هدررفت، عامل توقف رهاسازی آب به دریاچه  ارومیه

نسا خلخالی | ارومیه – خبرنگار


این روزها با توقف طرح‌های رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه ارومیه برخی بر این باورند که روند احیای دریاچه متوقف شده است و انتقادهای زیادی را در رسانه‌ها و فضای مجازی مطرح می‌کنند. آن‌ها تاکید دارند در تابستان به دلیل کاهش بارش‌ها باید رهاسازی آب‌های انباشته‌شده در پشت سدها همچنان به سمت نگین فیروزه‌ای منطقه آذربایجان جریان داشته باشد. 

افزایش چشمگیر میزان بارش‌ها در سال جاری باعث افزایش سطح آب دریاچه ارومیه شد. از سوی دیگر افزایش سطح ذخایر پشت سدها و سرریز شدن سدهای حوزه دریاچه ارومیه، زمینه را برای رهاسازی آب به این دریاچه و قدم گذاشتن به مسیر احیا فراهم کرد؛ البته علاوه بر بارش‌های بهاری، ذخایر برفی موجود در مناطق سردسیر استان هم امسال به ۱۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع افزایش یافته و به 3 برابر سال گذشته رسیده است. 

مساله‌ای که نشان می‌دهد منابع آبی ذخیره‌شده برای دریاچه در شرایط مطلوبی قرار دارد و بحران سال‌های گذشته قرار برای آنها تکرار نشود. تا اواسط تیرماه بود که رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه همچنان ادامه داشت اما مسئولان با طرح دلایلی از قطع این اقدام خبر دادند. 

آن‌ها تاکید کردند دریاچه ارومیه اکنون در بهترین حالت چند سال اخیر قرار دارد و همچنان نیازمند رهاسازی آب و اجرای طرح‌های برنامه‌‌ریزی‌شده ستاد احیاست. اما در مقطع زمانی کنونی این اقدام به دلایلی که در ادامه بیان می‌شود، ضرورتی ندارد. 


توقف انتقال آب ضرورت داشت

مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی با اشاره به این‌که در سال آبی جاری از رودخانه‌های استان 4 میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه شده است، می‌گوید: در حال حاضر رهاسازی آب از سدها به سمت دریاچه ارومیه متوقف شده است.   

«مهرنگ دوستی‌رضایی» ادامه می‌دهد: اذهان عمومی بر این باورند که با رهاسازی آب سدها به دریاچه ارومیه این دریاچه احیا خواهد شد اما باید گفت فقط رهاسازی آب مهم نیست بلکه باید به اثربخشی آن هم توجه کرد. انتقال و رهاسازی آب در فصل تابستان اثربخشی پایینی دارد. 

وی با بیان این‌که اگر رهاسازی آب در فصل تابستان انجام شود این کار نه‌تنها سودی نخواهد داشت بلکه باعث از دست رفتن آب خواهد شد، اظهار می‌کند: بهترین زمان برای رهاسازی آب به سمت دریاچه فصل زمستان است؛ چراکه در تابستان برداشت آب از رواناب‌های جاری افزایش می‌یابد و رهاسازی آب به سود کشاورزان خواهد بود نه دریاچه ارومیه!  این مسئول تاکید می‌کند: آب‌های رهاسازی‌شده از سدها حداقل باید مسیر 70 کیلومتری را طی کند تا به دریاچه ارومیه برسد. 

در این فاصله افراد با برداشت‌های بی‌رویه از یک‌سو و جذب شدن آب به زمین‌های خشک از سوی دیگر باعث هدررفت آب می‌شوند. به این ترتیب رهاسازی آب در این فصل منطقی نیست و برنامه‌ای در این زمینه نداریم. هرچند انتقادات زیادی نسبت به این مساله وجود دارد، توقف آب‌رسانی از سدها یک اقدام کارشناسی است. 


حال دریاچه ارومیه خوب است اما... 

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه هم در گفت‌و‌گو با همشهری از افزایش ۱۰۵ سانتی‌متری تراز آب دریاچه نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: وسعت این دریاچه نسبت به سال گذشته 945 کیلومتر مربع افزایش داشته و حجم آب آن نیز به 4470 میلیون متر مکعب رسیده است که نسبت به سال گذشته که 2780 میلیون متر مکعب بود، افزایش دارد.   

«فرهاد سرخوش» درباره وضعیت کنونی دریاچه ارومیه بیان می‌کند: دریاچه ارومیه به طور کلی احیا نشده است و برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه همچنان ادامه دارد، به طوری‌ که آب دریاچه ارومیه باید به 13  میلیارد متر مکعب، وسعتش به 4333 کیلومتر مربع و تراز اکولوژیکش (مفهوم تراز اکولوژیکی این است که حداقل تراز آب دریاچه به عددی حدود 1274 متر نسبت به سطح آب‌های آزاد برسد)  نیز به 10/1274 متر برسد. (تراز دریاچه در حال حاضر 65/1271 متر است.) تا تحقق این وعده تلاش‌ها و برنامه‌های ما همچنان ادامه خواهد داشت. 

