جای خالی مسیرهای فرهنگی در سنندج

محمدتوفیق مشیرپناهی|  سنندج- خبرنگار:


وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیین اختتامیه کنگره مشاهیر کُرد با اشاره به سایت‎های میراثی و مسیرهای فرهنگی هنری اظهار کرد که از این مسیرها حمایت می‎کنند. هویت‌بخشی به فرهنگ و میراث هر شهری از تعداد آثار به‌جا‌مانده در بناها، مساجد، بازارها، حمام‌ها، عمارت‌ها، حجره‌ها و... شکل می‌گیرد. سنندج دومین شهر بزرگ مناطق کردنشین و بیست‌و‌سومین شهر بزرگ ایران است. 

سنندج تغییر یافته شده «سنه‌دژ» و سنه‌دژ نیز دگرگون شده نام «سینه‌دژ» است و علت نام‌گذاری شهر قرار گرفتن در وسط و مرکز یا سینه‌‌دژ (کوه)های آبیدر و رشته‌کوه زاگرس است. شهر سنندج به شهر «هزار تپه» نیز معروف است و همچنین به سنندج شهر مساجد می‌گویند. این شهر دارای پیشینه 500 ساله از زمان ساخت اولیه و جابه‌جایی سکونت تا زمان حکمرانی امان‌الله خان والی در دوران قاجار و ساخت و تغییرات گسترده در خانه‌ها، مساجد، بازار و مراکز حکومتی است. میراث به‌جا‌مانده در شهر سنندج بخش بزرگی در مسیر بازار و گذر براتیان و آصف، محله آغازمان و کلیسا، بلوار کردستان تا حمام شیشه و خانه مجتهدی- سینما مبین که تخریب شد- و موزه و عمارت حبیبی و مسجد جامع قرار گرفته است. در همین مسیر عمارت آصف(خانه کُرد) و عمارت مشیردیوان و چند مسجد با معماری دوره قاجار و تاریخی نیز قرار دارد.

بر اساس مصوبه هیات وزیران در سال 74 محدوده میراث فرهنگی شامل بناها و آثار به‌جا‌مانده در هر شهری از کشور را که دارای قدمت و تاریخ و نشانه‌ای از هویت آن شهر بود، به عنوان سایت میراث مشخص کردند. در این مصوبه آمده است هر گونه تغییرات و مرمت و ساخت‌و‌سازی در این سایت منوط به بازدید کارشناسان میراث فرهنگی آن استان و صدور مجوز بر اساس گزارش کارشناسی است. هرچند ممکن است با حسرت و درد گفته شود که این مصوبه در صیانت از آثار به‌جامانده خیلی دیر به تصویب رسید و بناهای زیادی نابخردانه و ناآگاهانه یا در مسیر ساخت‌و‌سازهای جدید و آپارتمان‌سازی‌های امروزی و خیابان‌کشی و تعریض و چنگ‌اندازی‌های افراد سودجو از بین رفت و به فراموشی سپرده شد، اما بعد از آن تاریخ و مصوبه از این نابودی تاریخی پیشگیری و از آثار باقی‌مانده صیانت شود.

مرحله دوم صیانت، ثبت ملی آثار بر اساس ارزش تاریخی و قدمت آن و سپس هویت‌بخشی به آن آثار میراثی است. بیشتر آثار و ابنیه شهر سنندج ثبت ملی دارند.مسیر بازار آصف تا پل مردوخ و منزل مجتهدی بزرگ را می‌توان مسیر تاریخی و فرهنگی شهر سنندج نامید. به‌جز چند اثر پراکنده مانند عمارت خسروآباد، خانه احمدزاده و... بیشتر ابنیه تاریخی در بلوار کردستان قرار گرفته و تمرکز دارد. 

بازسازی بخشی از تاریخ هر مردم و شهری برای اکنون و آیندگان می‌تواند راهگشای هر نوع نگرش و تحقیق و پژوهش و از ظرفیت‌های غنی گردشگری باشد. مسیر فرهنگی بازار آصف تا پل مردوخ دارای چنین ویژگی است که می‌توان با شناسنامه‌دار کردن آن، گردشگران را به این مسیر سوق داد. میراث فرهنگی، معاونت فرهنگی شهرداری سنندج، دستگاه‌های متولی فرهنگ استان در یک همپوشانی نسبت به هویت‌بخشی این مسیر فرهنگی می‌توانند اقدام کنند. نهادهای متولی می‌توانند با شناسنامه‌دار کردن بناهای تاریخی این مسیر در شهر سنندج، ضمن آشنا کردن شهروندان و گردشگران با بخشی از گذشته و تاریخ سنندج، از پراکندگی گردش فرهنگی در شهر هم جلوگیری کنند. قرار دادن راهنماها و المان‌ها و بازسازی تاریخ در این مسیر می‌تواند «مسیر فرهنگی شهر سنندج» را به اماکن دیدنی این شهر بیفزاید.