میدان نقش جهان در امان است
معاون شهردار: تا تعیین تکلیف خیابان از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور، هیچ عملیات عمرانی در آن رخ نمی‌دهد
شیرین شفیعی| اصفهان- خبرنگار:
پس از یک دهه کشمکش، گذر پشت مسجد شیخ لطف‌الله به پایان کار نزدیک می‌شود. یک خیابان 700 متری که قرار بود از فاصله ۵۰ متری شرق میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف‌الله بگذرد و خیابان حافظ را به خیابان نشاط متصل کند تا مسیر جایگزینی برای رفت و آمد خودروها پس از بسته شدن میدان نقش جهان باشد، این روزها با خبرهایی مبنی بر تخریب بناهای قدیمی و تعریض بیش از حد مجاز همراه شده است.البته مسئولان شهری اطمینان می‌دهند که خطری بناهای تاریخی را در این محدوده تهدید نمی‌کند و مدیر میراث فرهنگی اصفهان نیز این موضوع را تایید می‌کند.
از جهان‌نما تا خیابان آقا نورالله
موضوع خط خوردن نام میدان نقش جهان از فهرست آثار جهانی به دلیل ساخت برج جهان‌نما در میانه‌های دهه 80 مطرح بود و اکنون نیز شایعاتی مبنی بر ایجاد مشکل به خاطر خیابان آقا نورالله نجفی بر سر زبان‌ها افتاده است؛ شایعاتی که شهرداری اصفهان معتقد است بی‌اساس است و این طرح اکنون چند گام بیشتر با پایان کار فاصله ندارد. تنها اختلاف از قدیم بر سر عرض 12 تا 24 متری خیابان بوده و بعدها در جریان آزادسازی مسیر و خط بدنه خیابان حاج‌آقا نورالله، موضوع تخریب بافت تاریخی و تجاوز به حریم دومین میدان بزرگ جهان و مسجد شیخ لطف‌الله از سوی اداره کل میراث فرهنگی جنجال‌برانگیز شد.
همسایه جدید میدان
سال 88 بود که برای نخستین بار وزیر مسکن و شهرسازی وقت طرح ساخت خیابان حاج‌آقا نورالله یا گذر پشت مسجد شیخ لطف‌الله را تایید کرد و کلنگ ساخت آن که در طرح تفصیلی شهر اصفهان با عرض 12 متر تعیین شده بود، به زمین خورد. طولی نکشید که شهرداری برای جلوگیری از مشکلات بعدی ترافیکی، با مکاتباتی با استانداری، عرض خیابان را به 16 متر رساند و آزادسازی با عرض 16 متر آغاز شد.
اما مخالفت میراث فرهنگی با این پهنا، کار را به کمیسیون ماده 5 کشاند و در این کمیسیون، عرض 14 متر برای گذر پشت مسجد شیخ لطف‌الله تصویب شد. عملیات ساخت خیابان در نیمه اول سال 92 آغاز شد و اینجا بود که کشمکش‌های دوستداران میراث فرهنگی با شهرداری از عرض خیابان به حریم میدان نقش جهان و تخریب بافت تاریخی پشت میدان تغییر کرد. با این حال تا پایان همان سال، شهرداری 80 درصد مسیر خیابان را تملک و حدود یک‌سوم از مسیر خیابان را آزادسازی کرد. این کار واکنش معاون میراث فرهنگی کشور را به دنبال داشت و برای مدتی هم باعث توقف طرح شد تا این‌که در پاییز ۱۳۹۷ عملیات تخریب از سر گرفته شد و حتی بخش‌هایی از خیابان برای آسفالت‌کشی زیرسازی شد.
تخریب حمام تاریخی
«علیرضا جعفری زند» باستان‌شناس، می‌گوید: در این آزادسازی‌ها «حمام دوشنبه دین» پشت میدان نقش جهان و درست در امتداد گذر آقا نورالله نجفی و در کنارش «حمام 25 شهریور» اثری از دوران پهلوی دوم تخریب شد. حمام دوشنبه دین بسیار قدیمی بود و قدمتش به دوران سلجوقی می‌رسید. حتی نام آن گذر در تاریخ اصفهان گذر سلجوقی بود. گرچه نشانه‌هایی از قدمت آن تا آل‌بویه نیز وجود داشت، با وجود این اهمیت، سالیان درازی بود که حمام در گوشه‌ای از این شهر متروک شده بود و در سال‌های گذشته خراب شد.
