دماوند زیر آوار تخریب

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

زیبایی باشکوه دماوند، میراث ملی و طبیعی ایران را این روزها تنها از راه دور باید دید. چون نزدیکتر، انبوهی از زباله‌های گردشگران و کوهنوردان، معدن‌کاوی‌های مجاز و غیرمجاز و چرای بی‌رویه و خارج از فصل دام و... پیکر این کوه اسطوره‌ای ایران را خراشیده است.
عباس محمدی، رئیس گروه دیده‌بان کوهستان، اصلی‌ترین مشکل دماوند را چرای بی‌رویه دام‌های سبک می‌داند و به همشهری می‌گوید: مسئله چرای بی‌رویه دام در کوه‌ها و مراتع، مشکل همه کوهستان‌های کشور است. بیش از 100میلیون دام (گوسفند و بز) در منابع طبیعی چرا می‌کنند که 3 تا 4برابر ظرفیت برد مراتع است. دماوند هم از همین مسئله رنج می‌برد. در همه جبهه‌های دماوند و در ارتفاعات حتی بالای 4هزار متر گله‌های گوسفند و بز دیده می‌شود که بعضا در خارج از فصل (نیمه خرداد تا اوایل مهر) برای چریدن آورده شده‌اند و اعتراض به سازمان جنگل‌ها هم به نتیجه نرسیده است.
به اعتقاد او مدیریت مراتع و جنگل‌های اطراف دماوند از دست همه خارج شده است و اراده‌ای برای مدیریت آن وجود ندارد. این مشکل فقط مربوط به پوشش گیاهی آنجا نیست بلکه برداشت از معادن را نیز شامل می‌شود.

خاک دماوند چگونه به توبره می‌رود؟
به گفته رئیس گروه دیده‌بان کوهستان، در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا 1395 معدن‌های پوکه دماوند با حکم قضایی تعطیل شدند اما هنوز معدن ملک‌آباد در ضلع جنوب شرقی دماوند کار می‌کند. مشکل اصلی برداشت پوکه معدنی این است که خاک سطح دماوند از رو برداشته می‌شود و هم‌اکنون زخم باز 400هکتاری آن برجای مانده است. از هر کامیون خاک دماوند یک وانت پوکه به‌دست می‌آید و هنوز روزانه 40 تا 50کامیون خاک از این معدن برداشت می‌شود درحالی‌که جایگزین آن یعنی سیمان حجیم شده با استاندارد بالا در دسترس است.
کوه دماوند از نخستین پیشنهادات ایران برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو بود، اما این میراث طبیعی ایران که در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده است به‌دلیل نداشتن متولی مشخص همچنان در حال نابودی است.
مهدی مسچی، نایب‌رئیس «انجمن دوستداران دماوند کوه » در این‌باره می‌گوید: مسئولان با این استدلال که معدن ملک‌آباد اشتغال‌زایی کرده است مانع از تعطیل آن می‌شوند درحالی‌که کل پرسنل این معدن 25نفر است. اما ثبت جهانی دماوند می‌تواند برای هزاران نفر شغل ایجاد کند.
با تلاش‌های بسیار، طی 5سال اخیر 7معدن برداشت پوکه معدنی در کوه دماوند تعطیل شــدنـد. اما مهدی مسچی، نگران پروانه‌های معدن‌کاوی است که هنوز باطل نشده است. او به همشهری می‌گوید: معدن «وسون» یکی از معادن تعطیل شده دماوند، هم‌اکنون محل دفن زباله‌های شهرداری رینه است. بارها به این موضوع که مخرب‌تر از معدن‌کاوی است اعتراض شده اما به نتیجه نرسیده ‌است. معدن ملک‌آباد البته متعلق به بنیاد مستضعفان است که در ارتفاع 2180 تا 2800متر به‌صورت غیرمجاز جاده کشیده و به تذکرهای شورای‌عالی معدن نیز بی‌توجه مانده است.

جاده‌کشی لودرها در دماوند
دسترسی به ارتفاعات بالاتر دماوند با ایجاد جاده‌های غیرمجاز امکانپذیر است. تا همین چند سال پیش قرار بود تا ارتفاع 3050 دماوند آسفالت شود که این اقدام با مخالفت فعالان محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی مواجه شد.
عباس محمدی، دیده‌بان کوهستان و فعال محیط‌زیست، راهسازی در دماوند را نتیجه فعالیت معدن‌کاوی و دامداری می‌داند و می‌گوید: بسیاری از راه‌های فرعی در دماوند خودسرانه و بدون اجازه و نظارت وزارت راه ایجاد شد و افرادی که این اقدام را انجام دادند با پول شخصی و این ادعا که پیش‌تر در آن نقطه بوده‌اند لودر کرایه می‌کنند و راه جدیدی بین روستا تا گوسفند‌سرا و کندوهای زنبور احداث می‌کنند. آنها همچنین با تریلرهای کوچک از دماوند بدون مجوز معدن‌کاوی، سنگ استخراج می‌کنند. گردشگری و کوهنوردی بی‌ضابطه معضل دیگر دماوند است. با نگاهی به تلی از زباله‌هایی که در پناهگاه‌ها و جان‌پناه‌های دماوند تلنبار شده است می‌توان حتی کوهنوردان و گردشگران را نیز در ردیف تخریبگران «دیو سپید پای در بند» ایران به زعم فردوسی نامدار شناخت. مهدی مسچی، نایب‌رئیس انجمن دوستداران دماوند کوه، می‌گوید: در کارگروه ویژه استانداری مازندران که نماینده همه سازمان‌ها در آن حضور داشتند قرار شد هیچ خودرویی از جاده خاکی رینه به گوسفندسرا تردد نکند. ولی مسئولان اجرایی هیچ اهمیتی به این مصوبه نمی‌دهند. این جاده که به‌پهنای 10متر است علاوه بر اینکه باعث تخریب پوشش گیاهی دماوند شده، زمینه را برای دسترسی شکارچیان به منطقه فراهم کرده است و حرف‌های مسئولان نیز در حد همان وعده باقی ماند. او برخی مهاجمان به دماوند در قالب گروه‌های کوهنوردی را عامل اصلی انباشت انبوه زباله در ارتفاعات بالای 4هزار متری دماوند معرفی می‌کند و می‌‌گوید: این افراد از ارتفاع 2200 تا 3050 دماوند را با خودرو طی می‌کنند. بار و بنه‌شان را هم تا پناهگاه‌های بالای 4هزار متر با قاطر حمل می‌کنند که نمی‌توان نام رفتارشان با دماوند را کوهنوردی گذاشت.