گزارش
لیگ شالیزار
مسابقات فوت‌شال و شالی‌بال قبل از فصل برنجکاری در روستاهای مازندران به یک ورزش پرطرفدار بومی تبدیل شده‌است
راحله عبدالحسینی-روزنامه نگار
هنوز یک ماه تا کاشت نشا در شالیزارهای شمال باقی مانده است. کشاورزان مازنی چند سالی است که با راه‌اندازی باز‌ی‌های دسته‌جمعی به استقبال شالیکاری می‌روند؛ فوت‌شال و شالی‌بال. اولی همان بازی فوتبال در زمین شالیزار است و دومی بازی والیبال در شالیزار. حالا با گذشت یک دهه از فوت‌شال و 5سال از شالی‌بال، دبیر هیأت ورزش‌های روستایی استان مازندران از راه‌اندازی لیگ ورزشی بین روستاهای مازندران، برگزاری جشنواره و همچنین مسابقات نشاکاری برای بانوان خبر می‌دهد.
شالیزار؛ میزبان ورزشکاران
بازیکنان فوت‌شال و شالی‌بال جوانان روستایی هستند که با پدر و مادرشان شالیکاری را تجربه کرده‌اند و پیش از این بارها و بارها به شالیزار قدم گذاشته‌اند و عطر شالیزار را به‌خوبی می‌شناسند؛ اما این بار برای مسابقات به میدان شالیزار آمده‌اند. دست و پایشان گِلی است و در شالیزار به کندی حرکت می‌کنند، اما صدای شادی و هیجان بی‌وقفه به گوش می‌رسد. ایرج روحی، دبیر هیأت ورزش روستایی مازندران به همشهری می‌گوید: «ایده برگزاری فوتبال در شالیزار قبل از آغاز برنجکاری، فقط برای ایجاد شوروشوق بین کشاورزان روستای دامیر در ساری شکل گرفت و انجام شد.. چندی بعد استقبال جوانان از این ورزش بیشتر شد و در دیگر روستاها هم پا گرفت.»
حالا در گوشه‌وکنار روستاهای مازندران، از ساری تا آمل، فوت‌شال قبل از کاشت نشای برنج برگزار می‌شود. به‌گفته روحی، اسم این ورزش که عمر10ساله دارد، شالیزار را به یاد می‌آورد و از 5سال پیش شالی‌بال هم به میدان آمد؛ والیبال در شالیزار.
روحی ادامه می‌دهد: «هردوی این ورزش‌ها بومی شالیراز هستند. جوان‌ترها بازی می‌کنند و بزرگ‌ترها برای تماشا می‌آیند.»
بازی در گِل
نخستین بار والیبال در شالیزار در قالب 6تیم در 2رده سنی جوانان و بزرگسالان در روستای تسکابن از توابع بخش مرکزی شهرستان آمل برگزار شد و بعد از آن در روستاهای دیگر پا گرفت. مهدی غلامی، یکی از اهالی آمل که از تماشاگران پروپاقرص شالی‌بال است، به همشهری می‌گوید: «ابعاد زمین مسابقه شالی‌بال هم اندازه زمین والیبال سالنی است و تیم‌ها با 4بازیکن برابر هم قرار می‌گیرند. شالی‌بال از والیبال خیلی سخت‌تر است، چون بازیکن در گِل قدم می‌گذارد و مدام باید تعادلش را حفظ کند.»
برای مسابقات فوت‌شال هم معمولا زمینی انتخاب می‌شود که ابعادی حدود 15 در 30متر دارد. پایه 2دروازه هم در گل کاشته می‌شود. تعداد بازیکنان فوت‌شال 10نفر است.
آماده‌سازی زمین به روشی متفاوت
دبیر هیأت ورزش روستایی مازندران می‌گوید: «نامگذاری هر تیم جالب است. یک سال بازیکنان یک تیم با تراکتور برای مسابقه آمدند و اسم تیم‌شان را تراکتور گذاشتند. تیم مقابل با تیلر آمدند و اسم تیم‌شان را تیلر انتخاب کردند. گاهی هم اسامی هم از اسم روستا انتخاب می‌شود. خلاصه اینکه هم بازی و هم اسامی کاملا بومی و محلی است.» بعد از پایان این رقابت‌های پرشوروهیجان زمین‌های شالیزار منطقه با همکاری بازیکنان شالی‌بال دوباره آب‌گیری و مسطح می‌شود تا برای نشای برنج آماده باشد.
ایرج روحی می‌گوید: «داوطلبانی که شالیزار را برای برگزاری مسابقه پیشنهاد می‌کنند کم نیستند؛ زیرا برگزاری شالی‌بال یا فوت‌شال در زمین درست شبیه شخم‌زدن با تراکتور است و زمین را آماده کاشت نشای برنج می‌کند.»
یادآوری زحمت برنجکاران
رسم مسابقات شالی‌بال و فوت‌شال قبل از برنجکاری علاوه بر ایجاد روحیه همکاری و نشاط دسته‌جمعی، هدف دیگری را هم دنبال می‌کند. دبیر هیأت ورزش روستایی مازندران دراین‌باره می‌گوید: «بازیکنان فقط نیم‌ساعت در زمین پر از آب‌وگِل شالی هستند و یک رقابت سخت و نفس‌گیر را تجربه می‌کنند؛ اما شالیکاران که بیشتر هم بانوان هستند، حدود 3ماه در این شرایط برای تولید برنج زحمت می‌کشند. این مسابقات گوشه‌ای از تلاش و سختی برنجکاری را به جوانان یادآوری می‌کند.» مسابقات با خواندن دسته‌جمعی ترانه‌های محلی در شالیزار به پایان می‌رسد.
نشاکاری به‌زودی شروع می‌شود
مسابقه‌های والیبال و فوتبال در شالیزارها در روزهای پیش از نشای برنج که هنوز زمین‌ها کشت نشده‌اند، برگزار می‌شود. عمل انتقال نشا از خزانه به زمین اصلی برای کاشت را نشاکاری می‌نامند. در استان‌های شمال کشور عملیات نشاکاری از اوایل تا اواسط اردیبهشت شروع می‌شود. در این موقع نشاها به اندازه طبیعی خود یعنی ۲۰ تا ۲۵سانتی‌متر می‌رسند و دارای ۴ تا ۵برگ هستند. برای نشاکاری باید نشاها از خزانه کنده و به زمین اصلی منتقل شوند. قبل از کندن نشاها خزانه باید کاملا آبیاری شود تا کندن نشاها به‌آسانی صورت گیرد و به ریشه‌ها آسیبی نرسد. نشاها به‌دقت و آرام از داخل خزانه کنده و علف‌های هرز آنها جدا می‌شود. از مهم‌ترین علف‌های هرزی که در این مرحله در خزانه زیاد دیده می‌شود، علف هرز مهم شالیزار به نام سوروف است که در مراحل اولیه رشد بسیار شبیه نشاهای برنج است و تنها کشاورزان باتجربه می‌توانند آن را از برنج تشخیص دهند و از نشا جدا کنند. پیش از این کشاورزان اقدام به آب‌بستن و آماده‌سازی زمین‌های کشاورزی برای کاشت برنج به 2صورت سنتی و مکانیزه می‌کنند.
در همینه زمینه :
