قاضی سابق دادگستری از منظر جرم‌شناسی به بزهکاری در فضای مجازی می‌پردازد
چرا وقوع جرائم در اینستاگرام افزایش یافته است
اینستاگرام به‌عنوان یک شبکه اجتماعی می‌تواند کارکردی دوگانه داشته باشد. از یک سو موجب آگاهی بخشی شود و از سوی دیگر به بستری برای ارتکاب انواع جرائم تبدیل شود. این روزها اما جرائم مختلفی در بستر این شبکه اجتماعی اتفاق می‌افتد. محمدرضا گیوگی، وکیل دادگستری، پیش از این سال‌ها در سمت معاون دادستان اهواز و مسئول پیشگیری از جرم استان خوزستان فعالیت می‌کرد. با او درباره چرایی وقوع جرم در اینستاگرام به گفت‌وگو نشسته‌ایم و او از منظر جرم‌شناسی به این پدیده پرداخته است.
شبکه‌های اجتماعی آیا در سوق دادن افراد به‌سوی ارتکاب جرم مؤثر هستند؟ چگونه؟
در رابطه با شبکه‌های مجازی با پدیده‌ای مواجه شده‌ایم که تمرکز بر فواید و معایب آن امری مهم و حائز اهمیت است، دنیای شبکه‌های مجازی با ویژگی‌های منحصربه فرد خود در کنار دنیای کنونی توجه هنجارشکنان را جلب کرده است. فضای مجازی به‌عنوان بستری گسترده نقشی بسیار مهم در ارتکاب و گسترش جرائم مختلف ایفا می‌کند. این فضا به‌دلیل گستردگی، عدم‌محدودیت جغرافیایی، دسترسی آسان و بعضاً ناشناس بودن کاربران به محیطی مناسب برای انجام و گسترش جرائم تبدیل شده است.
اینستاگرام چطور به بستری برای ارتکاب جرائم تبدیل شده است؟
شبکه‌های اجتماعی اعم از اینستاگرام، فیسبوک، تلگرام و... هم می‌تواند بستری برای گسترش بزه و بزهکاری باشد و هم فرصتی برای ارتقای منویات صحیح اعتقادی و تربیتی و اجتماعی و سیاسی و... یافته‌های پژوهش‌ها در جرم‌شناسی ثابت کرده است که شبکه‌های اجتماعی با اثرگذاری بر دنیای جرم و بزهکاری، ماهیت، قلمرو و فنون جرم را با تغییراتی مواجه کرده است. بر این اساس، بسترهای موجود در شبکه‌های اجتماعی موجب شده است تا از یک‌سو، این شبکه‌ها به مثابه ابزارهای فناورانه ارتکاب برخی جرائم سنتی همچون کلاهبرداری، سرقت هویتی، هرزه‌نگاری و...، نسخه‌های مدرن و روزآمد ارتکاب جرائم قدیمی را به‌وجود آورند و از سوی دیگر، فرصت‌های ارتکاب جرائم جدیدی را فراهم کنند که می‌توان آنها را جرائم خاص شبکه‌های اجتماعی و اینترنت نامید.
مهم‌ترین جرائمی که در این بستر اتفاق می‌افتد چه جرائمی است؟
1.کلاهبرداری: برخی از کاربران با ایجاد حساب‌های جعلی یا تبلیغ محصولات تقلبی، افراد را فریب داده و اطلاعات حساب بانکی آنها را به سرقت می‌برند. 2.نقض حریم خصوصی و نشر اطلاعات شخصی: افراد ممکن است تصاویر و اطلاعات شخصی دیگران را بدون رضایت آنها به اشتراک بگذارند یا از آنها سوءاستفاده کنند. این مسئله می‌تواند آسیب‌های جدی به قربانیان وارد کند و بعضاً از قربانیان اخاذی می‌شود. 3.سوءاستفاده جنسی و درخواست‌های نامناسب و نامشروع: در برخی موارد، کاربران ممکن است پیام‌ها یا تصاویر نامناسبی ارسال کنند یا به‌دنبال سوءاستفاده جنسی باشند. این نوع جرائم خصوصاً برای کاربران نوجوان تهدید بزرگی محسوب می‌شود. 4.توهین، افترا و خشونت مجازی: بسیاری از افراد در فضای مجازی ازجمله اینستاگرام دچار توهین، افترا یا حتی تهدید می‌شوند. این موضوع می‌تواند به آسیب‌های روحی و روانی برای قربانیان منجر شود. 5.فروش مواد‌مخدر و کالاهای غیرمجاز و غیرقانونی: برخی افراد از اینستاگرام برای فروش و تبلیغ مواد‌مخدر، اسلحه و کالاهای غیرقانونی استفاده می‌کنند که این کار در بسیاری از کشورها جرم محسوب می‌شود.6.نقض حقوق مالکیت فکری: انتشار و بازنشر بدون اجازه تصاویر، موسیقی‌ها و ویدئوهای دارای حقوق مالکیت فکری یکی دیگر از جرائمی است که در اینستاگرام رخ می‌دهد. 7.ایجاد حساب‌های جعلی و جعل هویت: برخی کاربران اقدام به ساخت حساب‌های جعلی به نام افراد مشهور یا دیگران می‌کنند و با این کار، دنبال‌کنندگان را فریب داده یا حتی از طریق آن به فعالیت‌های مجرمانه می‌پردازند.
