سمنان مورد تأکید قرار گرفته است.
تصمیم‌گیری در مورد بودجه سال آینده از چند هفته دیگر در مجلس شروع خواهد شد و امضا‌کنندگان این نامه نیز خواهان تلاش همه‌جانبه برای جلوگیری از تخصیص مجدد منابع مالی به ساخت سدهای فینسک، روزیه و کسیلیان در بودجه عمومی سال1400 کل کشور شده‌اند.

یک اشتباه محاسباتی
ولی‌الله فرزانه، عضو مجمع نمایندگان مازندران در مجلس نیز در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: موضوع سد فینسک در مرحله اخذ نظرات کارشناسی است. مجمع نمایندگان مازندران با احداث این سد که سرشاخه‌های رودخانه‌های مازندران و سدشهید رجایی را تهدید می‌کند، مخالف است و وزارت نیرو باید به سؤالات اساسی در این حوزه پاسخ دهد، اما فعلا بحث استیضاح مطرح نیست. رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس یازدهم نیز در گفت‌وگو با همشهری اطمینان‌خاطر داد که تا زمانی که پاسخ قاطع و روشن کارشناسان دریافت نشود، تا آنجا که اختیارات نمایندگی اجازه می‌دهد، اجازه نخواهد داد این سد ساخته شود.
سمیه رفیعی می‌گوید: نباید در مورد این سد سلیقه‌ای عمل کرد. نظرات کارشناسان را شنیده‌ام و منتظر نظر دولتی‌ها هستم. انتقال آب بین‌حوضه‌ای از نظر متخصصان حوزه آب در دنیا از اساس اقدامی شکست خورده است و صرفا زمانی صورت می‌گیرد که چاره‌ دیگری نباشد و پای یک موضوع استراتژیک در میان باشد. این نماینده مجلس با اشاره به اینکه نیاز آبی سمنان به منابع آبی جدید باید دقیق احصا شود، می‌گوید: توسعه‌ای که در سال‌های اخیر به‌خصوص طی 8سال گذشته در این منطقه رخ داد، بدون درنظر گرفتن منابع آبی و ظرفیت برد (تحمل) آنجاست. متولیان باید بیایند در مورد دلیل گسترش انواع طرح‌های توسعه صنعتی در منطقه کویری سمنان توضیح دهند. اگر انتقال آب به سمنان استراتژیک شده باید کسی به سؤالات موجود پاسخ دهد. مسئولان هم باید پاسخگوی عملکرد خود باشند؛ نه اینکه موضوعات را بحرانی کنند و چالش بسازند.

بازیگران پنهان در انتقال آب
پیش از دست زدن به حقابه حوضه‌های آبریز باید نظر متخصصان شنیده شود. به گفته سعید سلطانی، رئیس دانشکده منابع طبیعی اصفهان به‌طور کلی تجربیات در دنیا نشان داده است که انتقال آب بین‌حوضه‌ای کار درستی نیست؛ مگر اینکه به دلایل استراتژیک چاره‌ای جز این نباشد؛ به‌طور مثال انتقال آب زاینده‌رود به کاشان و یزد به‌دلیل این بوده که از قبل بارگذاری صورت گرفته است. این در حالی است که درصورت تامین حقابه زاینده‌رود از استان چهارمحال و بختیاری، این رود کفاف نیازهای خود را می‌دهد، اما دولت با اتخاذ سیاست‌های توسعه‌ای اشتباه و انتقال آب به هر روش، شرایط را به جایی رسانده است که دیگر نمی‌توان یزد و کاشان را بدون آب گذاشت. البته فارغ از شرب، این شائبه در مورد انتقال آب به یزد برای صنایع فولاد و کشاورزی گلخانه‌ای هم وجود دارد.
استدلال این متخصص برای غلط بودن انتقال آب برای کشاورزی و صنعت این است که اگر جایی آب ندارد، یعنی آن اقلیم برای کشاورزی مناسب نیست و اگر جایی آب دارد، همانجا باید کشاورزی و صنعت توسعه پیدا کند. از سوی دیگر در قوانین بالادستی، اولویت اول، تامین آب شرب و در مرحله بعد تامین حقابه‌های زیستی محیطی است، اما بازیگران پنهان بازی را تغییر می‌دهند. سعید سلطانی، متخصص آب می‌گوید: اشتباهی که در حوزه انتقال آب مشهود است، وجود سایه سیاست روی منابع آبی است که بعضا مصوبات را نادیده می‌گیرد؛ اینکه پروژه انتقال آب به محل تولد فلان رئیس‌جمهور یا وزیر و معاون بستگی داشته باشد، کار صحیحی نیست. اگر آبی در مازندران هست، باید کشاورزی را در همان مازندران گسترش داد؛ ضمن اینکه الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی آنچنان که طبیعت به اصفهانی‌ها یاد داد باید تغییر کند و به سمت کشاورزی گلخانه‌ای برود. مشکل مهم دیگر «اشتباه محاسباتی» در پروژه‌های انتقال آب است و این متخصص آب می‌گوید: در این پروژه‌ها همیشه میانگین آورد رودخانه در یک بازه زمانی بلند مدنظر قرار می‌گیرد؛ درحالی‌که ما در حوضه‌های آبریز بعضا با خشکسالی‌های بلندمدت مواجهیم. به جای «میانگین» باید روی 20 تا 30درصد برنامه‌ریزی کرد و مازاد آب را درصورت استراتژیک بودن مسئله انتقال داد؛ در غیراین صورت به گیرنده آب توهم پرآبی می‌دهد و به‌دهنده، مشکلات اکولوژیک تحمیل می‌کند.