بازارچه‌ای در حال حرکت

حمیده عبداللهی:

سروصدای دستفروشان، در صدای قطار گم می‌شود.

اگرچه هیاهوی مسافران برای سوارشدن بسیار زیاد است اما به حال دستفروشانی که در انتظار رسیدن مترو هستند، تأثیری ندارد و هر طور شده در ازدحام جمعیت خود را به داخل واگن می‌کشانند.

یکی شال می‌فروشد و یکی مسواک، دیگری از سرمای هوا می‌گوید تا اجناس خود را تبلیغ کند و آن یکی لوازم آرایشی خود را فریاد می‌زند که سرب ندارد و تاریخ مصرف آن روی کالا درج شده‌است. دستفروشان یکی پس از دیگری درحالی‌که کیسه‌‌های اجناس‌شان در چرخ‌های دستی کوچک یا کیف‌هایی به اندازه یک چمدان پر جای گرفته است، واگن‌ها را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذارند تا بتوانند اجناس خود را بفروشند.

می‌توان به صراحت گفت که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در واگن‌ها و سکوهای مترو خرید و فروش می‌شود و کالایی نیست که مردم در زندگی روزمره به آن نیاز داشته باشند و نتوانند آن را در این فضا پیدا کنند. یک دهه پیش حتی به ذهن‌مان هم خطور نمی‌کرد که مترو تبدیل به بازارچه‌‌ای در حال حرکت شود که این روزها شاهد آن هستیم.

تنها تصوری که از دستفروشی داشتیم به افرادی در گوشه خیابان که بساط خود را پهن می‌کردند و با شنیدن نام مأمور پا به فرار می‌گذاشتند و البته دقایقی بعد از رفتن مامورها با خیالی آسوده دوباره بساط خود را پهن می‌کردند، ختم می‌شد.

اما امروز دستفروشان به عضو جدایی‌ناپذیر مترو تبدیل شده‌اند. اگر چه آمار دقیقی از تعداد دستفروشان مترو وجود ندارد اما براساس آمارهای شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه که مرداد‌ماه سال گذشته اعلام شد، حدود 4 تا 6هزار دستفروش در مترو وجود دارد که حدود 60درصد آنها مرد و باقی زن هستند.

نخستین اقدام برای جمع‌آوری دستفروشان مترو اواخر سال89 با حضور پلیس مترو و عوامل اجرایی شرکت بهره‌‌برداری رقم خورد.

پس از آن و در سال‌های بعد نیز اقداماتی در این زمینه انجام شد به‌طوری که در آذرماه سال94 معاون امور خدمات شهری وقت شهرداری تهران خبر برطرف‌شدن معضل دستفروشی در مترو را اعلام کرد اما به‌دلیل نبود قوانین، برخوردهای ناآگاهانه مسافران مترو حین جمع‌آوری دستفروشان از سر دلسوزی و از این قبیل موارد، ساماندهی مقطعی این طیف با مشکل مواجه شده ‌است.

بسته سیاستی بررسی دستفروشی نهایی‌می‌شود

الهام فخاری -عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران - با اشاره به اینکه کارگروهی در مورد موضوع دستفروشی در شهر اعم از مترو و مکان‌های دیگر تشکیل شده‌است، اظهار کرد:« در چند جلسه از نشست‌های تهران امید به موضوع دستفروشی پرداختیم که جزو نشست‌‌های بسیار خوب ما به شمار می‌رود».

وی با بیان اینکه هم سازمان‌های مردم‌نهاد و هم مؤسسات پژوهشی، کارهای خود را در این زمینه ارائه کرده‌‌اند، عنوان کرد:« در این راستا معتقدیم که باید دیدگاه مدیران شهری را نیز داشته باشیم و برای این مهم تلاش می‌کنیم».

عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران با تأکید بر اینکه در حال ویرایش نهایی بسته سیاستی‌ای هستیم که در آن به انواع، اشکال، گونه‌ها و محدوده‌‌های دستفروشی بپردازیم، خاطرنشان کرد:« البته این امر نیاز به تعامل با بخش‌ها و نهادها ازجمله نهادهای صنفی دارد که امیدواریم بتوانیم با همکاری مشترک به نتیجه مفیدی برسیم».

دستفروشی پدیده‌ای زیباست

ناهید خداکرمی- عضوکمیسیون سلامت و خدمات شورای اسلامی شهر تهران- نیز با بیان اینکه دستفروشی پدیده‌ا‌ی زیباست، اعلام کرد: «فقط باید برای دستفروشان زمان و مکان‌های خاصی را درنظر بگیریم، حتی می‌توان از فضای شب تهران برای آنها استفاده کنیم».