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید می‌کند: دریاچه ارومیه هنوز کاملاً احیا نشده و فقط از حالت بحرانی خارج شده است، به طوری که اکنون در بهترین شرایط 10 سال اخیر قرار دارد. اما اگر به برنامه‌های خود ادامه ندهیم در عرض 2 سال این دریاچه باز هم به دوران بحرانی خود برمی‌گردد.

وی می‌افزاید: هر سال باید 5/3 میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه شود تا به تراز قبل از آغاز خشکی یعنی 13 میلیارد متر مکعب برسد که این امر در سال 1402 محقق خواهد شد. 


رهاسازی آب به دریاچه ارومیه در این فصل غیرمنطقی است

سرخوش با بیان این‌که در حال حاضر وضعیت دریاچه ارومیه مطلوب است، عنوان می‌کند: نسبت به رهاسازی آب دید درستی وجود ندارد، بدین ترتیب که مردم فکر می‌کنند باید همیشه در حال رهاسازی آب به دریاچه ارومیه باشیم تا هرچه سریع‌تر احیا شود اما این طرز تفکر به طور کلی اشتباه است چراکه رهاسازی همیشگی آب به این دریاچه فقط باعث هدررفت آن خواهد شد. 

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌افزاید: در وهله اول باید این را در نظر داشته باشید که میزان رهاسازی آب به میزان بارش‌ها بستگی دارد و با افزایش بارش‌ها رهاسازی آب نیز افزایش می‌یابد اما نه به قیمت هدررفت آب. به همین دلیل است که با وجود بالا رفتن میزان آب‌های ذخیره‌شده در پشت سدهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه، اکنون رهاسازی آب به دریاچه ارومیه را متوقف کرده‌ایم. 

این مسئول تاکید می‌کند: اکنون 1137 میلیون متر مکعب آب در مخازن سدهای حوزه دریاچه ارومیه ذخیره شده است اما این آب‌ها تا آبان سال جاری در مخازن باقی خواهد ماند تا از پرت آب و برداشت‌های غیرمجاز از رواناب‌های جاری به سمت دریاچه ارومیه از سوی کشاورزان جلوگیری شود و آب هدر نرود. 

وی سد دریاچه ارومیه را از جمله مهم‌ترین سدهای حوزه این دریاچه معرفی می‌کند و می‌گوید: فقط در پشت سد شهر چایی 211 میلیون متر مکعب آب ذخیره شده و این سد کاملاً پر شده است. 


با برداشت‌کنندگان غیرمجاز آب برخورد شود

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه هم درباره برداشت‌های غیرمجاز آب بیان می‌کند: طبق تصمیمات گرفته‌شده، توسعه کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ممنوع شده است و زارعان در هیچ‌کدام از فصل‌های کاشت، داشت و برداشت حق استفاده از آب‌های جاری به سمت دریاچه ارومیه را ندارند؛ اما نظارت‌های کافی بر این موضوع وجود ندارد و همچنان برداشت‌های غیرمجاز ادامه دارد. 

در این زمینه از سازمان جهاد کشاورزی استان و شرکت آب منطقه‌ای استان خواستاریم به طور جدی با متخلفان برخورد و به احیای کامل دریاچه ارومیه کمک کنند.  سرخوش می‌گوید: احیای دریاچه ارومیه آرزو و خواست تمامی مردم ایران است؛ به طوری‌که با بالا آمدن سطح این دریاچه شاهد جاری شدن سیل عظیم گردشگران به سمت این دریاچه هستیم. 

در روز جمعه گذشته و فقط از مسیر جاده شهید کلانتری منتهی به دریاچه ارومیه 15 هزار خودرو عبور کرده و به دریاچه ارومیه رفته است.  وی از نبود زیرساخت‌های گردشگری در اطراف دریاچه ارومیه گلایه دارد و اظهار می‌کند: از مسئولان می‌خواهیم هرچه سریع‌تر نسبت به ارائه خدمات به گردشگران اقدام کنند تا رسم مهمان نوازی را به جای آوریم و شاهد افزایش روز افزون مراجعه گردشگران به سمت شهر و دریاچه ارومیه باشیم.


خوش‌بینی کارشناسان به احیای دریاچه ارومیه

سطح آب دریاچه ارومیه پس از بارش‌های سیل‌آسا بیش از یک متر بالا آمده است. جمعیت آرتمیا و جلبک‌های تک‌‌سلولی در این دریاچه بیشتر شده و پرندگان به این دریاچه برگشته‌اند. کارشناسان نسبت به احیای این دریاچه خوش‌بین شده‌اند. 

به منظور پایدار ماندن وضعیت بهبود‌یافته کنونی دریاچه ارومیه دولت تصمیم گرفته است از طریق رودخانه زاب و سد کانی سالانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه کند. همچنین پروژه تصیفه‌خانه‌های فاضلاب شهرهای ارومیه و تبریز به مقدار ۲۵۰ میلیون متر مکعب و صرفه‌جویی سالانه آب در بخش کشاورزی از جمله پروژه‌هایی است که ستاد احیای دریاچه ارومیه اجرای آن را در نظر گرفته است که در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری خواهند رسید.