کاهش نرخ بیکاری روی دست‌انداز کرونا

آمارهای رسمی از افول 1.5درصدی نرخ بیکاری در سال 98حکایت دارد؛ اما فشار کرونا بر اقتصاد ایران می‌تواند در کوتاه‌مدت نرخ بیکاری را حتی بیش از 2برابر افزایش دهد.

نرخ بیکاری کل کشور در سال 98با کاهش 1.5درصدی نسبت به سال 97، به 10.7درصد رسید؛ رقمی که نشان می‌دهد دولت تا پیش از شیوع ویروس کرونا، در حوزه ایجاد اشتغال روی ریل درستی حرکت می‌کرد؛ ولی حالا باید دید در مقابله با چالش کرونا چه برگ برنده‌ای در دست سیاستگذاران بازار کار است.
به گزارش همشهری، دولت برای ایجاد یک‌میلیون شغل در سال 98برنامه‌ریزی و تأمین منابع کرده بود که بخشی از آن محقق شده اما حالا برنامه‌های اشتغال‌زایی دولت به دست‌انداز بزرگی به نام کرونا برخورده که براساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس می‌تواند آثار مخربی بر بازار کار ایران داشته باشد و ضمن محو کردن ثمرات سال‌های اخیر، خیل بزرگی از شاغلان را نیز به جرگه بیکاران اضافه کند. طبق بررسی‌های بازوی پژوهشی مجلس، کرونا بین 2.8تا 6.4میلیون از شاغلان فعلی را بیکار خواهد کرد. با نظر به این اعداد، فشارهای اقتصادی کرونا قادر است جمعیت بیکاران را تا 3برابر افزایش دهد؛ البته به باور کارشناسان، دولت با ایجاد مسیرهایی برای تأمین سرمایه ارزان برای بنگاه‌های پرریسک و همچنین افزایش تقاضای بازار محصولات این بنگاه‌ها از طریق تقویت قدرت خرید جامعه و توسعه صادرات می‌تواند از وقوع سیل بیکاری جلوگیری کند و اقتصاد ایران را به‌سلامت از گرداب مهلک کرونا بگذراند.

الزامات قانون برنامه
به گزارش همشهری، کاهش 1.5درصدی اگرچه می‌تواند برای یک سال قابل‌قبول و حتی تحسین‌برانگیز باشد، اما با استناد به الزام برنامه پنجم توسعه مبنی بر رسیدن نرخ بیکاری به 8درصد در سال 1400 می‌توان گفت؛ دولت همچنان راه سختی را برای اشتغال‌زایی و کنترل نرخ بیکاری در پیش دارد.
بررسی سابقه عملکرد دولت‌ها در حوزه اشتغال‌زایی و کنترل نرخ بیکاری نشان می‌دهد که نوسان نرخ بیکاری در سال‌های مختلف، هیچ‌گاه نتوانسته ادامه‌دار باشد و به همین واسطه باوجود اینکه براساس الزامات برنامه توسعه پنجم، نرخ بیکاری باید تک‌رقمی می‌شد و تا سال 94به 7درصد می‌رسید؛ اما این اتفاق رخ نداد و حتی با تکرار الزام کاهش نرخ بیکاری در برنامه ششم توسعه و رسیدن آن به 8درصد در سال 1400، بازهم مقدمات تحقق آن مهیا نشد.

روایت مرکز آمار از بازار کار
داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در سال 98، نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر به 10.7درصد رسیده که نسبت به سال 97معادل 1.5درصد کاهش دارد. براساس آمارها، در سال گذشته نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 15ساله و بیشتر به 44.1درصد رسیده که 0.4درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته و از خروج افراد از بازار کار حکایت دارد که یکی از عوامل کاهش نرخ بیکاری محسوب می‌شود. البته در کنار افت 0.4درصدی نرخ مشارکت اقتصادی و کاهش 100هزار نفری افراد حاضر در بازار کار، جمعیت شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر در سال 98نیز 430هزار نفر افزایش داشته و به همین واسطه نرخ بیکاری کل با افت محسوس مواجه شده است. به‌عبارت‌دیگر، دولت در سال 98توانسته در کنار حفظ اشتغال موجود و جایگزینی مشاغل مرده با مشاغل جدید، 430هزار شغل جدید به بازار کار اضافه کند که البته در مقایسه با هدف‌گذاری یک ‌میلیونی تفاوت چشمگیری دارد.
بررسی وضع اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی در سال 98نشان می‌دهد که بخش خدمات با 50.3درصد، بیشترین سهم از بازار کار را در اختیار داشته و در رتبه‌های بعدی بخش‌های صنعت با سهم ۳۲ درصدی و کشاورزی با سهم ۱۷.۷ درصد قرار گرفته‌اند. البته آمارهای بازار کار ایران در زمستان نشان می‌دهد، بخش عمده اشتغال جدید در بخش خدمات افزوده شده و سهم این بخش در فصل زمستان به 51درصد افزایش یافته است.

غربت جوانان در بازار کار
بازار کار ایران به‌واسطه جمعیت جوان کشور، با انبوهی از متقاضیان تازه‌نفس و تحصیلکرده مواجه است که به‌دلیل متناسب نبودن نظام آموزشی و نیازهای بازار کار، بخش قابل‌توجهی از آنها در بازار جذب نمی‌شوند. براساس آمارها، در سال 98نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله، ۲۶ درصد برآورد شده که اگرچه نسبت به سال قبل 1.7کاهش دارد؛ اما همچنان رقم بالایی محسوب می‌شود. همچنین نرخ بیکاری گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ساله نیز پارسال به 17.9درصد رسید که باوجود کاهش 1.7درصدی همچنان نسبت به نرخ بیکاری کل کشور بسیار بالاست. علاوه بر این، بررسی سهم جمعیت دارای اشتغال ناقص نشان می‌دهد که پارسال ۹, ۹ درصد از جمعیت شاغل به دلایل اقتصادی نظیر فصل غیرکاری، رکودکاری، پیدانکردن کار با ساعت بیشتر و... کمتر از ۴۴ساعت در هفته کار کرده‌اند و برای انجام کار اضافی آماده بوده‌اند؛ درحالی‌که همزمان ۳۸ درصد از شاغلان در هر هفته ۴۹ساعت یا بیشتر کار و فعالیت داشته‌اند.