پایان زمین‌خواری در حریم تهران

زینب زینال‌زاده- روزنامه‌نگار

رفع تصرف از ملک 5هزار متری در شمال تهران به نفع شهروندان، تخریب و آزادسازی 152مورد ساخت‌وساز غیرمجاز در حریم منطقه13، آزادسازی 66هکتار از اراضی حریم پایتخت در جنوب غربی تهران و موارد متعدد دیگر از این قبیل، نشان از اراده و اهتمام جدی شهرداری تهران برای مقابله با دست‌اندازی افراد سودجو به حریم پایتخت دارد. محدوده‌ای که نه‌فقط تنفس‌گاه شهر تهران و میراثی برای آیندگان است، بلکه ظرفیت مهمی برای تامین سرانه‌های خدماتی، گردشگری، صنعتی و امثال آن نیز محسوب می‌شود و از اهمیت بالایی در فرایند توسعه شهر برخوردار است. با وجود این برخی از فرصت‌طلبان و سودجویان بدون توجه به اهمیت این اراضی، اقدام به قطعه‌بندی و فروش و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در محدوده آن می‌کنند و این مسئله از دیرباز به‌عنوان یکی از مشکلات قدیمی و مزمن پایتخت مورد توجه بوده است. در ریشه‌یابی مشکلات مربوط به حریم، موضوع فقدان مدیریت واحد یک مسئله کلیدی است؛ ازآنجاکه حریم پایتخت به‌نوعی در مرز شهر تهران و شهرستان‌های استان تهران قرار دارد، از گذشته با توجه به تعدد مراجع تصمیم‌گیر، شاهد نوعی آشفتگی و بعضا برخورد سلیقه‌ای در این زمینه بوده‌ایم؛ موضوعی که علی‌اکبر فسایی، مدیرکل حریم شهر تهران، نیز بر آن صحه می‌گذارد اما تاکید دارد که در دوره جدید مدیریت شهری با پیگیری‌های شهرداری اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داده و با واگذاری مدیریت این محدوده به شهرداری تهران، این مسئله تعیین تکلیف شده است. به‌گفته فسایی این تصمیم سبب توقف ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم پایتخت می‌شود و نقطه پایانی بر چالش‌ها و اختلاف‌نظرهای مرزی در حریم است. با فسایی درباره آخرین وضعیت حریم پایتخت به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

