نبرد با آلودگی هوا؛ یک دعوت همگانی

محسن پورسیدآقایی | معاون حمل و نقل و ترافیک  شهردار تهران

همه می‌دانیم که وضعیت آلودگی هوا در سال گذشته چقدر نگران کننده شد و شاهد تعطیلی مکرر ادارات و مدارس به این علت بودیم. طبق گزارش‌های به‌دست آمده از ایستگاه‌های سنجش میزان آلودگی هوا، در سال۱۳۹۶ ما در تهران ۸روز هوای کاملا ناسالم و ۱۰۰روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس داشته‌ایم. برعکس، تعداد روزهای پاک در 2سال گذشته از ۱۷ به ۱۴ و در سال‌جاری تا امروز به فقط ۱۰روز رسیده است. میزان نگران‌کننده افزایش حجم آلاینده‌ها در هوای شهر، همه ما را باید به فکر بیندازد که با وجود محدودیت‌هایی که داریم، به روش‌های مختلف برای کاهش تولید و انتشار ذرات آلاینده تلاش کنیم.

به‌طور معمول، غلظت ذرات آلاینده در نیمه دوم سال بیش از دوبرابر نیمه اول سال است؛ به‌خصوص در محدوده آبان تا بهمن هرسال، ما با بحران افزایش غلظت آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون روبه‌روییم. عادت همه این بوده که با فرارسیدن فصل آلودگی هوا، نگران شوند و هشدار دهند و بعد هم به‌علت نبود بودجه و امکانات کافی و ممکن نبودن کارهای اساسی که در بلندمدت اثرگذار باشند، به کلی منصرف شوند تا سال آینده!

ما در شهرداری تهران تصمیم گرفتیم برای نخستین بار از تابستان به فکر زمستان باشیم و به جای آرزوهای بزرگ، روی اقدامات عملی دست‌یافتنی و در عین حال اثرگذار تمرکز کنیم. آنچه بیش از دیگر عوامل آلاینده در اختیار شهرداری است، آلایندگی ناشی از خودروهاست که البته عامل تولید ۷۰ درصد ذرات معلق و ۸۵درصد گازهای سمی است. به بیان صریح‌تر، ما اگزوز خودروها را هدف گرفته‌ایم و معتقدیم که می‌شود با برنامه‌ریزی‌های مؤثر، تولید آلودگی خودروها را کاهش داد.

شاید برخی اقدامات در ظاهر، ساده و حتی کم‌تأثیر به‌نظر برسند، اما در واقع بسیار اثرگذارند. در همین 3 سال اخیر، حذف گوگرد از سوخت باعث شده که غلظت آلاینده خطرناکی به نام اکسید گوگرد در هوای تهران به یک‌سوم کاهش یابد. ما معتقدیم با یک عزم همگانی و چند اقدام مشخص که همگی منطبق با تجربه‌های دیگر کشورهاست، می‌توان آلودگی هوا را به میزان قابل‌توجهی مهار کرد.

بانک جهانی گزارش داده است که تهران به لحاظ ذرات آلاینده کمتر از ۱۰ میکرون، در وضعیتی بهتر از شانگهای، بمبئی، کلکته و قاهره، اما در وضعیتی بدتر از گوانگجو، استانبول، سئول، بانکوک و مکزیکوسیتی قرار دارد. براساس گزارش این مرجع بین‌المللی، تاوان اقتصادی آلودگی هوا (هزینه‌های آسیب به سلامت شهروندان) در تهران، سالانه ۲.۶ میلیارد دلار است. اما با مقایسه همین رقم برای شهرهای مختلف، متوجه می‌شویم که اگر به لحاظ میزان ذرات زیر ۲.۵ میکرون، تهران را به وضعیت سئول برسانیم، یعنی از ۳۵ میلی‌گرم بر مترمکعب به ۲۵ میلی‌گرم بر مترمکعب برسیم، سالانه ۴۰۰ میلیون دلار از خسارات آلودگی هوا به شهرمان کم می‌شود. اگر همین عدد به ۲۰ میلی‌گرم بر مترمکعب برسد که مشابه شرایط مکزیکوسیتی است، ۳۰۰ میلیون دلار دیگر صرفه‌جویی می‌کنیم و اگر به وضعیت لندن برسیم که متوسط غلظت ذرات آلاینده زیر ۲.۵ میکرون در آن حدود ۱۵ میلی‌گرم بر مترمکعب است، ۴۰۰ میلیون دلار از هزینه‌های اقتصادی آلودگی هوا کاهش می‌یابد. اینها نشان می‌دهد که ما هرقدر در حوزه کاهش آلودگی هوا خرج کنیم، علاوه بر اینکه به نفع جان و سلامت مردم است، حتی به لحاظ اقتصادی هم در مجموع به نفع شهر و شهروندان است.

فاز دوم طرح کاهش که بر فراگیر کردن زمانی و مکانی کنترل معاینه فنی همه خودروها در کل شهر تمرکز دارد، گام بزرگی است که با حداقل هزینه‌ها، بیشترین اثرگذاری را بر کاهش تولید ذرات آلاینده خواهد داشت به‌خصوص خودروهای سنگین دیزلی به‌عنوان منبع تولید نیمی از ذرات آلاینده، در این مرحله با جدیت بیشتری به‌صورت شبانه‌روزی کنترل می‌شوند.

به علاوه، اقدامات دیگری نظیر ممنوع کردن تردد اتوبوس‌های فاقد معاینه فنی، الزامی کردن اخذ باربرگ برای ناوگان بار و مشروط کردن آن به معاینه فنی، جلوگیری از عبور کامیون‌هایی با مبدأ و مقصد بیرون شهر به تهران، نصب فیلتر جاذب دوده روی اتوبوس‌های شرکت واحد، پیگیری پروژه تبدیل موتورسیکلت کاربراتوری به انژکتوری، احیای خانه‌های دوچرخه و راه‌اندازی سامانه دوچرخه اشتراکی نیز انجام شده است که تا حد امکان آلودگی هوای تهران مهار شود.

البته نباید از این تلاش‌ها انتظار معجزه داشت؛ خصوصا با توجه به کمبودهای آشکاری که در زمینه تأمین منابع مالی برای مترو و تقویت زیرساخت‌ها داریم. اما می‌توان انتظار داشت که با همین امکانات موجود، از حداکثر ظرفیت‌ها برای کنترل روند فزاینده آلودگی در تهران استفاده کنیم و اگر نمی‌توانیم به هوای پاک در آینده نزدیک امید داشته باشیم، لااقل دود را در اگزوز خودروها نبینیم.

برای این منظور، بنده و همکارانم در شهرداری تهران دست یاری به سمت همه دستگاه‌های اجرایی و ارگان‌ها دراز می‌کنیم به‌خصوص از عزیزان پلیس راهور می‌خواهم با وجود همه تنگناها و رنج‌هایی که متحمل می‌شوند، شهرداری را در اجرای قانون و کنترل خودروهای آلاینده، همراهی کنند.

از شهروندان عزیز تهران نیز خواهش می‌کنم هم در مراعات این الزام‌ها و هم در نظارت بر اجرای دقیق این الزامات توسط همگان به‌ویژه خودروهای سنگین دیزلی، ما را یاری کنند. سرنوشت این شهر و سلامت شهروندانش منوط به یک عزم همگانی برای پیگیری برنامه‌ها در حوزه کنترل آلودگی هواست.