لایحه بهره‌برداری از پیادهروها اصلاح می‌شود
مشق نو برای پیادهروهای تهران
پریسا امیرقاسم‌خانی _ خبرنگار
پیادهروهای پایتخت مظلوم واقع شده‌اند. انگار نه انگار که قوانینی وجود دارد. در جاهای پرتردد همه‌‌چیز درهم است. اگر در همین روزهای کاهش اپیدمی کرونا، گذرتان به یکی از پیادهروها در مرکز شهر بیفتد، حتما بر این موضوع صحه می‌گذارید. باور کنید اگر وحشت‌زده نشوید، حتما کلافه و عصبانی خواهید شد. شلوغی رفت‌وآمدها به کنار؛ اجناس مغازه‌دارانی که گاهی تا لبه خیابان جلو آمده‌اند، موتورسوارانی که برای دور زدن ترافیک از میان جمعیت پیاده‌ها ویراژ می‌دهند و البته برآمدگی‌های غیراستاندارد همگی تیمی شده‌اند علیه عابران. به قول عابر پیاده‌ای که دیروز در حوالی میدان حسن‌آباد بود، «پیادهروهای اینجا به همه‌‌چیز شبیه است غیراز پیاده‌رو!» او زیر لب غرولند می‌کرد و می‌گفت: «آدم می‌ماند کیف و موبایلش را دو دستی بچسبد که ناگاه سارقی آنها را نقاپد، یا جلویش را چهارچشمی نگاه کند که موتوری بهش نزند یا پایش به لبه‌ای و علمکی گیر نکند و به زمین نخورد.» به همین‌خاطر چندی است که لایحه بهره‌برداری از فضاهای همگانی و پیادهروها از سوی مدیریت شهری ارائه شده است؛ لایحه‌ای که سر و صدای زیادی به راه انداخته اما در آن خبر از دریافت بارگذاری جدید از اصناف در پیادهروهای تهران به گوش می‌رسد. در این خصوص نشست بررسی لایحه بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها با حضور محمد سالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران و جمعی از نمایندگان جامعه مدنی برگزار شده است که خلاصه مباحث مطرح را در زیر می‌خوانید.
پیادهروهای پایتخت مظلوم واقع شده‌اند. انگار نه انگار که قوانینی وجود دارد.
محمد سالاری - رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورا
معابر، ذینفعان قابل توجهی در شهر دارند که کل جمعیت تهران را شامل می‌شود. ما در جلسه‌ای که با حضور شهرداری تهران و سایر واحدهای مرتبط در خصوص لایحه بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها داشتیم، با وجود رویکردهای مثبتی که شورای شهر و شهرداری درخصوص هویت‌بخشی به فضای عمومی دارند، به‌شدت با بی‌تدبیری در نحوه نگارش لایحه که در اصل موضوع شهرفروشی را جلوه می‌دهد، مخالفت کردیم. دوستان شهرداری هم در اصل، مخالف موضوع شهرفروشی هستند. در شهرداری تهران شهرفروشی خط قرمز است. این رویکرد باعث شده که بیش از 70درصد راه‌های شهرفروشی در تهران مسدود شود. بنابراین انتقاد به‌عنوان لایحه و نحوه نگارش آن از سمت کمیسیون معماری و شهرسازی شورا مطرح و مقرر شد از اول تغییرات اساسی در لایحه داده شود. ما اکنون هم شاهد درگیری اصناف با دستفروشان در پیاده‌راه‌ها هستیم. زمانی که قرار شود اصناف پیاده‌راه‌ها را در اختیار بگیرند، درگیری‌ها عمیق‌تر خواهد شد و به آسیب‌های اجتماعی در شهر دامن زده می‌شود. همچنین به سایر مردم در این لایحه توجه نشده است. بحث شهر و چهره شهر باید اولویت اول لایحه باشد. هرگونه اقدام در پیاده‌راه باید موجب بالابردن کیفیت زندگی در شهر شود. مانند پلازاهای شهری یا خیابان‌های کامل و... مصوبه ساماندهی مشاغل سیار نیز یکی از مصوبات ارزشمند است. پیاده‌راه‌ها ذینفعان گسترده‌ای دارند و در لایحه به ساماندهی مشاغل سیار یعنی دستفروشان توجه نشده است. در این لایحه، برنده فقط قشر محدودی از شهر یعنی اصناف و دهگان اول جامعه هستندو شرکت ساماندهی و شرکت شهربان همه‌کاره به‌نظر می‌آیند. درحالی‌که وظیفه شرکت شهربان تأمین نیرو برای شهرداری و انجام مأموریت‌های محول‌شده از طرف شهرداری است و شرکت ساماندهی نیز وظیفه‌اش این است مشاغل مزاحم را کنترل کند. نهایتا آنچه در لایحه آمده، بی‌توجهی به پیوستگی این لایحه با سایر مصوبات مدیریت شهری است. به‌عنوان مثال زیست شبانه در این لایحه دیده نشده است. برای همین لایحه باید از اول نوشته شود. ظرفیت عظیم پیادهروها باید کیفیت‌بخشی شود و منزلت پیدا کند، این مسئله یک امر ضروری است، ولی لایحه به بدترین نحو ارائه شده است.