موضوع مدیریت حریم، چرا در ادوار گذشته  تعیین‌تکلیف نشده است؟
سال86 طرح جامع شهر تهران تکلیفی را تحت عنوان طرح راهبردی برای حریم یکپارچه پایتخت تعیین کرد که پس از گذشت 10سال، یعنی در سال96، از سوی شورای‌عالی شهرسازی به وزارت کشور و شهرداری تهران ابلاغ شد. شهرداری تهران این طرح را به زیرمجموعه‌های خود ابلاغ کرد اما وزارت کشور با تاخیر یک‌ساله اقدام به ابلاغ طرح به استانداری کرد که همین تاخیر سبب رهاشدگی حریم پایتخت شد.
گویا طرح راهبردی حریم با تقسیمات کشوری تعارضاتی دارد. دراین‌باره توضیح می‌دهید؟
بله، طرح راهبردی حریم با تقسیمات کشوری تعارض داشت. به این معنا که در آن قانون تقسیمات کشوری نادیده گرفته شده بود. همین تعارضات در مرز تقسیمات کشوری و طرح راهبردی حریم پایتخت، دوگانگی و حتی چندگانگی مدیریتی ایجاد کرد و طی آن، فرصتی برای زمین‌خواران و رانت‌خواران و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در تنفس‌گاه پایتخت فراهم شد.
با تثبیت مدیریت حریم پایتخت قرار است چه اتفاقی در این محدوده رخ دهد؟
با پیگیری‌های مجدانه در این دوره مدیریت شهری، پس از 15سال وضعیت حریم پایتخت تعیین تکلیف شد و استانداری تهران طرح راهبردی حریم را ابلاغ و مدیریت یکپارچه آن را به شهرداری تهران واگذار کرد. براساس این ابلاغیه محدوده حدود 6هزار کیلومترمربع حریم پایتخت (پایین فرودگاه امام(ره) تا حریم شهرستان دماوند) به شهرداری تهران واگذار و مقرر شد طی جلساتی که با مسئولان برگزار خواهد شد، نوع و ساختار مدیریت حریم پایتخت مشخص شود.
منظورتان از نوع ساختار مدیریت حریم پایتخت چیست؟
امروز علاوه بر حریم شهر تهران، حریم شهرستان‌هایی چون اسلامشهر، شهر قدس، رباط‌کریم و... به شهرداری تهران واگذار شده است و قطعا مدیریت این وسعت از حریم پایتخت (6هزار کیلومترمربع) توسط یک اداره‌کل ممکن نیست. بنابراین نیاز به ساختار جدید است که در حال برگزاری جلسه و هم‌افزایی با دستگاه‌های مختلف هستیم تا بتوانیم ترتیب جدیدی برای صیانت از حریم پایتخت تدوین و اجرایی کنیم.
آیا با ابلاغ طرح راهبردی توسط استانداری تنش‌ها در مرزهای حریم پایتخت کاهش یافته است؟
قطعا این اتفاق رخ داده است؛ چراکه در گذشته به‌دلیل نبود مدیریت واحد شاهد تنش و مناقشاتی در مرزهای حریم پایتخت بودیم؛ اما امروز شاهد کاهش تنش‌ها به‌ویژه در مرزهای جنوب‌غرب تهران و شهرستان اسلامشهر هستیم. با رفع تعارضات قطعا شهرداری تهران با دست‌اندازی به حریم پایتخت به‌شدت برخورد خواهد کرد.
حریم پایتخت ظرفیت بارگذاری بخش‌های خدماتی، تفرجگاهی و... دارد. آیا در طرح راهبردی هم این کاربری‌ها تعیین شده‌ است؟
نکته مهم درباره حریم این است که در سال‌های گذشته علاوه بر نبود مدیریت یکپارچه، عدم‌بارگذاری صحیح در این محدوده هم سبب تقسیم اراضی توسط سودجویان و ساخت‌وسازهای غیرمجاز شده است. همان‌طور که اشاره کردید در طرح راهبردی حریم که می‌توان از آن با عنوان طرح جامع حریم یاد کرد، پهنه‌بندی صنعتی، خدماتی، تفرجگاهی و... صورت گرفته است که بارگذاری آنها باعث صیانت از حریم و جلوگیری از ساخت‌وساز می‌شود.
آیا نمونه‌ای از بارگذاری در محدوده‌های حریم وجود دارد؟
البته که نمونه خارجی وجود دارد. در خیلی از کشورهای دنیا ازجمله تانزانیا و کنیا به‌صورت حفاظت‌شده، داخل حیات‌وحش گشت‌وگذار می‌کنند و از مناظر زیبا و بکر لذت می‌برند. همین ظرفیت در شرق تهران بین سرخه‌حصار و روستای همه‌سین که در آنجا تردد گله‌های بز کوهی و سایر گونه‌های حیات‌وحش قابل مشاهده است، وجود دارد که می‌توان از این ظرفیت برای ایجاد تفرجگاه و جذب گردشگر در حوزه حیات‌وحش بهره‌برداری کرد.
گویا بارگذاری در بخش جنوب حریم پایتخت توسط جهاد کشاورزی صورت گرفته است و شاهد احداث گلخانه در این محدوده‌ایم. آیا این اقدام اصولی و قانونی بوده است؟
جهاد کشاورزی در پهنه جنوبی (محدوده شهرری) به‌درستی و طبق قانون، مجوز احداث گلخانه داده است؛ اما این کار سیما و منظر شهری را تحت‌الشعاع قرار داده است. چراکه این محدوده حریم در مسیر فرودگاه امام(ره) که مسیر دیپلماتیک و محل تردد گردشگران خارجی و به‌نوعی ویترین ورودی شهر تهران است، قرار دارد؛ بنابراین با عملیاتی‌شدن طرح راهبردی حریم و بارگذاری اصولی می‌توان به‌طور نمونه از این فضا برای ایجاد مجموعه‌های کشت‌وصنعت استفاده کرد که سبب انتفاع شهر و شهروندان می‌شود.
میزان اعتبار درنظرگرفته‌شده برای مدیریت حریم در شهرداری چقدر است؟
درمجموع می‌توانم بگویم که شهرداری در این دوره نگاه و توجه ویژه‌ای به حریم پایتخت دارد؛ چراکه در سال اول مدیریت شهری دوره ششم، اعتبار حریم 30میلیارد تومان بود و سال دوم (1402) به 110میلیارد تومان افزایش یافت و برای امسال (1403) هم 400میلیارد تومان تعیین شده است. این اعتبار برای صیانت و ارائه خدمات در حریم است.
آیا شهرداری در برخورد با متخلفان در حریم موفق بوده است؟
با وجود تمام معضلاتی که در حریم با آنها مواجهیم، در این دوره به‌اندازه یک‌ونیم برابر 10سال گذشته جلوگیری از تخلف و تخریب ساخت‌وسازهای غیرمجاز انجام شده است و به جرات می‌توان گفت که تخلفات در حریم شهر تهران به صفر رسیده است. این نشان می‌دهد که شهرداری در صیانت از حریم اهتمام دارد.