واکسن؛ شاید 6‌ماه دیگر

شبنم سید مجیدی_روزنامه نگار

دانشمندان در سراسر جهان با زمان مسابقه می‌دهند تا واکسنی را برای ویروسی تولید کنند که بیش از 100هزار نفر را در دنیا کشته و بیش از یک‌میلیون‌و700هزار‌نفر را مبتلا کرده است.
اما پیشروی سریع برای ساخت یک واکسن، تقریبا غیرممکن است؛ چراکه ساخت واکسن شامل فرایندهای طولانی می‌شود. گفته می‌شود که با وجود تلاش‌های جدی و هماهنگ بین‌المللی از سوی آزمایشگاه‌ها، شرکت‌های خصوصی و دولت‌ها، به‌دلیل موانع علمی بسیار، سال‌ها طول می‌کشد تا به یک واکسن دست یابیم. حالا در مورد واکسن کووید-19 یا همان ویروس کرونا، متخصصان می‌گویند که یک تا یک‌سال‌و‌نیم زمان می‌برد تا یک واکسن از همه تأییدات علمی گذر کند و به شکل گسترده در دسترس همگان قرار‌گیرد.
سازمان بهداشت‌جهانی تا امروز 3کاندیدای احتمالی برای واکسن را در نظر دارد که تحت آزمایش‌های بالینی قرار دارند و در این مرحله می‌توان این واکسن‌ها را روی انسان‌ها آزمایش کرد. از طرف دیگر 67 واکسن بالقوه نیز مراحل پیش از آزمایش‌های انسانی را می‌گذرانند.

چقدر با واکسن فاصله داریم؟
توالی ژنومی ارائه‌شده توسط دانشمندان چینی درباره ویروس کرونا، باعث شد دانشمندان بدانند که این ویروس 79درصد از مواد ژنتیک ویروس سارس و 50درصد از مواد مشابه ویروس مرس را به‌خود اختصاص داده است. بنابراین دانشمندان می‌توانند از حقایق علمی و تجربیات و تحقیقاتی که قبلاً درباره آن 2ویروس انجام و در نهایت به ساخت واکسن برای آنها منجر شد، استفاده کنند. آزمایش‌های مربوط به ساخت یک واکسن معمولا با تست‌های حیوانی آغاز می‌شود. البته در مورد ویروس کرونا، یکی از تولیدکنندگان واکسن، این مرحله را انجام نداد و مستقیما سراغ تست‌های انسانی رفت. در بقیه موارد مربوط به واکسن کرونا، تست‌های انسانی و حیوانی به‌صورت همزمان انجام شد. تست روی انسان‌ها معمولا 3‌مرحله دارد. مرحله اول این آزمایش‌ها معمولا در ابعاد کوچک و با مشارکت حدود 100نفر انجام می‌شود تا مشخص شود که این واکسن برای انسان‌ها خطری ایجاد نمی‌کند. مرحله دوم شامل آزمایش روی چندصد نفر می‌شود و در این مرحله معمولا میزان کارایی واکسن مقابل ویروس سنجیده می‌شود. این مرحله می‌تواند از چندین‌ماه تا چندین سال طول بکشد. مرحله آخر ابعاد بسیار بزرگ‌تری پیدا می‌کند و واکسن روی چندین‌هزار نفر و در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مختلف تست می‌شود تا بتوانند دوباره میزان اثرگذاری واکسن و تأثیرات آن در طول یک دوره زمانی را مشخص کنند. این مرحله هم می‌تواند چندین سال به طول انجامد. ماه گذشته مایک رایان، مدیر اجرایی برنامه بهداشت اورژانسی سازمان بهداشت‌جهانی، اعلام کرد که با واکسن ویروس کرونا حداقل یک سال فاصله داریم. با این حال سارا گیلبرت، دانشمند واکسن‌شناس دانشگاه آکسفورد که سرپرست تیم انگلستان برای تولید واکسن ویروس کروناست، روز 24فروردین به روزنامه تایمز گفت 80درصد مطمئن است که واکسن آنها می‌تواند مؤثر باشد و تا ‌ماه سپتامبر آماده استفاده است. او با این گفته، زمان در دسترس قرار گرفتن واکسن را به 6‌ماه کاهش داد.

واکسن‌ها در مرحله آزمایش روی انسان
از سوی دیگر، آزمایش‌های انسانی برای حداقل 2واکسن آغاز شده است. روز 29 اسفند98 بود که جنیفر هالر 43ساله در شهر سیاتل آمریکا به‌عنوان نخستین نمونه انسانی در دنیا واکسنی را که برای ویروس جدید کرونا ساخته شده امتحان کرد. این واکسن بالقوه که با کد mRNA-1273 شناخته می‌شود، توسط مؤسسه ملی بهداشت ایالات‌متحده‌آمریکا و با همکاری شرکت بیوتکنولوژی مودرنا ساخته شده است. در اواسط فروردین‌ماه، یک شرکت آمریکایی دیگر با نام اینوویو فارماکوتیکالز، آزمایش روی واکسن مشابهی را آغاز کرد. این واکسن با کد INO-4800 روی شرکت‌کننده‌های انسانی در فیلادلفیا، کانزاس و میزوری در حال آزمایش است. این شرکت همچنین همکاری مشترکی را با محققان چینی آغاز کرده است تا به‌زودی همین تست‌ها در چین نیز آغاز شود. طبق گزارش سازمان بهداشت‌جهانی درباره «واکسن‌های کاندیدا برای مقابله با ویروس کرونا» در چین یک واکسن دیگر نیز توسط شرکت بیولوژیک کانسینو در مرحله تست بالینی(انسانی) قرار دارد.