بازی شفافیت
طراحان اولیه طرح شفافیت آرای نمایندگان می‌گویند این طرح از طرف طیف و جناح رقیب مصادره سیاسی شده است
فرزانه آئینی _ خبر‌نگار
یک هفته‌ای می‌شود که جنجال شفافیت به راه افتاده است و مدعیان ورود به مجلس یازدهم با برداشتن علم شفافیت، از نخستین برنامه‌هایشان برای حضور در ماراتن دوم اسفندماه - زمان برگزاری یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی - پرده برداشته‌اند. ایده شفافیت آرای نمایندگان اگرچه قریب به 2سال پیش - آذرماه 96 - و از سوی تعدادی از نمایندگان امیدی مجلس مطرح شد، اما حالا و در جدال انتخاباتی چپ و راست برای رسیدن به کرسی‌های سبز‌رنگ بهارستان، پرچم شفافیت به دستان اصولگرایان رسیده و آنها مدعی ایجاد شفافیت و علنی‌شدن رأی نمایندگان شده‌اند؛ گویی صاحب ایده اولیه بوده‌اند. آنچه سبب می‌شود تکاپوی اصولگرایان برای به نام‌زدن این ایده، یک تحرک انتخاباتی جلوه کند، اول تریبون‌هایی است که در حمایت این ایده فعال شده‌اند و دوم تمرکز این تریبون‌ها در خارج از مجلس بر شفافیت آرای مجلس است درحالی‌که به تأکید منتقدان بحث شفافیت اگر خارج از مجلس مدافعانی دارد، طبیعی است که باید دامنه آن شامل رأی‌گیری‌های شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام شود.
سکوت منتقدان مجلس دهم به‌خاطر عدم‌همراهی با طرح شفافیت رأی نماینـدگـان در قبـال حـوزه‌هـای تصمیم‌گیری مشابه، در حالی است که اصرار آنها به علنی‌شدن رأی نمایندگان به پتکی برای کوبیدن عملکرد مجلس دهم بدل شده است؛ مجلسی که ائتلاف امید و مستقلین اکثریت آن را تشکیل می‌دهند و اصولگرایان ولایی که نزدیکانشان در خارج از مجلس اخیرا شفافیت رأی نمایندگان را تصاحب کرده‌اند در اقلیتی کم‌شمار - حدود 60 نفر - به‌سر می‌برند.
حامیان بیرون از مجلس
حامیان انتخاباتی این ایده اما بی‌توجه به سبقه طرح بحث علنی‌شدن رأی نمایندگان فعلا در 2جبهه احزاب سنتی راست همچون جمعیت ایثارگران و منبرهای هیئتی و وعظ اعلام موجودیت کرده‌اند؛ چنان که نخستین‌بار علیرضا پناهیان، روحانی حامی احمدی‌نژاد که نایب‌رئیسی قرارگاه عمار را در اختیار دارد، هفتم ماه محرم در منبر عزای امام حسین(ع) با سخنان تندی در دفاع از شفافیت رأی نمایندگان به مجلس دهم تاخت و گفت: «هرچه نماینده انتخاب میکنی، اکثریت رأی می‌دهند به اینکه رأی نمایندگان شفاف نباید باشد. چه خبرتونه؟ بعد به‌صورت بسیار جاهلانه و احمقانه‌ای می‌گویند مگر میخواهید تفتیش عقاید کنید؟ مگر شما آنجا رأی به عقاید می‌دهید؟ غلط کردید! شما با عقاید چه ربطی دارید؟»
او البته جمعه‌ای که گذشت نیز در تریبون نمازجمعه تهران فرصت نقد مجلس را به‌دست آورد و به مجلس دهمی‌ها تاخت. همگام با او جمعیت ایثارگران که چندی است در فضای سیاسی روز کشور کم‌کار شده، دست به قلم شده است و در بیانیه‌ای هر مخالفتی درباره شفاف‌سازی آرای نمایندگان را «گناهی نابخشودنی در حق ملت» دانسته و تأکید کرده است که با توجه به نزدیک‌شدن به ایام انتخابات دوازدهمین دور مجلس شورای اسلامی، تصویب این طرح موجب می‌شود آن دسته از کسانی که توان مطالعه طرح‌ها و لوایح چندصدصفحه‌ای را ندارند و یا از بینش کافی برای مشارکت در فرایند قانونگذاری در کشور برخوردار نیستند، شوق و رغبت خود را برای ورود به این عرصه از دست بدهند و اجازه دهند تا مجلس به‌معنای واقعی عصاره ملت باشد.