مهم‌ترین دلایلی که باعث وقوع جرم در بستر اینستاگرام می‌شود چه دلایلی است؟
چندین جنبه از فضای مجازی می‌تواند در ارتکاب جرائم نقش داشته باشد:
۱. تسهیل دسترسی به اطلاعات و ابزارهای جرم‌زا
۲. افزایش امکان فریبکاری و کلاهبرداری
۳. پیدایش و گسترش جرائم سایبری
۴. تسهیل برقراری ارتباط میان مجرمان
۵. پراکندگی اطلاعات نادرست و افزایش جرائم رسانه‌ای
۶. سوءاستفاده از کودکان و افراد آسیب‌پذیر
۷. افزایش تهدیدات و باج‌گیری اینترنتی
اینستاگرام به‌عنوان یک شبکه اجتماعی چطور می‌تواند زمینه‌ساز وقوع جرائم یا ناهنجاری‌های اجتماعی در زندگی واقعی شود؟
6 بستر جرم‌زا در اینستاگرام
اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی دیگر می‌توانند از طریق چندین روش و مکانیسم زمینه‌ساز بروز جرائم و ناهنجاری‌های اجتماعی شوند. این شیوه‌ها عبارتند است:
ایجاد فشار روانی از طریق مقایسه اجتماعی. به این شکل که در اینستاگرام، افراد معمولاً بهترین لحظات زندگی، موفقیت‌ها و جنبه‌های مثبت زندگی خود را به اشتراک می‌گذارند. این مسئله ممکن است منجر به مقایسه اجتماعی و احساس نارضایتی در مخاطبان شود.
انتشار محتواهای نامناسب و ترویج سبک زندگی نادرست مانند استفاده از مواد‌مخدر، روابط ناسالم و...
تأثیر بر تصویر بدنی و مسائل مرتبط با سلامت روان. اینستاگرام از طریق تأکید بر زیبایی‌های ایده‌آل می‌تواند باعث افزایش نارضایتی از بدن در کاربران شود. این احساس نارضایتی می‌تواند به اختلالات خوردن، کاهش اعتماد به‌نفس و در موارد حادتر، خودآزاری و خودکشی منجر شود.
رشد ناهنجاری‌های اجتماعی مانند رفتارهای پرخطر: محتواهای بعضاً خشونت‌آمیز یا رفتارهای پرخطری که در اینستاگرام دیده می‌شوند می‌توانند به ترویج رفتارهای پرخطر مثل رانندگی‌های نمایشی، خشونت و یا رفتارهای ضدقانونی منجر شوند. برخی جوانان برای جلب توجه و به‌دست آوردن لایک و فالوور بیشتر، ممکن است اقدام به انجام رفتارهای خطرناک کنند که در دنیای واقعی پیامدهای جدی دارد.
بستر برای کلاهبرداری
و سوءاستفاده مالی
آسیب‌پذیری در برابر مزاحمت‌ها و باج‌گیری‌های آنلاین
کنترل شبکه ها ی اجتماعی بدون فیلتر کردن
کنترل یک شبکه اجتماعی بدون فیلتر کردن آن می‌تواند از طریق ترکیبی از ابزارهای نظارت و آموزش کاربران، صورت بگیرد. در اینجا چند راهکار اصلی مطرح شده است:
1.آموزش سواد رسانه‌ای: با آموزش کاربران و به‌ویژه کودکان و نوجوانان در زمینهٔ سواد رسانه‌ای، به آنها کمک می‌شود تا بتوانند محتوای درست را از محتوای نادرست تشخیص دهند و رفتار مسئولانه‌تری در فضای مجازی داشته باشند.
2.ترویج خودتنظیمی و مسئولیت‌پذیری: بسیاری از شبکه‌های اجتماعی ابزارهایی برای گزارش تخلفات و رفتارهای نامناسب دارند. تشویق کاربران به استفاده از این ابزارها می‌تواند کمک‌کننده باشد.
3.ایجاد مقررات و قوانین شفاف: تعیین قوانین مشخص و سختگیرانه در مورد نشر محتواهای مضر و مخرب به همراه جریمه‌های بازدارنده، می‌تواند به کنترل بهتر این فضا کمک کند.
4.همکاری با پلتفرم‌ها: همکاری با شرکت‌های صاحب شبکه‌های اجتماعی و درخواست از آنها برای اجرای سیاست‌های محلی می‌تواند مؤثر باشد. برخی از پلتفرم‌ها حاضر به همکاری هستند و محتوای مخرب را براساس قوانین محلی حذف یا محدود می‌کنند.
5.استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی و نظارتی: می‌توان با استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی، محتوای شبکه‌های اجتماعی را نظارت کرده و از انتشار محتوای مضر پیشگیری کرد. این ابزارها می‌توانند به‌طور خودکار محتوای نامناسب را شناسایی و حذف کنند.
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد جهان
