اسرار یک سرطان زنانه

مریم سرخوش-روزنامه‌نگار

لابد شما هم درباره سرطان سینه چیزهایی شنیده‌اید؛ البته نسبت به کشورهای غربی، ابتلا در ایران بسیار کمتر است، اما این امر نباید باعث خوشحالی ما باشد؛ چراکه رشد این سرطان در ایران به قدری بالاست که نمونه‌ دیگری در جهان ندارد. در این‌باره پروفسور محمداسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی، در نشست خبری هجدهمین کنگره بین‌المللی سرطان سینه که ۱۹ تا ۲۱ دی‌ماه برگزار خواهد شد، نکته‌های بسیار ارزنده‌ای را مطرح کرده است که اطلاع از آنها مخصوصا برای بانوان ایرانی بسیار لازم و ضروری است. به‌گفته او، «سرطان سینه بیماری منحصر به فرد زنان جهان و شایع‌ترین سرطان بین زنان و مردان ایرانی است.» نکته‌ها و آمارهای مطرح شده توسط این متخصص و پژوهشگر شاخص این حوزه را پیش رو دارید.

سرعت نگران‌کننده رشد این سرطان
هنوز نسبت به کشورهای غربی یک‌پنجم سرطان داریم که عدد پایینی است.  سرعت رشد سرطان در ایران از بقیه کشورها بیشتر است، ولی رشد سالانه سرطان سینه در ایران ۶درصد است که در هیچ جای دنیا دیده نمی‌شود. مهم‌ترین دلیل بالارفتن آمار سرطان‌ها سن و افزایش جمعیت سالمندی است.

چرا غربالگری این سرطان نشدنی است؟
غربالگری سرطان سینه در ایران غیرممکن است. چند سال پیش که دلار 3هزار تومان بود، این غربالگری بودجه‌ای معادل ۳هزار میلیارد تومان نیاز داشت که یک یا 2بار انجام شود؛ حتی اگر هم انجام شود، نیاز به شروطی دارد؛ ازجمله اینکه 70درصد گروه خاص وارد میدان شوند، آموزش لازم داده شود و رادیولوژیست‌ها و دستگاه‌های موردنیاز در تمام کشور مستقر باشند، اما اکنون در دنیا هم دیگر پشتوانه علمی درباره غربالگری سرطان سینه وجود ندارد.

مشکل ماموگرافی‌های ایران
بعد از معاینه بالینی، ماموگرافی انجام می‌شود و باید تمام استانداردها در انجام این آزمایش و ثبت نتایج آن وجود داشته باشد؛ این در حالی است که بالای ۷۰درصد ماموگرافی‌ها استاندارد عکسی ندارند و بخشی از سینه در عکس دیده نمی‌شود. دلیلش هم این است که مامو توسط تکنیسین‌ها انجام می‌شود و پزشک در مراحل عکسبرداری حضور ندارد. علاوه بر ماموگرافی، بخشی از افراد هم سونوگرافی می‌شوند و برای یک عده بسیار کم هم از هر دو روش استفاده می‌کنند. در تشخیص این سرطان گاهی از ام آر آی هم استفاده می‌شود که ۹۴درصد بیهوده است و به‌هیچ‌وجه وسیله تشخیصی به‌طور اولیه نیست.

اقدامات موفق
یکی از اقدامات مهم ما حفظ بافت سینه در کسانی است که عمل می‌شوند. ۱۵سال پیش ما مقاله آن را منتشر کردیم و در دنیا مورد استقبال قرار نگرفت. ۷سال پیش دوباره منتشر کردیم که استقبال شد و اکنون مورد توجه بیشتری است.
ما جزو کشورهایی هستیم که آناتومی سرطان را در کشور عوض کردیم و تشخیص آن هم تغییر کرد.
با همکاری خوب سازمان انرژی اتمی، روش مولکولار بیولوژی (سلول‌شناسی و ذات ژن‌ها) درمان جدیدی را آغاز کردیم. البته 2دانشگاه خارجی هم این روش را شروع کرده بودند، اما ما نخستین کشوری هستیم که وارد مرحله انسانی در این روش درمانی شده‌ایم.
روش دیگری که داریم روش پلاسمای سرد است که هیچ ربطی به خون ندارد. سازمان انرژی اتمی آن را برای ما ساخته و درمان مرحله انسانی هم از 5/1سال پیش شروع شده است. همچنین دستگاهی برای نخستین‌بار در دنیا ساختیم که سرطان سینه را تشخیص می‌دهد.

تشخیص سرطان
برخی کشورها ازجمله انگلستان، آمریکا، استرالیا، کانادا و... روش غربالگری‌ دارند؛ یعنی هر سال یک گروه خاص (۵۰ تا ۷۰ سال) ماموگرافی رایگان می‌شوند. البته 10سال است که ثابت شده غربالگری درباره سرطان سینه تاثیری ندارد و حتی تعداد مرگ در افرادی که غربالگری می‌شوند به‌دلیل تشخیص و درمان‌های اضافی بیشتر از کسانی است که غربالگری نمی‌شوند. البته اگر سرطان در فرد زودتر تشخیص داده شود، کمک کند که درمان سبک‌تر‌ و زودتر دریافت کند که البته نیازی  به غربالگری گسترده ندارد.

اقدامات موفق
بهترین و زودترین راه تشخیص این است که دست‌ها را بالا ببرند و مشاهده کنند هرگونه فرورفتگی در هر نقطه از پوست سینه باید بررسی شود. ترشح خون از نوک سینه هم باید مورد توجه قرار بگیرد. درباره مردان هم به‌ویژه در سن بالای ۴۰سال اگر بزرگ‌شدن یک سینه یا سفتی در این ناحیه را مشاهده یا احساس کردند، باید به پزشک مراجعه کنند. البته مردان نسبت به زنان دیرتر مراجعه می‌کنند و درمان در آنها کمی پیچیده‌تر است.

استرس‌های سرطانی
تأثیر استرس مزمن (ناشی از مشکلات شغلی یا خانوادگی) بر ابتلا به سرطان سینه حتی از مشکلات اقتصادی و ‌مرگ عزیز هم بیشتر است. چند‌ماه پیش انگلیسی‌ها نتیجه یک مطالعه ۴۰ساله را منتشر کردند که نشان می‌داد یکی از عوامل مهم در ابتلا به سرطان در افراد مورد مطالعه همین استرس روانی بوده است.

موفقیت درمان‌ها
اصلی‌ترین درمان سرطان سینه، جراحی است. درمان‌های کمکی ازجمله رادیوتراپی، شیمی‌درمانی و هورمون‌درمانی هم داریم. البته در کشور ما 30درصد بیشتر از دنیا شیمی‌درمانی انجام می‌شود که 11درصد بهره ‌برای درمان سرطان دارد؛ درحالی‌که این عدد در روش جراحی 50درصد است.

اقدامات افزایش سرطان سینه
سبک زندگی ناسالم
عوامل محیطی
سابقه فامیلی
چاقی و BMI بالای 30
مصرف هورمون
نداشتن بارداری و عدم‌ازدواج
مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی
استرس مزمن