نظارت بر اجرای طرح
«محمدمهدی کلانتری» کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی و مدرس دانشگاه سوره تهران، ساخت گذر آقا نورالله نجفی را باعث نقض حریم درجه یک میدان نقش جهان اصفهان و همچنین تخریب بافت تاریخیِ قرارگرفته در پشت مسجد شیخ لطف‌الله و بناهای تاریخی ارزشمند و ثبت ملی شده آن می‌داند و هشدار می‌دهد: این طرح همچنین می‌تواند ثبت مجموعه میدان نقش جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو را در معرض خطر جدی قرار دهد.
اما مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان درباره هشدارها و نگرانی‌هایی که این روزها درباره تکمیل گذر آقا نورالله و تجاوز به حریم میدان نقش جهان مطرح می‌شود به همشهری می‌گوید: میراث فرهنگی به شکل همیشگی محدوده مجموعه تاریخی میدان نقش جهان و بافت تاریخی اطراف آن را مورد پایش و نظارت قرار داده و هر گونه فعالیت برای ادامه عملیات ایجاد گذر آقا نورالله نجفی اصفهان با نظر شورای عالی معماری و شهرسازی کشور اجرا می‌شود.
«فریدون اللهیاری» می‌گوید: پیشنهاد ساخت این خیابان زمانی مطرح شد که قرار بود رفت و آمد خودروها به میدان نقش جهان ممنوع شود و باید مسیر جایگزینی معرفی می‌شد. بنابراین، فلسفه ساخت چنین خیابانی در پشت میدان و در دل بافت تاریخی، کنترل و هدایت بار ترافیک در هسته مرکزی شهر بوده و ایده ساخت یک گذر کمکی در این محدوده از دهه‌های گذشته نیز مطرح بوده است.
وی یادآور می‌شود: در سال 90 و 91 که این طرح عملیاتی شد، ابتدا قرار بود یک خیابان 36 متری ساخته شود، اما مخالفت میراث فرهنگی باعث کاهش عرض این خیابان شد. به طور کلی در چند سال اخیر تمام تلاشمان این بوده که با رایزنی با سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری، اختلاف نظر درباره این خیابان را به حداقل برسانیم تا مشکل ترافیکی این محدوده نیز حل شود. کاهش عرض خیابان از 36 به 14 متر نیز دستاورد همین رایزنی‌ها بوده است.
پرونده به شورای عالی معماری و شهرسازی رفت
مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به فرستاده شدن پرونده گذر آقا نورالله به کمیسیون ماده 5 و به‌تازگی ارسال آن به شورای عالی معماری و شهرسازی کشور ادامه می‌دهد: هر گونه تصمیم جدیدی برای توقف یا ادامه ساخت خیابان، از سوی این سازمان و با نظر و تایید کارشناسان آن گرفته خواهد شد. اما پرسش این است که چه اتفاق جدیدی در این باره افتاده که این حجم گسترده از انتقادات و اظهارنظرها درباره گذر آقا نورالله مطرح می‌شود.
اللهیاری با اشاره به ساخت 70 تا 80 درصد این گذر در 2 دوره قبلی مدیریت شهری اصفهان می‌گوید: اتفاق تازه‌ای در این طرح نیفتاده و پیش از آن‌که مراحل پایانی ساخت گذر تکمیل شود باید پرونده در شورای عالی شهرسازی و معماری مطرح و درباره آن تصمیم‌گیری و تعیین تکلیف شود.
وی اطمینان می‌دهد: تاکنون کوچک‌ترین عملیات رسمی برای ادامه ساخت این گذر اجرا نشده است. حتی برخی تخریب‌های جزئی نیز به طور کامل تحت کنترل است و این اداره کل به طور کامل محدوده این گذر را مورد پایش دائمی قرار می‌دهد. با این وصف، هم‌اینک هیچ گونه خطری مجموعه میدان نقش جهان و بناهای تاریخی پیرامون آن را تهدید نمی‌کند.