در لایحه به اقشار فرودست و دستفروشان توجه نشده
مریم ایثاری - جامعه‌شناس
در لایحه باید مصلحت عمومی و صلاح شهر در نظر گرفته شود. در مصلحت عمومی درست نیست که معابر را از دستفروش‌ها خالی کنیم و به مغازه‌دارهایی که درآمد میلیونی دارند، بسپاریم. در این لایحه به اقشار فرودست که همان دستفروش‌ها هستند، توجه نشده است. البته ما مکان‌های مختلفی مانند روزفروش‌ها برای دستفروشان داریم، ولی کافی نیست. ما دستفروشانی داریم که بالغ بر 30سال در حوزه مواد غذایی دستفروشی می‌کنند. اگر قرار است چنین لایحه‌ای اجرا شود، چرا بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها را به دستفروشان سیار اختصاص ندهیم؟ چرا لایحه نباید در راستای طرح ساماندهی مشاغل سیار باشد؟
فروش شهر فرقی نمی‌کند عمودی باشد یا افقی
محمد کریم آسایش _ عضو گروه باهمستان و کنشگر شهری
فضاهای عمومی قوانین خاص خودشان را دارند. ما امروز در شهر فضای پیاده‌راه‌ها را گرفته‌ایم و به خودروها و تصرفات تجاری و مسکونی اختصاص داده‌ایم. نحیف‌ترین بخش شهر پیاده‌راه‌ها هستند. باید این وضعیت را تغییر دهیم و اگر قراراست مدیریت شهری این فضا را تغییر بدهد و مداخلاتی در فضا صورت بگیرد، این مداخلات باید به نفع پیاده باشد. فروش فضای شهری فرقی نمی‌کند عمودی باشد یا افقی؛ هردو یعنی فروش تراکم و پیاده‌راه، و فروش فضای شهری محسوب می‌شوند. اگر قرار است بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها صورت بگیرد اولویت با دستفروشان است نه مغازه‌دار. نگاه باید به سمت افراد کم‌برخوردار‌تر جامعه باشد. به علاوه اگر ما می‌خواهیم نشاط اجتماعی در جامعه برقرار شود، انتفاع اقتصادی هم به بحث عمومی تبدیل می‌شود نه اینکه مختص یک سازمان خاص یا شرکت باشد.
نگاه لایحه به شهر از بالا به پایین است
شیوا آراسته _ معمار و شهرساز
من به‌طور قاطع با اینکه در پیاده راه اتفاقی بیفتد، مخالف هستم. شارع عام قابل فروش نیست. در ایران استفاده از عرصه‌های عمومی باید به نفع شهر باشد. با اینکه فضای پیاده راه را حتی با یک صندلی بگیریم، مخالف هستم. اینکار برای پیاده‌راه‌های پاریس با عرض 6متر است که می‌توانند 2مترش را به یک کافه بدهند. در لایحه کیفیت و معیارها دیده نشده است. اگر دنبال نشاط اجتماعی هستیم، لایحه باید معیار مکان‌یابی داشته باشد. به علاوه واگذاری فضاهای عمومی فقط برای فروش غذا نیست، برای موسیقی و نقاشی هم است و ورزش‌های دسته جمعی و... در دنیا فضاهای عمومی را به ان.جی.او ها و ثمن‌ها می‌دهند. برای دستفروشان به‌طور خاص فضاهایی در تهران داریم که مغفول هستند و می‌توانند به دستفروشی اختصاص پیدا کنند. مانند لبه پارک‌ها، زیرگذرها، روی پل جوی‌ها و.... نگاه لایحه به شهر از بالا به پایین است.
