روهینگیایی‌ها، سرگردان دریا

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

سرگذشت غم‌انگیز قوم روهینگیا با هجوم ویروس کرونا غم‌انگیزتر هم شده است. بیش از 500نفر از آنها هفته‌هاست که در آب‌های بین‌المللی میان بنگلادش و مالزی سرگردان هستند و با وجود شرایط وخیم جسمانی و بهداشتی، هیچ کشوری از ترس آلوده بودن‌شان به کرونا حاضر به پذیرش‌ آنها نیست.
کمیسیونر عالی حقوق بشر سازمان ملل دیروز با ارسال نامه‌ای به وزیر خارجه بنگلادش، نسبت به وقوع یک تراژدی انسانی هشدار داد و از این کشور خواست مرزهای آبی‌اش را برای ورود این افراد بازکند. میشال باشلیت در نامه خود به عبدالمومن از او خواسته است زمینه را برای ورود آوارگان روهینگیا به یکی از بنادر بنگلادش فراهم کند تا امکان ارسال غذا و کمک‌های پزشکی برای این افراد وجود داشته باشد.
این افراد که تعداد زیادی زن و کودک نیز در میان آنها دیده می‌شود، روی 2لنج ماهیگیری بیرون خلیج بنگال در میان آب‌های آزاد سرگردان هستند. هفته گذشته وزیر خارجه بنگلادش اعلام کرد که کشورش به هیچ‌وجه به این افراد اجازه ورود نمی‌دهد. عبدالمومن در گفت‌وگو با شبکه جهانی بی‌بی‌سی گفت:‌ «از بنگلادش همیشه توقع دارند مسئولیت دیگر کشورها را به دوش بکشد. چرا هیچ کشور دیگری آنها را نمی‌پذیرد؟ آمریکا، انگلیس، اتحادیه اروپا پس کجا هستند؟»
حدود 2هفته قبل، نیروهای گارد دریایی بنگلادش، 400سرنشین لنج بزرگ دیگری را از دریا نجات دادند. روزنامه گاردین در گزارشی نوشت که این افراد حدود 2‌ماه در دریا سرگردان بوده‌اند. گروه پزشکان بدون مرز که این افراد را پس از نجات مورد معاینه قرار دادند، سن اغلب آنها را بین 12 تا 20سال اعلام کرده است. گفته می‌شود که زنان زیادی نیز در این لنج حضور داشته‌اند. به نوشته گاردین، دست‌کم 70نفر از سرنشینان این لنج در طول مدت 2‌ماه به‌دلیل بیماری یا از شدت گرسنگی جان خود را از دست داده‌اند. در ویدئویی که از لحظه نجات این افراد منتشر شده، یکی از آنها می‌گوید که طی این مدت مجبور بوده‌اند آب دریا بخورند. در ویدئو، افراد نجات داده شده آنقدر ضعیف شده‌اند که نمی‌توانند روی پای خود بایستند.
اینها افرادی هستند که از شرایط سخت زندگی در کمپ‌های آوارگان در خاک بنگلادش گریخته و به امید رسیدن به مالزی دل به دریا زده‌اند. دولت مالزی اما از ترس شیوع ویروس کرونا، اعلام کرد حاضر به پذیرش آنها نیست. کشتی‌های نیروی دریایی مالزی با حمایت جنگنده‌های نیروی هوایی این کشور لنج‌های آوارگان روهینگیا را از ساحل دور و آنها را به میانه آب‌های آزاد هدایت کردند. روهینگیایی‌ها پس از چند هفته سرگردانی و بعد از آنکه از رسیدن به مالزی ناامید شدند، تصمیم گرفتند به بنگلادش بازگردند اما بنگلادش نیز اعلام کرد حاضر به پذیرش آنها نیست.

