پاسخ ایران و اروپا به معرکه‌گیری ترامپ

شــرط و شــروط چهارگانه ترامپ برای تمدید دوباره تعلیق‌ها البته آنقدر رؤیایی بود که وزارت خارجه ایران دست به‌کار شد و در 10بند به او جواب داد و صراحتا اعلام کرد که هیچ تغییری را نه در توافق، نه اکنون و نه در آینده نخواهد پذیرفت و اجازه نمی‌دهد که هیچ ارتباطی بین برجام و هر موضوع دیگری برقرار شود.کشورهای اروپایی هم بار دیگر بر اجرای کامل برجام تأکید کردند. رئیس‌جمهور آمریکا روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد که هر قانونی درباره توافق هسته‌ای باید صریحا موشک‌های دوربرد را غیرقابل تفکیک از تسلیحات هسته‌ای بداند و توسعه و آزمایش موشکی ایران را تحت تحریم‌های شدید قرار دهد. او همچنین خواسته است که مفاد توافق، تاریخ انقضا نداشته باشد و درصورت عدم‌پایبندی ایران به هر یک از مفاد این قانون، تحریم‌های هسته‌ای آمریکا به‌صورت خودکار بازگردند.

2شرط دیگر ترامپ البته در دل برجام وجود دارد؛ یکی اجازه بازرسی به همه سایت‌های مورد درخواست بازرسان و دیگری تضمین دست نیافتن ایران به تسلیحات هسته‌ای. هرچند ترامپ منظور خود را از این دو بند به صراحت بیان نکرده اما به‌نظر می‌رسد او خواستار بازرسی از اماکن نظامی ایران است که با بند 74برجام و حق حاکمیتی ایران در دادن دسترسی‌ها، مغایرت دارد. درخواست ترامپ برای تاریخ انقضا نداشتن محدودیت‌های ایران هم با انبوهی از بند‌های توافق در پیوست اول به‌خصوص بندهای مربوط به تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای ایران مغایرت دارد.

ساعاتی بعد از اعلام این شروط، وزارت خارجه ایران بیانیه‌ای صادر و به ترامپ یادآوری کرد که برجام یک سند معتبر بین‌المللی است و به هیچ عنوان قابل مذاکره مجدد نیست. در بخشی از بیانیه وزارت خارجه، تحریم‌های اخیر آمریکا علیه ایران از سر سرخوردگی عنوان شده و آمده است: رژیم ترامپ در قرار دادن نام آیت‌الله آملی‌لاریجانی، ریاست قوه قضاییه ایران در فهرست به‌اصطلاح تحریم‌های جدید آمریکا از تمامی خطوط قرمز رفتاری در جامعه بین‌المللی عبور کرده و اقدامی خلاف اصول آمره حقوق بین‌الملل و نقض تعهدات دوجانبه و بین‌المللی ایالات متحده است که حتما با واکنش جدی جمهوری اسلامی پاسخ داده خواهد شد و مسئولیت تمامی تبعات این اقدام خصمانه بر‌عهده دولت ایالات متحده خواهد بود.

در بند دیگری از این بیانیه آمده است: دولت آمریکا، همچون سایر اعضای برجام موظف به اجرای تمامی تعهدات خود است و چنانچه به بهانه‌های واهی از تکالیف خود شانه خالی کند می‌بایست مسئولیت عواقب آن را به‌طور کامل پذیرا باشد. بند چهارم این بیانیه به بدعهدی‌های آمریکا اشاره دارد و یادآور شده است: بیانیه ترامپ در تعارض صریح با بندهای ۲۶، ۲۸ و ۲۹ برجام است و جمهوری اسلامی ایران این تخلف آشکار را به کمیسیون مشترک برجام گزارش و آن را پیگیری خواهد کرد. بند 26برجام صراحت دارد که آمریکا حق ندارد تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران وضع کند یا تحریم‌های قبلی که لغو شده‌اند را بازگرداند. آنچه در این بند تصریح شده و احتمالا باعث شده ترامپ تحریم‌های ایران را معلق نگه دارد، این است که براساس بند 26ایران تحمیل یا بازگرداندن تحریم‌های مشخص شده یا وضع تحریم‌های جدید هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود وفق برجام تلقی می‌کند.

بند 28توافق هم که از آن به‌عنوان بند حسن‌نیت یاد می‌شود، تصریح دارد که 1+5متعهد هستند برجام را با حسن نیت اجرا کرده و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و هدف برجام خودداری کنند.

انتقاد تیم هسته‌ای سابق آمریکا از ترامپ

بیانیه ترامپ و شروطش برای مذاکره واکنش تیم مذاکره‌کننده قبلی آمریکا را هم در پی داشت. در بیانیه جان کری، وزیر خارجه سابق و وندی شرمن، مذاکره‌کننده اسبق آمریکا آمده است: ما فهمیدیم طرح رئیس‌جمهور شامل زورگویی به هم‌پیمانان‌مان برای اصلاح شروط توافقی است که آنها می‌دانند امنیت متقابل را تأمین می‌کند و به‌صورت علنی اعلام کرده‌اند تمایلی به اصلاح آن ندارند.

سرگئی ریابکوف؛ معاون وزیر خارجه روسیه هم در واکنش به تصمیم ترامپ با بیان اینکه توافق هسته‌ای قابل تغییر نیست؛ گفت: هیچ منطقی برای بزرگ‌نمایی تصمیم ترامپ برای ادامه تعلیق تحریم‌های ایران وجود ندارد؛ چراکه آمریکا به‌دنبال تضعیف برجام بود و در حال تقویت یک رویکرد بی‌قید و شرط در قبال مسائل مرتبط با ایران است. علاوه بر مقام روس، دیگر مقامات اروپایی طرف برجام هم بعد از اعلام تعلیق تحریم‌ها مجددا بر حفظ برجام تأکید کردند. در بیانیه جمعه شب اتحادیه اروپا آمده است: ما همچنان به ادامه برجام متعهد و پایبند هستیم. وزارت خارجه آلمان هم اعلام کرد دولت این کشور به اجرای کامل توافق هسته‌ای متعهد است. جرارد آراد، سفیر فرانسه در آمریکا هم در توییتی نوشت: ما بر اجرای تعهدات خود در برجام تأکید می‌کنیم.

رایزنی ظریف با وزیر خارجه چین درباره برجام

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران ساعاتی بعد از بیانیه ترامپ در یک همایش شرکت کرد اما بدون اشاره به اقدام ترامپ درباره توافق هسته‌ای به سخنان توهین‌آمیز اخیر او درباره آفریقایی‌ها اشاره کرد و گفت: متأسفانه ما امروز می‌بینیم فردی قدرت را در ایالات متحده به‌دست گرفته است که آنقدر فهم و درک ندارد که ملت‌ها را با الفاظ رکیک و غیرقابل باور خطاب می‌کند. این الفاظ از دهان فردی خارج می‌شود که مسئول یک کشور است. این فرهنگ و نگرش مانع رسیدن به یک پارادایم گفت‌وگوی فراگیر می‌شود. ظریف البته دیروز درباره برجام به‌صورت تلفنی با همتای چینی هم گفت‌وگو کرد. او پیش از این با دیگر اعضای 1+5 ازجمله مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان رایزنی کرده بود.