جای نگرانی نیست
معاون عمران شهری شهرداری اصفهان در واکنش به هشدارهایی که درباره تجاوز ساخت‌و‌ساز در این خیابان به حریم میدان نقش جهان مطرح می‌شود توضیح می‌دهد: برخلاف شایعات، در این مسیر هنوز کار خاصی انجام نشده است. فقط تا 200 متر اولیه طرح یعنی از سمت خیابان نشاط، عملیات مختصری برای برداشتن آسفالت خراب و قدیمی کف خیابان انجام شده و در همین مسیر کوتاه، با استفاده از سنگفرش در حال کف‌سازی گذر هستیم.
«ایرج مظفر» با تایید این‌که مشکلات میراثی اجرای طرح گذر حاج‌آقا نورالله را در سال‌های گذشته به تاخیر انداخته است می‌گوید: همان‌گونه که می‌دانید، طول خیابان 700 متر طراحی شده، در صورتی که تاکنون عملیات روی 200 متر اولیه از سمت خیابان نشاط انجام شده که یک‌سوم از طول این گذر است. همه عملیات عمرانی نیز در سال‌های اولیه دهه 90 یعنی 91 تا 93 انجام گرفته و بعد از آن هم طرح متوقف شده است.
وی که معتقد است در دوره شورای پنجم و مدیریت شهری آن، هیچ حمام یا بنای تاریخی تخریب نشده است ادامه می‌دهد: شاید مطالبی که درباره تخریب دو حمام در مسیر ساخت این گذر مطرح شده مربوط به همان سال‌های قبل باشد که اظهار نظر در این باره به عهده مسئولان میراث فرهنگی و یا شهردار وقت است، ولی در این زمان اتفاق خاصی نیفتاده است.
مظفر تاکید می‌کند: اگر میراث فرهنگی اصفهان آسیب ببیند، قطعا بیشتر از هر نهاد دیگری به ضرر شهرداری خواهد بود. به همین دلیل، جای نگرانی برای مردم وجود ندارد و این‌که برای حفظ میدان نقش جهان کمپین تشکیل شود قطعا با توجه به دغدغه‌های مسئولان شهری بی‌معناست. به گفته معاون عمرانی شهرداری اصفهان، تا زمانی که خیابان از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور تعیین تکلیف نشود، هیچ عملیات عمرانی در آن رخ نمی‌دهد و جای نگرانی نیست.
ادامه حافظ پیاده‌راه می‌شود
«حسین کارگر» مدیر منطقه 3 شهرداری اصفهان، می‌گوید: پیاده‌‌راه‌سازی خیابان حافظ، حد فاصل میدان نقش جهان تا نزدیکی چهارراه کرمانی انجام شده، اما مسیر باقی‌مانده تا چهارراه کرمانی را در انتظار ساخت خیابان حاج‌آقا نورالله نجفی هستیم، زیرا بخش شمالی آن به خیابان حافظ می‌رسد. از این رو پس از آزادسازی، اتصال پیاده‌راه به ورودی خیابان حاج‌آقا نورالله و دسترسی محلی به خیابان حافظ در کمیته فنی تصمیم‌گیری خواهد شد.
شفاف سازی درباره اجرای یک طرح
جمشید نورصالحی | مشاور شهردار اصفهان:
مهم‌ترین موضوعی که درباره گذر حاج‌آقا نورالله نجفی باید به آن توجه کرد این است که این خیابان با ممنوعیت تردد خودرو در میدان نقش جهان یک طرح است و لازم و ملزم یکدیگرند. طرح بازنگری طرح تفصیلی مناطق یک و 3 از سوی مشاور باتجربه در زمینه شهرهای تاریخی و میراثی تهیه شده تا محدودیت های لازم را در طرح‌های این مناطق با حساسیت ویژه اعمال کنند.