طرح شفافیت از کجا آمد؟
نخستین‌بار محمدجواد فتحی، نماینده تهران و عضو فراکسیون امید در آذرماه سال۹۶ طرح پیشنهادی شفافیت آرای نمایندگان را با 38 امضا به هیأت رئیسه مجلس ارائه کرد؛ طرحی که اعلام وصول آن به بهانه‌های مختلف ازجمله بررسی لوایح چهارگانه یا فصل بودجه‌نویسی به تعویق افتاد. پس از تعویق 9ماهه در اعلام وصول طرح مذکور در بهار سال97 بود که حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده اصولگرای اصفهان طرحی مشابه آن تدوین و با امضای 200نماینده آن را به هیأت رئیسه ارائه کرد؛ طرحی که با قید دو فوریت در جلسه 14شهریور‌ماه97 در دستور کار مجلس قرار گرفت و پیش و پس از بررسی آن تبلیغات رسانه‌ای پر‌دامنه‌ای برای آن شد؛ تبلیغاتی که خبر از غرض سیاسی طراحان می‌داد و درنهایت به‌رغم داشتن 200 امضا، توانست تنها 59رأی موافق جذب کند.
البته این پایان ماجرا نبود و طرح در کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس به‌صورت عادی و بدون هیچ‌گونه فوریتی در دستور کار قرار گرفت و سرانجام در تاریخ ۷آذرماه۱۳۹۷ در کمیسیون به تصویب رسید. اما آنچه در کمیسیون مصوب شد، با آنچه در طرح مشترک فتحی- حاجی‌دلیگانی مطرح شده بود، تفاوت جدی داشت و به‌صورت یک تبصره الحاقی به ماده۱۲۴ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس درآمد که براساس آن تنها اسامی نمایندگانی که در هر مرحله رأی‌گیری شرکت نمی‌کنند، اعلام می‌شود؛ طرحی که همچنان در نوبت دستورکارهای صحن علنی قرار دارد.
همان ایام در لابه‌لای دسته‌بندی سیاسی و تبلیغات سیاسی بر سر شفافیت آرای نمایندگان، قریب به 140نماینده در نامه‌ای به هیأت رئیسه مجلس خواهان علنی‌شدن آرایشان شدند؛ 140نماینده‌ای که بیشتر به 2فراکسیون امید و اصولگرایان ولایی تعلق دارند و آرایشان درباره موضوعات روز و حساس کشور قابل حدس است. در این بین اما قریب به 150نماینده همچنان به‌صورت خاکستری به‌دنبال پیگیری امورشان در بهارستان هستند و روی خوش چندانی به شفافیت آرا نشان نمی‌دهند.
در کنار تأکید 140نماینده بر لزوم شفافیت آرایشان از آبان‌ماه گذشته سامانه‌ای به نام شفافیت در مجلس به راه افتاد که تنها ۹۰نماینده داوطلب انجام این شفافیت بسیار حداقلی بوده‌اند، اگرچه این عدد امروز حداکثر به عدد ۱۰۵ رسیده است اما بازهم تقریبا ۱۹۰ نماینده کماکان مجاب به ارائه اطلاعات خود روی سامانه نشده‌اند.
به هر روی، علت ناکامی طرح شفافیت در مجلس را باید در سیاسی‌شدن آن دانست؛ چنان‌که محمدجواد فتحی معتقد است آنهایی که با سیاسی‌کردن مسئله طرح را منحرف کردند، از رقبای فراکسیون امید بودند. او در این‌باره به ایرنا گفت: من طرح را برای همه نبرده بودم و انتخاب‌شده سراغ افراد می‌رفتم. مثلا من طرح را برای آقای امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در هیأت رئیسه هم بردم و ایشان امضا کردند. کنار دست ایشان یک آقای دیگری بود و گفت این مسخره‌بازی‌ها چیست و طرح را امضا نکرد و رفت. بعدها در کمال تعجب ایشان یکی از سردمداران حمایت از طرح شفافیت شدند.