سرریز شدن «گاندو»‌ از سد پیشین

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

استان سیستان و بلوچستان این روزها درگیر پدیده‌ای جوی است که حامل خبرهای خوب و بد است. سیل فراگیر در این استان، به جازموریان جان دوباره بخشیده اما گاندو‌های نیمه‌آبزی را به نزدیکی جوامع انسانی آورده و احتمال درگیری را دوچندان کرده است.

روی خوش سیل
وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با همشهری درباره وضعیت سیستان و بلوچستان در این‌ روزها گفت: با وجود باران‌های سیل‌آسای روزهای اخیر، دو اتفاق خوب و بد در حوزه محیط‌زیست منطقه رخ داده است.  خبر خوب اینکه خروجی بخش عمده سیلاب‌ها در مرکز سیستان و بلوچستان به تالاب جازموریان منتهی شده است. البته سیلاب‌های محدوده چابهار به‌جز تالاب لیپار، بقیه به دریای عمان سرریز شده، اما جازموریان جان دوباره گرفته است.
وی گفت: هم‌اکنون 21.7میلیون مترمکعب آب در پهنه صاف و وسیع جازموریان با ارتفاع 70سانتی‌متر جمع شده است. این آب از رودخانه‌های دامن، بم‌پور، روستا و هودیان به سمت جازموریان سرازیر شده است. این میزان آب نقش مهمی در کنترل میزان گرد و خاک در منطقه طی ماه‌های آینده دارد.
هشدار به جامعه محلی و امدادگران
اما در کنار این خبر خوب یک پدیده محتمل هم در این استان در حال رخ‌دادن است. با توجه به بارندگی‌های اخیر و سیلاب به‌وجودآمده در جنوب این استان احتمال خروج تمساح‌ پوزه‌کوتاه (گاندو) از برکه وجود دارد و وحید پورمردان در این مورد به مردم و امدادگران هشدار داده است.
او در این‌باره گفت: تنش‌های آبی و شرایط جوی، باعث ایجاد استرس در طبیعت و حیات‌وحش می‌شود. محدوده اصلی پراکنش تمساح پوزه‌کوتاه تالابی یا همان گاندو، سد پیشین و پایین‌دست آن است. احتمال خروج تمساح‌ها از برکه و اسیرشدن در امواج خروشان آب و به‌تبع آن دورشدن از زیستگاه اصلی‌شان وجود دارد. در رودخانه طویل باهوکلات که روستاهای زیادی در کنار آن شکل گرفته است، گاندو زندگی می‌کند.
با وجود اینکه گاندو در آب می‌تواند زندگی کند، اما طغیان رود‌خانه احتمال زخمی‌شدن تمساح را زیاد می‌کند. مواجهه انسان با تمساحی که آسیب دیده است نیز می‌تواند برای هردو بسیار خطرناک باشد. البته گیر‌کردن گاندو در تاج سد خاکی پیشین، همیشه مسئله‌ساز بوده و این روزها با سرریزشدن سد، این احتمال بیشتر می‌شود.
وحید پورمردان گفت: آماری از تلفات گاندو‌ها نداریم. گاندو البته گونه حساسی نیست و جزو قدیمی‌ترین گونه‌های حیات‌وحش است که توانسته تغییرات اقلیمی شدید در این منطقه را تحمل کند. گاندو حیوان گوشه‌گیری است ولی در شرایط تنش می‌تواند مهاجم شود. حالا بیم آن می‌رود که با نزدیک‌شدن گاندوها به جوامع انسانی، بومی‌ها و امدادگران دچار آسیب شوند.
او با اشاره به اینکه در روزهای اخیر برای مواجهه درست با گاندو، آموزش‌های لازم از سوی یگان حفاظت استان به مردم داده شده است گفت: از مردم و امدادگران می‌خواهم تا همیار ما باشند و در صورت مشاهده گاندو یا هر حیوان وحشی دیگر موضوع را به نخستین پاسگاه محیط‌بانی اطلاع دهند. مردم نسبت به تردد در مناطق سیلابی، حاشیه رودخانه باهوکلات، هوتک‌ها، مرداب‌ها و مناطق حاشیه‌ای که محل تجمع آب‌های راکد شده است، جدا خودداری کنند.
پورمردان از آسیب به پوشش گیاهی به‌عنوان یکی از تخریب‌های سیل یاد کرد و گفت: پوشش گیاهی در این استان عموما بسیار فقیر است. سیستان و بلوچستان اقلیم خشکی دارد و هزینه آبی زیادی برای کاشت هر گیاه می‌شود. سیل اخیر، این پوشش سست و تنک را از جا کنده است.
بارش باران سیل‌آسا در جنوب شرق کشور استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان را تحت‌تأثیر قرار داده و سبب جاری‌شدن سیلاب در این استان‌ها شده است. بیشینه بارش‌ها به‌صورت نقطه‌ای در برخی نقاط خاص در غرب و جنوب غرب استان به ۲۰۰میلی‌متر می‌رسد.
شرایط در استان سیستان و بلوچستان از سایر استان‌ها وخیم‌تر اعلام شده؛ به‌طوری که میزان بارش‌ها در جنوب استان نسبت به سال گذشته ۲۶برابر شده و در نتیجه سرریزشدن آب از پشت سدهای استان را درپی ‌داشته است.