اختصاص بخشی از سهم سواره به پیاده‌رو
سولماز حسینیون _ کارشناس شهری
پیاده‌راه‌های ما ظرفیت ندارند و اندازه آنها استاندارد نیست. اگر قرار است درآمد‌زایی برای شهر از طریق بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها و در اختیار دادن به اصناف صورت بگیرد، باید بخشی از سهم سواره به پیاده‌راه اختصاص یابد تا حقوق شهروندان و عابران پیاده از بین نرود. لایحه باید حقوق همه شهروندان را مدنظر قرار بدهد، نه اینکه برای یک قشر خاص باشد. بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها راه‌حل خوبی است. البته که در بسیاری از نقاط دنیا بخشی از فضاهای عمومی در اختیار مالک خصوصی است، ولی به شرطی که استفاده مالک خصوصی از فضاهای عمومی به نفع عرصه‌های عمومی شهر و شهروندان باشد.
از افراط و تفریط جلوگیری کنیم
شادی عزیزی - معمار و شهرساز
از نظر ماهیتی خصوصی‌سازی عرصه‌های عمومی در دنیا وجود دارد. نکته من افراط و تفریط‌هاست. وقتی می‌گویم شهر برای همه است، قرار نیست فرودست‌ها را مدنظر قرار بدهیم، ولی به فرادست‌ها توجه نکنیم یا بالعکس. آنچه به ما کمک می‌کند برنامه‌ریزی درست است. باید درنظر بگیریم در شهر به‌عنوان مثال اتفاقی که در خیابان افسریه می‌افتد با اتفاقی که در خیابان نیاوران می‌افتد ماهیت مختلف دارند، چون مخاطبان متفاوت دارند و این برنامه‌ریزی‌ها باید در سطح ساختار کلانشهر باشد. اگر قرار است در این لایحه بخشی از پیاده‌راه در اختیار اصناف قرار گیرد، بهتر است این موضوع را بررسی کنیم که بهره‌برداری اصناف از پیاده‌راه‌ها چه تغییراتی را می‌تواند در پیاده‌راه به‌وجود آورد که از نظر استاندارد مورد نظر مدیریت شهری باشد و نشاط و زیست‌پذیری شهر را به‌وجود آورد.
نیازمند طرح جامع هستیم
کمال اطهاری - پژوهشگر اقتصاد توسعه
پیاده‌راه یک فضای عمومی کامل است که با هیچ فضای عمومی دیگر قابل مقایسه نیست. شأن این فضای عمومی، شورای‌عالی شهرسازی نیست، شورای شهر است. رئیس این شورا باید شهردار باشد و سازمان نوسازی، جامعه مدنی، سازمان زیبا‌سازی، مدیران مناطق و... به‌صورت سلسله مراتبی در آن حضور داشته باشند استنادات قانونی در لایحه بسیار ضعیف است. ما باید طرح جامع فضای عمومی داشته باشیم که در آن همه زوایا دیده شود.
لایحه نباید توسط خدمات اجتماعی شهری نوشته شود
سیدمهدی صادقی - کارشناس فرهنگی
فروش برای کالایی است که برگشت‌ناپذیر است. در لایحه بهره‌برداری از پیاده‌راه امکانی به‌عنوان فروش نداریم. فقط تجربه می‌کنیم و بازمی‌گردانیم. ما بعضی اوقات به‌خاطر کار نکرده مواخذه می‌شویم. بعدها به این مسئله خواهند پرداخت که چرا به درآمد پایدار شهری فکر نکردیم. لایحه بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها یک گام در جهت ایجاد درآمد پایدار شهری است. البته من با نوشتار لایحه مشکل دارم. لایحه نباید توسط خدمات اجتماعی شهرداری نوشته می‌شد، ولی پیاده‌راه‌ها برای همه افراد جامعه ازجمله عابران سیار و نشسته است. در لایحه فضای پیاده برای عابر نشسته مهیا می‌شود که می‌تواند به عابر پیاده هم خدمات ارائه بدهد.