روهینگیا، قوم رانده شده
گروه‌های حقوق بشری معتقدند مالزی و بنگلادش، شیوع کرونا را بهانه‌ای برای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت پذیرش این آوارگان قرار داده‌‌اند. وزیر خارجه بنگلادش اما می‌‌گوید که کشورش دیگر توانایی پذیرش شمار بیشتری از روهینگیایی‌ها را ندارد.
4سال قبل، بیش از 700هزار روهینگیایی از کشور همسایه بنگلادش یعنی میانمار گریختند و وارد خاک بنگلادش شدند. آنها از یک کشتار بی‌سابقه فرار می‌کردند. سربازان ارتش میانمار به دستور فرماندهان خود و با حمایت گروه‌های شبه‌نظامی بودایی به روستاها و کمپ‌های محل زندگی اقلیت روهینگیا در استان «راخین» در غرب این کشور یورش بردند. خانه‌ها را به آتش کشیدند، مردان را کشتند و به زنان تجاوز کردند تا گسترده‌ترین قتل عام قرن21 را پیش چشم جهان رقم بزنند.
طبق آمار سازمان ملل تنها طی یک‌ماه اول کشتارها، بیش از 6هزار و 700نفر به طرز فجیعی به قتل رسیدند. این کشتار در سایه عدم‌دخالت کشورهای جهان و بی‌تفاوتی دولت میانمار به اعتراض‌های نهادهای حقوق بشری طی ماه‌های بعدی نیز ادامه پیدا کرد. طبق اعلام سازمان پزشکان بدون مرز، این احتمال وجود دارد که آمار قربانیان از مرز 14هزار نفر هم گذشته باشد؛ قربانیانی که گفته می‌شود بیش از 70درصد از آنها مرگ دلخراش داشته‌اند. یعنی یا با گلوله کشته شده‌اند، یا زنده زنده در آتش سوخته‌اند یا سرشان را از تن جدا کرده‌اند. سازمان پزشکان بدون مرز همچنین اعلام کرده اجساد بیش از هزار کودک در جریان کشتار روهینگیایی‌ها به‌دست آمده است.
فاجعه به اینجا ختم نشد و سربازان ارتش در ادامه حمله به روستاها و کمپ‌ها، به تعقیب مردمی پرداختند که از نقاط مختلف راخین برای نجات جان‌شان به سمت مرز بنگلادش در حال فرار بودند. بسیاری در مسیر گریختن کشته شدند. آنهایی که جان سالم به‌در بردند، در کمپ‌های آوارگان در بنگلادش، به جمع بیش از 300هزار نفری پیوستند که طی سال‌های قبل‌تر در سایه افزایش فشارهای دولت بودایی میانمار، کشورشان را ترک کرده بودند.
روهینگیایی‌ها یک اقلیت مسلمان هستند که دهه‌هاست در میانمار مورد آزار و اذیت قرار دارند. آنها تا پیش از آغاز کشتار سال2017، جمعیتی حدود یک‌میلیون ‌و300هزار نفر داشتند که بیشتر در مناطق فقیرنشین میانمار زندگی می‌کردند. برخی از آنها طی ماه‌های پیش از آغاز کشتارها تلاش کردند از طریق دریا از میانمار گریخته و راهی دیگر کشورهای جنوب شرق آسیا ازجمله تایلند، مالزی و اندونزی شوند؛ تلاشی که البته با استقبال روبه‌رو نشد و آن زمان هم روهینگیایی‌ها ماه‌ها در میانه آب‌های اقیانوس سرگردان بودند.
قوم روهینگیا از دیرباز، نسلی پس از نسل دیگر، ساکن منطقه‌ای در غرب میانمار امروزی بوده اما دولت این کشور هرگز آنها را به‌رسمیت نشناخته، برای آنها حقوق شهروندی قائل نشده و آنها را مهاجران غیرقانونی «بنگالی» اعلام کرده است. گروه‌های افراطی بودایی نیز همصدا با دولت، روهینگیایی‌ها را دشمن خود می‌دانند و در دوره‌های مختلف در حمله به روستاها اقدام به قتل آنها کرده‌اند. بین سال‌های 2012 تا 2014 نیز نزدیک به 300نفر از روهینگیایی‌ها در حمله گروه‌های تندرو بودایی کشته شدند.
دولت میانمار متهم به نسل‌کشی است و دادگاه کیفری بین‌المللی مستقر در لاهه مشغول بررسی پرونده‌‌ای در همین زمینه است. رهبران این کشور، به‌خصوص خانم آنگ سان سوچی که جایزه نوبل صلح را در سال۱۹۹۱ برنده شده، از عملکرد خود در قبال اقلیت روهینگیا دفاع می‌کنند. روهینگیایی‌ها اما اکنون نه در کشور خود و نه در کشورهای همسایه جایی ندارند.