وی با تأکید بر اینکه اگر بخواهیم از فضای شب تهران استفاده کنیم مواردی همچون امنیت و حمل‌ونقل بسیار مهم است، تصریح کرد:« باید در این زمینه تمامی ارگان‌ها ی دخیل در اداره شهر ،همکاری داشته باشند. به‌نظر می‌رسد دستفروشان می‌توانند به فعالیت‌‌های شبانه شهر اضافه شوند. عضوکمیسیون سلامت و خدمات شورای اسلامی شهر تهران اضافه کرد:« می‌توان آنها را در روز یا روزهای خاص و یا تعطیل همانند جمعه‌ها و در مکان‌های خاص ساماندهی کرد. البته در مورد بازارهای روز محلی باید گفت که تعداد قابل توجهی در شهر تهران وجود دارد».

خداکرمی ادامه داد: «اگر بازارهای روز محلی را گسترش دهیم و هر روزی را به حرفه‌ای اختصاص دهیم، شاید بتوانیم دستفروشان را ساماندهی کنیم که این امر حرکتی در مسیر اقتصاد مقاومتی است».

دستفروشان از طریق مجتمع‌‌های ایستگاهی ساماندهی شوند

افشین حبیب‌زاده- عضو کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران- نیز با اعتقاد بر اینکه ساماندهی دستفروشان فقط باید از طریق مجتمع‌‌های ایستگاهی صورت گیرد، اظهار کرد:« بحث مجتمع‌‌های ایستگاهی یکی از موضوعاتی است که شهرداری هم یک شرکت مشخص برای پیگیری آن دارد».

هر جا که مردم هستند، فضای اجتماعی محسوب می‌شود

اگر چه مترو به‌عنوان یک وسیله حمل‌ونقل عمومی شناخته می‌شود اما به‌دلیل آمار بالای مسافران و زمانی که از مبدا تا مقصد در آن می‌گذرانند، این وسیله حمل‌ونقل عمومی را به یک فضای اجتماعی پرتردد تبدیل کرده‌است.

در این زمینه فخاری با بیان اینکه هرجا که مردم هستند، فضای اجتماعی محسوب می‌شود، عنوان کرد: «هر جا که شهروندان در آن ماندگار هستند، تعامل اجتماعی رخ می‌دهد».

عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران اضافه کرد: «درست است که مترو مسیر و ابزار عبور مردم است ولی محیط‌هایی دارد که می‌تواند محیط ایستایی، ماندگاری و تعامل باشد».

وی با اشاره به اینکه اگر برنامه‌ای نداشته باشیم این تعامل می‌تواند در راستای هدف‌های منفی پیش برود، تصریح کرد: «اگر برای فضای اجتماعی مترو برنامه‌ریزی کنیم می‌تواند در راستای بهبود انسجام اجتماعی و اهداف مثبت باشد».

فخاری با اظهار تأسف از وجود فضاهای این‌چنینی ازجمله مترو که به‌طور کامل و بی‌برنامه رهاشده، اذعان کرد:« در شهر فضاهای زندگان و مردگان، فضاهای وسایل حمل‌ونقل، محیط‌های باز یا بسته‌ای وجود دارد که یا به‌علت مشغله زیاد و تراکم کارهای شهری و یا به‌دلیل بی‌توجهی و اینکه به ظرفیت‌های آنها پرداخته نشده، به‌طور کامل رها شده‌اند».

وی خاطرنشان کرد: «بازارها، محیط‌های حاشیه‌ای مرکزی، تاریخی و محیط‌های نو هر کدام ظرفیت بزرگی برای بهبود تعامل اجتماعی و فضای اجتماعی است».

خداکرمی نیز با اعتقاد بر اینکه همه فضاهای شهری فضای اجتماعی محسوب می‌شود، اضافه کرد: «در واقع هر کجا که گروهی از مردم در آنجا حضور دارند را می‌توان فضای اجتماعی تلقی کرد». به گفته وی مترو نیز به‌دلیل جابه‌جایی حجم بالای مسافران در هر زمان، می‌تواند جامعه و یک اجتماع متنوع باشد.

عضوکمیسیون سلامت و خدمات شورای اسلامی شهر تهران با تأکید بر اینکه افراد مختلف از نظر فرهنگی، قومیتی و عقیدتی با هم متفاوت هستند،گفت:« بنابراین می‌توان گفت که مترو یک جامعه مختلط ایرانی را در خود جای داده است، پس توجه ویژه‌ای به بحث ارتقای فرهنگی مترو و داخل واگن‌های آن لازم است که باید آن را در دستور کار خود قرار دهیم».

نبود ‌مناسب‌سازی‌، معضل فراموش‌شده

یکی از معضلاتی که همواره برخی از شهروندان در استفاده از مترو با آن روبه‌رو هستند و با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، نبود مناسب‌سازی‌ برخی ایستگاه‌ها و حتی واگن‌های قطار است. زنان‌باردار، کودکان، سالمندان و معلولان به‌خصوص افراد ویلچرسوار از شهروندانی هستند که به دلایلی همچون نبود دسترسی و شلوغی نمی‌توانند از مترو استفاده کنند و هنگام استفاده از این وسیله حمل‌ونقل عمومی با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌شوند.

در این رابطه حبیب‌زاده با اشاره به اینکه بحث مناسب‌سازی‌ در مترو یکی از موضوعاتی است که سال‌ها روی آن بحث شده‌است، عنوان کرد:« به‌نظر ما اقداماتی که می‌تواند حمل‌ونقل معلولان و افراد خاص را که نیاز بیشتری برای استفاده از مترو دارند پوشش بدهد، متأسفانه هنوز اجرایی نشده‌است».

عضو کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران با تأکید بر اینکه این مهم از مواردی است که در دستور کار کمیسیون قرار گرفته‌است، اظهار کرد:« در این راستا با گروه‌‌های ذی‌‌نفع هم مذاکره کرده‌‌ایم تا اگر لازم است طرحی را ارائه دهیم یا اینکه شهرداری را به ارائه لایحه مشخصی ملزم کنیم تا این تسهیلات اجرایی شود».

فخاری نیز با اشاره به اینکه در راستای حق بر شهر، مناسب‌‌سازی‌ شهر و دسترسی برابر برای همه جزو محورهای مبتنی بر عدالت شهری است، اعلام کرد:« این مهم یکی از موضوعات کمیسیون اجتماعی است و در این زمینه هم نشستی را تنظیم کرده‌ایم که جزو نشست‌های تهران امید است و برگزار شد».

عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران اضافه کرد:« در این راستا اقداماتی انجام شده، ازجمله دعوت به همکاری از تشکل‌های مردمی که تشکل‌‌های بسیار فعالی در این زمینه هستند».

وی افزود:« سعی می‌کنیم این موضوع را ارزیابی و دیدگاه‌های مدیران شهری، کارشناسان اجتماعی و نهادهای تخصصی را لحاظ کنیم و پیش ببریم تا بتوانیم یک راهکار و سیاست قابل اجرا استخراج کنیم».

فخاری گفت: «به‌هرحال باید یادمان باشد که همه شهروندان حق استفاده از همه امکانات و فضاهای شهری را دارند. حتی اگر خودرو یا فضاهایی را به آنها اختصاص دهیم، وظیفه ما در ایجاد و فراهم‌سازی‌ فضاهای مشترک را برطرف نمی‌‌کند».

عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران تصریح کرد: «در این زمینه پیشنهاد داده‌ایم که به‌صورت درصد مشخصی از فرصت های بهره‌‌برداری از همه فضاها، رویدادها و امکانات شهری برای گروه‌های ویژه ازجمله توان‌یابان و گروه‌های دیگر فراهم شود».

در این راستا خداکرمی نیز با مهم‌دانستن استفاده همه اقشار جامعه از مترو گفت: «به‌طور قطع همه گروه‌ها می‌توانند از مترو استفاده کنند، اما اینکه بتوانیم برای افراد خاص هم تدابیر خاص بیندیشیم، یکی از مباحث مهم است.

معلولان می‌توانند از مترو استفاده کنند اما در همه واگن‌های مترو باید جایگاهی برای آنها تعریف شود و همه مسافران هنگامی که معلولی وارد واگن می‌شود، مراعات کنند و فضا را به او اختصاص دهند که البته این امر زنان‌باردار و کودکان را نیز شامل می‌شود».

عضوکمیسیون سلامت و خدمات شورای اسلامی شهر تهران اضافه کرد:« نمی‌توانیم بگوییم که امروز فضای مترو برای همه افراد قابل استفاده نیست، همه افراد می‌توانند از واگن‌‌های مترو برای مسافرت‌‌های درون‌شهری استفاده کنند».

وی با اشاره به ‌مناسب‌ نبودن برخی ایستگاه‌های مترو، یادآور شد: «در این راستا و برای اصلاح ایستگاه‌‌های مترو کمیسیون حمل‌ونقل و ترافیک شورای شهر باید برنامه‌‌هایی داشته باشند».

حبیب‌زاده: می‌توان گفت که مترو یک جامعه مختلط ایرانی را در خود جای داده است پس توجه ویژه‌ای به بحث ارتقای فرهنگی مترو و داخل واگن‌های آن لازم است که باید آن را در دستور کار خود قرار دهیم.

خداکرمی: فقط باید برای دستفروشان زمان و مکان‌های خاصی را درنظر بگیریم حتی می‌توان از فضای شب تهران برای آنها استفاده کنیم.

پاریس

به لحاظ طراحی و زیبایی، متروی پاریس بیانگر مکاتب هنری‌ای‌است که در این کشور شکل گرفته ‌است.

آغاز عملیات ساخت19ژوئیه 1900

طول214کیلومتر

تعداد خطوط16خط

تعداد ایستگاه‌ها303ایستگاه

ویژگی مهمایستگاه‌های قدیمی متروی پاریس و به‌ویژه ورودی‌های این ایستگاه‌ها به سبک آرت نوو (art nouveau به ‌معنای هنر نوین) که در سال‌های 1890تا 1910در فرانسه رواج داشت، ساخته شده‌اند.

تهران