والاترین اُسوه مهرورزی و اخلاق حسنه

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد فاضلی|   استاد سطوح عالی حوزه علمیه:

محبت‌کردن یکی از مهم‌ترین و زیباترین تعالیم اخلاقی است. حضرت محمد مصطفی(ص) والاترین الگوی بشری در همه دوران تاریخ انسانیت به شمار می‌روند؛ چه آن‌که در قرآن کریم خدای متعال از مقام و منزلت ایشان با عنوان «خُلق عظیم» یاد می‌فرماید. 

آن حضرت نه‌تنها نسبت به اصحاب، یاران و نزدیکان خویش، بلکه نسبت به همه مردم حتی کودکان و غریبه‌ها، خصلت مهرورزی آمیخته با اخلاق حسنه خویش را به منصه ظهور می‌رساندند و این گونه بود که ایشان در طول 23 سال دوران رسالت توانستند قلب‌های امت را شیفته این راه و مکتب نورانی کنند. در قرآن مجید هم در این باره آمده است: «ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.» 

تأویل و تفسیر دقیق این آیه نورانی را شاید نتوانیم به معنای کامل و حقیقت امر انجام دهیم؛ بنابراین باید معصومان علیهم‌السلام ما را در این خصوص روشن و آگاه سازند. به همین دلیل است که امام صادق(ع) در بیان ضرورت الگوگیری از پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «دوست ندارم مسلمانی بمیرد، مگر این‌که تمام آداب و سنت‌های رسول خدا(ص)، را ولو برای یک بار انجام
 دهد.» 

محبت و مهرورزی و اخلاق حسنه و کریمانه حضرت رسول(ص) البته در عرصه‌ها و ابعاد گوناگون جالب توجه و بررسی است؛ به طوری که نه‌فقط دوستان و یاران و نزدیکان و اهل ایمان، بلکه حتی مخالفان ایشان و اهل کفر و شرک نیز از این اخلاق والا بهره‌مند می‌شدند. اساساً یکی از راز و رمزهای توفیق رسول‌الله(ص) در امر کلی هدایت مردم و تمشیت امور، به‌ویژه در بحث حکومت‌داری، عشق‌ورزی به مردم و برخورد با آن‌ها از منظر اخلاق حسنه بوده است. چون اگر غیر از این بود، ایشان نمی‌توانستند در شرایط آن روز منطقه حجاز به موفقیت آن‌چنانی برسند. 

امام حسین علیهم‌السلام به نقل از پدر بزرگوارشان، امیرالمومنین علیه‌السلام، می‌فرمایند: «پیامبر(ص) در برخورد با دیگران همیشه مهربان، خوش‌رو و خندان بود و هرگز بی‌رحم، پرخاشگر و اهل تملّق نبود؛ به طوری که هیچ کس از ایشان مأیوس نمی‌شد و هر کس به در خانه او می‌آمد، نااُمید برنمی‌گشت.» 

یکی از عادت‌های بد اعراب در دوران پیامبر(ص)، بر اساس منابع تاریخی که در دست ماست، این بوده که معمولاً چندان اهل محبت با کودکان نبودند و حتی این مساله را نوعی ضعف برای خود تلقی می‌کردند. همان طور که می‌دانیم نگرش آن‌ها قبل از اسلام به بحث دختران نیز بسیار خشن و بی‌رحمانه بوده به طوری که بسیاری از آن‌ها دختران خود را زنده به گور می‌کردند. کلام و گفتار و سیره پیامبر(ص) عکس این موضوع
 بود. 

در تاریخ اسلام، ده‌ها مورد روایت و حدیث درباره برخورد پیامبر(ص) با کودکان بر اساس محبت و صمیمیت وجود دارد، از جمله آن‌که وقتی کودکانی را برای دعا یا نام‌گذاری خدمت ایشان می‌بردند، اطفال گاهی بر اساس عادت کودکانه و حالت غریزی خود، لباس پیامبر(ص) را آلوده می‌کردند اما ایشان اطرافیان را از لحن عتاب‌آلود بازمی‌داشتند و تأکید می‌کردند بگذارید بچه راحت باشد. 


در مسائل فردی و شخصی آن چیزی که مرتبط به شخص پیامبر(ص) می‌شد، ایشان بسیار نرم‌خو و ملایم بودند و اساساً گذشت‌های بزرگ و تاریخی ایشان یکی از علت‌های موفقیت حضرت در به سرانجام رساندن رسالت الهی بوده است. هرچند نباید از نظر دور داشت که پیامبر(ص) در مسائل اصولی و عمومی آن‌جا که حریم قانون و مصالح امت مطرح بود، صلابت لازم را به خرج می‌دادند و در این موارد اهل گذشت نبودند.