مشاور طرح بازنگری طرح تفصیلی منطقه 3 برای حذف ترافیک سواره در میدان نقش جهان به عنوان محور تاریخی و فرهنگی، مسیری جایگزین میدان از خیابان حافظ به سمت کوچه بیت‌الحسین(ع) و در انتها به خیابان نشاط به نام گذر حاج‌آقا نورالله نجفی را پیشنهاد داده تا به عنوان گذر فرعی با توجه به حذف خودرو در میدان نقش جهان تبدیل شود، به گونه‌ای که خیابان حافظ از بن‌بست خارج شود. گذر حاج‌آقا نورالله نجفی با عرض ۱۲ تا ۱۴ متر در سال ۸۹ در کمیسیون ماده ۵ تصویب شد که اعضای این کمیسیون نمایندگان میراث فرهنگی، استانداری، مسکن و شهرسازی و شهرداری بودند.
همچنین گذر حاج‌آقا نورالله نجفی از سوی شورای عالی شهرسازی کشور در سال ۹۰ تایید شد که رئیس این شورا وزیر راه و شهرسازی و یکی از اعضای آن معاون سازمان میراث فرهنگی کشور است. بنابراین، در تصویب این گذر در استان و کشور، سازمان میراث فرهنگی حضور فعال داشته است. از این گذشته، هیچ ساختمان تاریخی و میراثی ثبت‌شده در مسیر گذر حاج‌آقا نورالله نجفی نیست و حتی می‌توان گذر آقا نورالله نجفی را کوچه‌ای توصیف کرد که با عرض ۱۲ تا ۱۴ متری مماس با مسجد شیخ لطف‌الله، میدان نقش جهان و یا اماکن تاریخی و میراثی نیست.
مرجع نهایی باید اظهار نظر کند
ناصر طاهری| معاون اداره کل میراث فرهنگی اصفهان:
در مورد خیابان حاج‌آقا نورالله نجفی در حریم میدان نقش جهان اعتقاد داریم که مرجع نهایی باید اظهار نظر کند که به معنای موافقت یا مخالفت صددرصدی میراث فرهنگی با آن نیست. آنچه مسلم است در ساخت این خیابان به قانون پای‌بند هستیم. برای ساخت خیابان حاج‌آقا نورالله نجفی در ابتدا عرض ۳۶ متری و سپس ۲۴ متری توسط شهرداری مطرح شد، اما مطابق با طرح تفصیلی گذر ۱۴ متری برای این خیابان تصویب شده است.
این خیابان عمدتا روی گذرگاه‌های موجود تعریض می‌شود. ایده این خیابان در زمان طرح موضوع محدودیت ترافیک از میدان نقش جهان مطرح شده و با توجه به حذف حرکت خودروهای سواری از این میدان، این گذر ۱۴ متری به عنوان جایگزین مطرح شده است. شهرداری به دنبال بیشتر کردن عرض این خیابان بود، اما این امر مورد تصویب قرار نگرفت و اکنون نیز شهرداری ظاهراً بر اساس همان گذر ۱۴ متری پیش رفته است و مسئولان شهرداری نیز قول تحویل خیابان حاج‌آقا نورالله نجفی را با عرض ۱۴ متر دادند. ما بر اساس مصوبه قبلی شهرداری، آن هم به شکل مشروط، اجازه ساخت این خیابان را داده‌ایم.
البته گاهی نیز اقداماتی در زمینه عملکرد شهرداری برخلاف این مصوبه به گوش ما می‌رسد. اما هرگاه که این موضوع را در جلسات مطرح کرده‌ایم، مسئولان شهرداری با قاطعیت بیان کرده‌اند که این خیابان را با عرض ۱۴ متری تحویل خواهند داد. از سوی دیگر، با توجه به این‌که این خیابان در حریم میدان نقش جهان قرار دارد ارتفاع در این محل باید تابع قوانین حریم باشد. ضمن این‌که در مورد کاربری تجاری این منطقه نیز مصوبه‌ای نداشته‌ایم. یکی - دو خانه تاریخی در مسیر این خیابان قرار دارد که باید با کاربری مصوب در طرح تعیین تکلیف شود.
