نسخه‌ای برای پایان‌بخشی به مهاجرت از روستا به شهر

خدیجه نوروزی

پدیده مهاجرت همیشه در طول دوره‌های مختلف یکی از دغدغه‌های مهم زندگی شهرنشینی بوده که آثار مخربی هم برای مهاجران و هم برای شهرنشینان ایجاد کرده است. دولت‌ها در طول ادوار گذشته برنامه‌های زیادی برای توقف این پدیده به‌کار گرفته‌اند تا بتوانند از بار منفی و مخرب آن تا حدود زیادی بکاهند. یکی از بخش‌هایی که می‌تواند در کاهش این پدیده مؤثر باشد توجه به بخش کشاورزی است؛ چرا که بیشتر جامعه مهاجران را روستاییان تشکیل می‌دهند که به‌علت عدم‌توسعه کشاورزی و نبود کار، راهی شهر می‌شوند. قبل و بعد از انقلاب نیز این پدیده بسیار باب شده بود و فشار فقر، روستاییان را به امید بهبود معشیت راهی شهرهای بزرگ به‌ویژه تهران می‌کرد به‌ویژه در دهه 60. بعد از انقلاب، برای کاهش آمار بالای مهاجرت، دولت تصمیم گرفت برنامه‌ها را در بخش کشاورزی بیشتر تقویت کند تا انگیزه‌ها برای ماندن در روستا بیشتر شود. از همین رو در سال 61 نسبت به سال 57 شاهد افزایش 6/18درصدی هزینه‌کرد اعتبارات در بخش کشاورزی بودیم. تلاش برای مکانیزاسیون کشت و فروختن  تراکتور به کشاورزان و توزیع انواع کودها به‌منظور افزایش قدرت باروری زمین و تأمین موادمورد نیاز رشد گیاهی و بذور و دانه‌های نباتی به همراه سرمایه‌گذاری‌های لازم برای توانمندسازی دهقانان به‌منظور آنکه به دام سلف‌خرها و رباخوران گرفتار نشوند و همچنین افزایش وام‌های بانکی به این قشر، از اقدامات عمده دولت در سال‌های 61، 62، 63و 64 بود تا وضعیت روستاییان را تا حدودی سامان دهد. نتیجه این اقدامات موجب شد تا میزان تولید محصولات کشاورزی در سال 61 در واحد هکتار در مورد گندم و جو، سیب‌زمینی و پیاز به‌ترتیب 48درصد، 6/85درصد، 8/130درصد و 23/22درصد رشد نشان دهد. درست است که در تولید محصولاتی چون برنج، پنبه و چغندرقند با رشدی منفی مواجه بودیم اما کشور در تولید محصولات استراتژیک نسبت به سال 52، با افزایش 4درصدی مواجه شد. چنین پیشرفتی در توسعه کشاورزی، به‌نظر می‌رسید پایان دادن به مهاجرت‌های غیرمنطقی باشد که به سمت شهرها انجام می‌شد تا هم مشکلات شهری کاهش یابد هم از نیروهای مولد و تولیدگر حمایت و حراست شود. از سویی دولت در سال‌های 57 تا 64 توانسته بود متوسط درآمد خانوار‌های روستایی را افزایش دهد. این افزایش درآمد با حمایت دولت از کشاورزان و تولید محقق شده بود. متوسط درآمد روستایی در فاصله زمانی 7ساله 71درصد رشد کرد درحالی‌که درآمد شهری در این مدت 34درصد افزایش یافت. تمام تلاش‌ها برای حفظ و زنده نگه‌داشتن روستاها بود اما مطلوب واقع نشد؛ چرا که با افزایش درآمد روستاییان، هزینه‌ها نیز رشد دو برابری کرده بود تا باز هم زندگی روستاییان را به عقب براند و در قیاس با سال 57 نه‌تنها رشدی نداشت بلکه کاهش نیز یافته بود و گاه راغب روستاییان در مهاجرت به شهرها می‌شد.