وقتی دایی اشتباه می‌کند

محمد عدلی روزنامه‌نگار

علی دایی دیروز از اوضاع اقتصادی باشگاه سایپا انتقاد کرد. باشگاهی که متعلق به دومین خودروساز ایران است و این روزها به‌واسطه شرایط عمومی اقتصادی ایران، بدترین روزهای خود را سپری می‌کند. سرمربی سایپا گفته است دستمزد بازیکنان و مربیان زمانی داده می‌شود که ارزش پول کاهش یافته است. او از قیمت میلیون‌دلاری بازیکنان لیگ قطر سخن گفته و نسبت به عدم‌پرداخت دستمزد بازیکنان تیمش گلایه کرده است. کلیدی‌ترین بخش صحبت‌های سرمربی تحصیلکرده سایپا جایی است که گفته «پشتوانه تیم، کارخانه سایپاست و کارخانه هم مدیرعامل دارد. مگر می‌شود یک‌ربع سایت را باز و چندصد میلیارد خرید شود ولی نتواند 2میلیارد پول به باشگاه بدهد؟» اما آیا کمپانی سایپا آنگونه که دایی می‌گوید درآمد دارد و برای تیم فوتبالش هزینه نمی‌کند؟
باشگاه سایپا متعلق به کارخانه‌ای است که در یک سال گذشته با بحران‌های کوچک و بزرگ مواجه بوده است. از سال گذشته که قیمت ارز رو به افزایش گذاشت، قطعات و مواداولیه با هزینه بالاتری تأمین شد اما مسئله اصلی از آنجا آغاز شد که با خروج آمریکا از برجام، شرکای خارجی خودروسازان به‌عنوان نخستین شرکت‌هایی که بعد از برجام به ایران آمده بودند، همکاری خود را با خودروسازان تعلیق کردند و برنامه‌های توسعه‌ای را متوقف ساختند. خودروسازانی که سال‌ها در شرایط تحریم، تشنه به‌روزرسانی ماشین‌آلات و تولید محصولات جدید بودند، به‌دنبال احیای وضعیت خود بودند که بار دیگر تحریم‌ها از راه رسید و قیمت دلار برا‌ی آنها به بیش از دوبرابر افزایش یافت. تعهدات قبلی و مسائل ریشه‌ای خودروسازان به مسائل ارزی پیوند خورد تا زیان انباشته سایپا در آخرین گزارش رسمی به 6هزار و 169میلیارد تومان برسد. زیان انباشته ایران‌خودرو نیز از 10هزار و 150میلیارد تومان عبور کرده است.
میزان تولید خودروسازان پس از امضای برجام، مسیر صعودی را در پیش گرفته بود که بار دیگر از ابتدای سال1397 در مسیر معکوس گام برداشت. این در حالی است که هزینه اداره کارخانه با توجه به عدم‌کاهش تعداد کارگران متناسب با کاهش تولید، رو به افزایش است. هم‌اکنون کارخانه سایپا که سرمربی باشگاه فوتبالش به آن تکیه کرده، بدهی و تعهدات انباشته به قطعه‌سازان و ‌مشتریان دارد؛ قطعه‌سازانی که در پرداخت دستمزد کارگرانشان ناتوان شده‌اند و با خطر تعدیل نیرو مواجه هستند.
اگر قرار باشد وضعیت کارخانه‌ای که علی دایی از پشتوانه آن سخن می‌گوید، بررسی شود، موارد بسیار دیگری وجود دارد که کارشناسان صنعت خودرو طی ماه‌های اخیر بارها به آن اشاره کرده‌اند. آشفتگی بازار خودرو نیز به‌تنهایی می‌تواند تصویر روشنی از وضعیت خودروسازان بزرگ ایران نمایش دهد.
در این شرایط که اقتصاد ایران به‌دلیل افت ارزش پول ملی با کمبود منابع تولید مواجه شده است، دومین خودروساز ایران فشار زیادی از ناحیه کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش تحمل می‌کند. واقعیت‌های اقتصاد ایران برای طبقات غیردانشگاهی نیز قابل لمس است چه رسد به کسانی که در بهترین دانشگاه‌های ایران تحصیل کرده‌اند و خود در فضای کسب و کار ایران به فعالیت اقتصادی می‌پردازند.
آخرین برآورد وزارت امور اقتصادی و دارایی نشان می‌دهد که نرخ رشد اقتصاد در سال1397 زیر صفر خواهد بود و این موضوع به معنای تعمیق رکود در اقتصاد ایران است. کاهش تولید ناخالص داخلی موجب شده که دستمزد کارگران در بسیاری از بخش‌های تولید همچنین بخش‌های وابسته به صنعت خودرو برای چند‌ماه معوق شود و کارگران زیادی در خطر از دست دادن شغل قرار بگیرند.
در چنین شرایطی همین که باشگاهداری و هزینه‌های میلیاردی برای بازیکنان و مربیان برای خودروسازان ایران، همچنان توجیه خود را از دست نداده است، جای تعجب دارد. اصلا بعید نیست که تجربه باشگاه نفت برای باشگاه‌های پیکان و سایپا نیز تکرار شود. بیژن زنگنه وزیر با سابقه کابینه در نخستین روزهای فعالیت خود در دولت یازدهم به‌واسطه وضعیت نابسامان صادرات نفت و دشواری‌های مالی وزارتخانه متبوعش، اعلام کرد که قصد ندارد هزینه‌ای برای باشگاهداری به وزارت نفت متحمل کند. حالا تحریم‌های اقتصادی بار دیگر فشار خود را به بدنه صنعت ایران وارد کرده و شاید این‌بار باشگاهداری برای خودروسازان از سرفصل هزینه‌ها حذف شود.