وقتی فهمیدیم چند نفریم

سید سروش طباطبایی

68سال پیش در چنین روزی نخستین سرشماری عمومی نفوس‌ومسکن ایران به روش نوین در دوره پهلوی دوم آغاز شد؛ به زبان ساده همه آمارها تا قبل از دهم آبان1335 بی‌اعتبار بود و براساس حدس و گمان. این کار مهم را اداره آمار ایران در آن روزگار انجام داد و برای این کار بیش از 26هزار نفر مشارکت کردند که بیشترشان معلمان یا دانش‌آموزان پایه یازدهم و دوازدهم متوسطه آن روزگار بودند. عدد جمعیت ایران در سال 1335، 18میلیون‌و954هزارو704نفر بود، یعنی حدود 19میلیون نفر.
اولین سرشماری نوین در جهان به سال1794 میلادی یعنی حدود 230سال پیش در سوئد بازمی‌گردد که بعد از آن دیگر کشورها نیز به سرشماری افراد جامعه خود پرداختند.

البته سرشماری به‌منظور گرفتن خراج و تعیین شمار مردان برای اعزام به جنگ، حتی در دوره امپراتوری ایران باستان هم انجام می‌شد، اما در جهان متمدن کنونی آگاهی از جمعیت، معنای دقیق‌تری پیدا کرده است؛ برنامه‌ریزی، طبقه‌بندی، ارزشیابی، اصلاح، تجزیه و تحلیل و البته درنهایت انتشار و اطلاع‌رسانی، برخی از اهداف دولت‌ها برای سرشماری مردمان سرزمین‌شان است.

براساس توصیه‌های سازمان ملل متحد، در اکثر کشورهای جهان هر 10سال یک‌بار سرشماری صورت می‌گیرد و از سال 1335 در ایران هم این اتفاق افتاده است. براساس آخرین سرشماری رسمی مرکز آمار که در سال1395 انجام شده، جمعیت ایران حدود 80میلیون نفر گزارش شد که با مقایسه نخستین و آخرین سرشماری رسمی، حدود 61میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه شد. به‌عبارتی در مدت 60سال، ایرانیان 2/4برابر شده‌اند که عددی قابل توجه است.
در مطالعات جمعیت‌شناسی، آهنگ رشد جمعیت از اهمیت بسزایی برخوردار است و هر‌چه این آهنگ متعادل‌تر باشد، برای سیاست‌مداران و برنامه‌ریزان در هر کشوری یک فرصت است و اگر غیرمتعادل به شکل صعودی یا نزولی باشد، یک تهدید محسوب می‌شود.
براساس اعلام غلامرضا گودرزی، رئیس مرکز آمار ایران، سرشماری نفوس و مسکن در سال1405 انجام می‌شود که داده‌محور و بر مبنای داده‌های ثبتی خواهد بود.