مکانیزمی برای مبارزه با فساد در لایحه وجود ندارد
بابک جهانبخش - کارشناس شهری
اولویت طرح باید برای ساماندهی مشاغل سیار باشد. تجربه‌هایی که ما در پیاده‌راه‌هایی مانند سی‌تیر داشتیم، تجربه خوبی نبود. در سی‌تیر پیاده‌راه‌ها با کانکس‌ها تسخیر شده‌اند. به علاوه ماشین‌ها هم اجازه عبور از خیابان را دارند و عملا جایی برای پیاده وجود ندارد. موضوع دیگر اجاره سنگین کانکس‌هاست که گاهی با اجاره یک مغازه 25متری برابری می‌کند و این خود باعث آسیب اجتماعی و فساد می‌شود. در لایحه هیچ مکانیزمی برای مبارزه با فساد دیده نشده است.
پیاده‌راه‌ها غیراستاندارد هستند و گنجایش ندارند
وحید نوروزی - دکتری محیط زیست
من اجرای لایحه را مساوی پیاده راه فروشی می‌دانم و نقد جدی بر آن دارم. به علاوه در هیچ کجای دنیا دستفروشی در پیاده راه قانونی نیست. قرار نیست ما با ساماندهی پیاده‌راه، دستفروشان را در پیاده‌راه ساماندهی کنیم. البته که دستفروشی شغل شریفی است. مشاغل سیار می‌توانند در یکسری از خیابان‌ها و معابر بزرگ شهر به‌صورت تخصصی حضور داشته باشند. اینکار باید نیازسنجی و مطالعه شود. اگر در لایحه 4 محور صاحبان مشاغل، شهرداری، حقوق عمومی و چهره شهر را کنار هم بگذاریم، حتما مردم و شهرداری ضرر و مغازه‌دار سود می‌کند. شهرداری هم از درآمد پایدار عقب می‌افتد. به‌طور حتم وقتی دستفروشان معابر شهر را اشغال می‌کنند، باید هزینه‌اش را بپردازند، ولی پیاده‌راه‌های ما غیراستاندارد هستند و گنجایش اینکار را ندارند. پیشنهاد می‌کنم 20نقطه از شهر را انتخاب کرده و مشاغل سیار به‌صورت تخصصی در این 20نقطه حضور داشته باشند.
اجرای لایحه باید با توجه به نیازهای منطقه باشد
نسیم صادق نیا _ پژوهشگر مطالعات شهری
این لایحه صفر و صد نیست. هر تصمیمی حتما باید با توجه به نیازهای منطقه‌ای گرفته شود. در کشورهای دیگر همین است. یکسری مطالعات تطبیقی در کشورهای دیگر انجام دادم. به‌عنوان مثال، در برخی کشورها دستفروش‌ها اجازه استفاده از فضای عمومی را ندارند. البته حمایت از دستفروشان قوانین خاص خودش را دارد. به دستفروش اجازه می‌دهند در یکسری از مناطق فعالیت کند. بنابراین اجرای لایحه‌ای نیاز به بررسی مورد به مورد دارد و تمهیدات زیادی باید درباره آن اندیشید و یک طرح جامع پیش‌بینی کرد.
اصناف باید ارزش افزوده به شهر بدهند
شادناز عزیزی _ بوم‌شناس اجتماعی
وقتی درباره لایحه صحبت می‌کنیم، موضوع این نیست که پیاده‌راه در اختیار اصناف قرار می‌گیرد، بلکه موضوع این است که اصناف قرار است چه تغییری در پیاده‌راه به‌وجود بیاورند که بتوانند برگشت پذیری اقتصادی و فرهنگی برای شهر داشته باشد. تغییرات در پیاده‌راه برای حضور اصناف باید در جهت بازگشت بدنه گمشده شهر باشد. بررسی کنیم اصناف چه ارزش افزوده‌ای به شهر می‌دهند. در زمینه کمک به زیبا‌سازی شهر، آزاد‌سازی نهرها، حفاظت از فضای سبز شهری، ایجاد نشاط اجتماعی و... به این ترتیب به فرد مسئولیت اجتماعی داده می‌شود و بسته‌های تشویقی و تنبیهی در اختیارشان قرار می‌گیرد.
در همینه زمینه :
ترانه تهران
روزگار