آرامش بعد از توفان

سرانجام ماراتن یک ماهه روسیه و ترکیه در سوریه به واسطه توافق پوتین و اردوغان خاتمه یافت، اگرچه به‌طور موقت! بر این اساس، ادلب از دقایق اولیه روز جمعه برای اولین بار طی هفته‌های گذشته شاهد آرامشی نسبی است؛ آرامشی که مشخص نیست مجددا چه زمان و در کدام نقطه از سوی یکی از طرفین شکسته خواهد شد. توافق پوتین و اردوغان علاوه بر بازیگران بحران سوریه، از سوی قدرت‌های جهانی و مخصوصا غربی نیز مورد استقبال قرار گرفته است؛ قدرت‌هایی که حرکت موج جدید پناهجویان و آوارگان به سمت مرزهای اروپا حسابی نگرانشان کرده بود.
به گزارش شبکه راشاتودی، مذاکرات روسیه و ترکیه در روز پنجشنبه ابتدا با رایزنی‌های مستقیم پوتین و اردوغان در کرملین آغاز شد؛ رایزنی‌هایی که بیش از 3ساعت ادامه داشته است. در ادامه این مذاکرات، هیئت‌های سیاسی 2 کشور هم به روسای جمهور اضافه شده و مجموعا بعد از نزدیک به 6ساعت، توافق جدید بر سر ادلب حاصل شده است؛ توافقی که از دید روسیه و دوستانش پیروزی سیاسی، و از دید متحدان اردوغان، عقب‌نشینی نا امیدکننده به شمار می‌رود. جزئیات این توافق چیست؟ چرا معارضان سوری از آن ناراضی هستند و از همه مهم‌تر، کدام بخش از بحران در این توافق بدون راه‌حل باقی مانده است؟

عقب‌نشینی ترکیه از مواضع معارضین
توافق اخیر پوتین و اردوغان شامل 3 مرحله برای مهار موقت تنش‌ها در استان ادلب می‌شود؛ این 3 مرحله عبارتند از:
1- توقف تمام فعالیت‌های نظامی از سوی طرفین در ادلب از ابتدای روز جمعه (بندی که با گذشت 24ساعت، به رغم برخی حملات محدود در حاشیه جنوبی ادلب، به‌طور قابل توجهی اجرا شده است).
2- تامین خطی امن به طول 6کیلومتر در حاشیه جنوبی و شمالی آزادراه M4 (دمشق-لاذقیه) طی 7روز از طریق هماهنگی میان وزارت‌های دفاع روسیه و ترکیه.
3- آغاز گشت نظامی مشترک ارتش‌های روسیه و ترکیه در آزادراه M4 در حد فاصل روستای سراقب تا عین الحفر طی 10روز آینده.
براساس بند دوم می‌توان گفت ترکیه به‌طور غیر مستقیم با عقب‌نشینی معارضین مسلح از آزادراه M4 موافقت کرده است؛ آن هم در حالی که معارضین طی یک‌ماه گذشته هزینه سنگینی برای حفظ موقعیت خود در اطراف این آزادراه متحمل شده بودند. از سوی دیگر، آغاز گشت نظامی مشترک روسیه و ترکیه از روستای سراقب (بند سوم) به‌معنای ورود قانونی نیروهای روسی (و احتمالا متحدان روسیه) به این روستاست. بنابراین ترکیه اینجا غیر قانونی بودن حضور معارضان در سراقب را به‌طور ضمنی پذیرفته است.


مکث
آنچه در توافق سربسته ماند

با وجود مذاکرات سخت و طولانی رهبران روسیه و ترکیه، بخش مهمی از بحران ادلب در توافق روز پنجشنبه میان روسیه و ترکیه مغفول مانده است، از جمله:
 در توافق هیچ اشاره‌ای به وضعیت آزادراه M5 (دمشق-حلب) نشده، در حالی که بخش عمده درگیری‌های نظامی بر محور این آزادراه متمرکز بوده است. بر این اساس فعلا نیروهای طرفین تا هر جایی که پیشروی کرده‌اند متوقف می‌شوند.
 ساز و کار آتش‌بس و عوامل تضمین آن در ادلب روشن نیست. بنابراین از هم اکنون می‌توان انتظار داشت آتش‌بس اخیر عمر طولانی نخواهد داشت، مگر آنکه با توافقی جدی‌تر تحکیم شود.
 درخواست ترکیه برای برپایی منطقه امن در ادلب و ممنوعیت پروازهای نظامی بر فراز این استان مورد بررسی قرار نگرفته و بی‌نتیجه مانده است؛ به‌عبارت دیگر ممکن است بعد از گذشت مدتی ترکیه مجددا این درخواست را مطرح کرده و براساس آن، تنش‌ها در ادلب تکرار شود.
بررسی این نکات نشان می‌دهد توافق اخیر پوتین و اردوغان بر سر ادلب از هر منظر توافقی موقت است. حال باید پرسید سرنوشت این توافق موقت چیست؟ آیا در جریان نشست سران آستانه در تهران تحکیم می‌شود و یا با شروع مجدد درگیری‌های نظامی به سادگی از بین خواهد رفت؟ تحولات هفته‌های آینده پاسخ این پرسش را روشن می‌کند.