تازه‌ترین گزارش دولت از وضعیت شاخص‌های رفاهی و توزیع درآمد در سال‌های 95 و 96 نشان می‌دهد که توزیع درآمد در اقتصاد ایران نابرابر و شکاف طبقاتی بیشتر شده است؛ درحالی‌که دولت‌های ایران همواره تلاش می‌کنند با روش‌های مبتنی بر پول‌درمانی به حمایت از اقشار ضعیف و فقرزدایی از جامعه بپردازند.
افزایش رفاه مردم و بهبود شاخص توزیع درآمد به‌عنوان یکی از اهداف دولت‌های پس از انقلاب در قالب تبصره‌ها و ردیف‌های بودجه پیگیری شده است؛ ازجمله اینکه دولت‌ها تلاش کرده‌اند از طریق یارانه نقدی، اجرای طرح سلامت، افزایش حقوق کارکنان و کارگران و معافیت مالیاتی بر سطح درآمدهای پایین نسبت به توزیع بهتر درآمد اقدام کرده و ضریب جینی را به صفر نزدیک‌تر کنند؛ شاخصی که هرچه به سمت عدد یک سوق پیدا کند نشان از نابرابری بیشتر در توزیع درآمد و هرچه به سمت عدد صفر حرکت کند، نشان از برابری دارد. براساس قانون برنامه ششم توسعه، ضریب جینی در کل کشور در پایان این برنامه باید به 34صدم برسد اما سازمان برنامه و بودجه می‌گوید به‌دلیل نوسانات شدید نرخ ارز و هدفمند نبودن یارانه‌ها، افزایش نرخ تورم، رکود اقتصادی و تحریم‌ها به بدتر شدن شاخص توزیع درآمد کمک کرده است. وضعیت شاخص‌های رفاهی و توزیع درآمد در دوساله 96 و 95 نشان می‌دهد که شاخص ضریب جینی در کل کشور با 2.08درصد افزایش از 0.39 به 0.3987 درصد رسیده و در شهرهای ایران شاخص ضریب جینی 1.69درصد و در روستاها 5.86درصد بدتر شده است. گزارش سازمان برنامه و بودجه کشور از نسبت مخارج ثروتمندترین به فقیرترین قشر جامعه نشان می‌دهد که وضعیت توزیع درآمد در کشور بدتر شده و شکاف درآمدها در روستاهای ایران نسبت به مناطق شهری وخیم‌تر است.
چرا چهره فقر خشن‌تر شد؟
ارزیابی سازمان برنامه و بودجه نشان می‌دهد که یکی از دلایل اصلی افزایش شکاف طبقاتی در جامعه، ناشی از نابرابری در دریافتی‌ها شامل دریافتی‌های رسمی و غیررسمی است و از سوی دیگر توزیع منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها به مردم ازجمله گروه‌های پردرآمد باعث شده تا سیاست توزیع یارانه‌ها به‌ویژه یارانه‌های نقدی به عدالت منجر نشده و پولی که دولت سالانه برای حمایت از مردم توزیع می‌کند به اقشار آسیب‌پذیر به‌صورت عادلانه نرسد. افزون بر اینکه بودجه حمایتی دولت و سازمان‌های متولی حمایت از اقشار ضعیف جامعه تا اندازه زیادی به پول نفت وابسته بوده و از نوسانات غیرقابل پیش‌بینی قیمت نفت اثر می‌پذیرد. نکته مهم اعتراف سازمان برنامه و بودجه به‌وجود فساد و رانت در توزیع و تخصیص درآمدها و منابع بودجه‌ای کشور است که به عمیق‌تر شدن شکاف در توزیع درآمدها می‌انجامد و از سوی دیگر افزایش و نوسان‌های شدید در بازار دارایی‌ها شامل ارز، سکه، خودرو و مسکن توزیع درآمد در جامعه را بدتر می‌سازد.
تورم؛ دشمن مردم!
افزایش نرخ تورم به هر دلیلی به ابزاری برای خنثی‌سازی سیاست‌های حمایتی و یارانه‌ای دولت تبدیل می‌شود تا آنجا که در سال96 نسبت به سال95، سهم مخارج خوراکی و بهداشتی در بین خانوارهای شهری و روستایی افزایش یافته و نرخ افزایش اقلام خوراکی و بهداشتی در سال گذشته نسبت به سال قبل آن بیش از 2برابر شده است. نهاد متولی برنامه و بودجه ایران هم بر این نظر است که پرداخت یارانه از طریق کاهش قیمت کالاها و خدمات به بهره‌‌مندی بیشتر اقشار ثروتمندتر از یارانه‌ها منجر شده؛ این در حالی است که برآوردها نشان می‌دهد حجم یارانه آشکار و پنهان در اقتصاد ایران در سال آینده به بیش از 900هزار میلیارد تومان می‌رسد.
نسخه دولت برای فقرزدایی
پیشنهاد دولت برای فقرزدایی و توزیع عادلانه درآمد بر محورهای تکراری و کلی قرار دارد و از نظر سازمان برنامه و بودجه حمایت از صندوق‌های اجتماعی مردم‌نهاد می‌تواند فقر را کم کند و کیفیت زندگی فقرا را افزایش دهد. تأمین امنیت غذایی و بهبود تغذیه مردم، تقویت درآمد فقرا با ایجاد اشتغال، حذف یارانه نقدی پردرآمدها، کنترل تورم و حفظ ارزش پول ملی، گسترش چتر بیمه‌های اجتماعی، تأمین حداقل معیشت گروه‌های آسیب‌پذیر، افزایش بودجه طرح سلامت و تقویت درآمد فقرا از طریق طرح‌های اعتبار خرد، تنها بخشی از سیاست‌های دولت برای فقرزدایی در سال آینده است. آیا این سیاست‌ها و جهت‌گیری‌ها شکاف درآمدی را کم خواهد کرد؟
پول‌پاشی چهره فقر را خشن‌تر کرد
آیا دولت از سیاست‌های شکست‌خورده چند دهه اخیر برای کاهش شکاف طبقاتی فاصله می‌گیرد؟
در همینه زمینه :
