زندگی
آنها با آب، پول پارو می‌کنند
گزارشی از قالیشویانی که بازارشان در‌ماه اسفند سکه است
سحر جعفریان-روزنامه نگار
این روزها، تراکت‌های تبلیغاتی‌شان همه جا دیده می‌شود؛ روی زمین یا چسبانده به کمرکش دیوارهای شهر، میانگاه در و پنجره خانه‌ها و مغازه‌ها و البته در هزارتوی فضای مجازی. شرکت‌های بزرگ هم دست به رزرو بیلبوردهای بزرگ و آگهی‌نماهای معلق زده‌اند تا این روزها که سال به پس آمده و قاعده بر خانه‌تکانی و اهم بر قالی شستن است، بیش از گذشته به چشم مشتری‌ها بیایند آن هم با اقسام نویسه‌ها و گرافیک‌های ترغیب‌کننده تبلیغاتی مانند «شستوشوی انواع قالی ماشینی و دستباف‌های ابریشمی با قیمت‌های باورنکردنی»، «با ما، فرش‌های‌تان را اعلا بشویید»، «خدمات قالیشویی مدرن و صنعتی را اینجا تجربه کنید»، «قالی‌های‌تان را ارزان و بی‌کیفیت نشویید» و «قالیشویی ما، شعبه دیگری ندارد».
پاچه‌های بالارفته شلوار و پارو
گذشت آن سال‌ها که وقت خانه‌تکانی، به شوق آب‌بازی پاچه‌های شلوار را تا زانو بالا می‌زدیم و با مشتی پودر شوینده، چندتایی کاسه فلزی یا یغلوی و پاروهای دسته چوبی، فرش‌های لاکی را در جهت موافق و مخالف گره‌های‌شان با جان و دل می‌شستیم و بعد هم از روی دیوار های بام و بالکن، به سمت آفتاب‌گیر کوچه و خیابان پهن‌شان می‌کردیم. سال‌هایی که روزهای آخر هر کدام‌شان، شهر پر می‌شد از قالی‌های آویزان و این یعنی «نرم نرمک می‌رسد اینک بهار». کمی بعد از آن سال‌ها هم که تاب و توان‌مان کم شد، کارگران دوره‌گرد و فصلی در کوچه‌ها و خیابان‌ها داد زدند:« فرشیه...فرشی...فرش می‌شوریم...». روزگار کسب‌وکار آن کارگران فصلی فرش‌شور هم با رونق فعالیت شرکت‌های قالیشویی به پایان رسید و حالا این شرکت‌های سنتی و صنعتی قالیشویی هستند که در همین زمینه خدمات نوین، متنوع و گاه گران‌قیمتی ارائه می‌دهند.
شستن گل‌ها
سوله‌های قالیشویی معمولا در گوشه و کنارهای دنج از حاشیه‌های دور و نزدیک شهرها جای گرفته و می‌گیرند. چنان دنج و خلوت که اغلب، مسیر انتهایی و خاکی منتهی به ورودی هر یک از آنها را کمتر کسی جز رانندگان وانت‌بارها که فرش‌های لوله شده را روی هم تلنبار و نسق‌بند کرده‌اند، طی می‌کند. فرش‌های لوله شده‌ای که فرقی نمی‌کند چند سال از پاخوری‌شان گذشته، تراکم‌شان چند هزار و یا قیمت‌شان چند میلیون تومان باشد؛ هر چه باشند همین که به مقصد سوله‌های قالیشویی می‌رسند، مقابل در ورودی سوله‌ها تخلیه می‌شوند تا کارگر لیبل‌زن بیاید و طبق فاکتور، پشت‌شان لیبل مشخصات منگنه کند. «بهرامعلی»، یکی از همین کارگرهای لیبل‌زن است که محل کارش (سوله قالیشویی) در نزدیکی روستایی در جنوب غربی استان تهران واقع شده:« این روزها سرمان شلوغ است؛ روزی 50تا 90فرش را شست‌وشو می‌دهیم. 5نفر هستیم. از 7صبح کارمان را شروع می‌کنیم تا 7شب.» دستگاه کوچک منگنه‌زن را کناری می‌گذارد و ادامه می‌دهد:« بازارمان فقط همین یک‌ماه داغ است. بعدش باید برویم سماق بمکیم.» آنها برای این بازار داغ مبلغی بین 9تا 11میلیون تومان دستمزد دریافت می‌کنند.
معمولی‌ها و لاکچری‌ها یکسانند
هوای داخل سوله، حسابی مرطوب است و بوی تند مواد شوینده قوی، مشام را آزار می‌دهد. «علی» سرکارگر است که چندان از حضور ما در آنجا خشنود نیست. برای همین سؤالات‌مان را با جملاتی کوتاه، سریع پاسخ می‌دهد:«یک طرف سوله، اول فرش‌ها را کنار هم پهن می‌کنیم. با فشار زیاد آب که خیس شدند، سطح‌شان را در چند مرحله از انواع مواد شوینده، پودر مخصوص و محلول لکه‌بر می‌پوشانیم. بعد هم با دستگاه شلاق‌زن (یکی از قدیمی‌ترین دستگاه‌های قالیشویی) به‌صورت دورانی می‌شوییم.» داخل چکمه‌هایش آب نفوذ کرده برای همین می‌رود انتهای سوله، تا آنها را با چکمه‌هایی دیگر عوض کند. «حبیب» با 20سال سن، کم‌سن و سال‌ترین کارگر قالیشویی است که به‌طور ویژه ریشه‌های فرش‌ها را بررسی می‌کند تا مبادا گره یا لکه‌ای داشته باشند:«هر قالیشویی معمولا با چند دفتر یا شرکت قالیشویی کار می‌کند. شرکت‌هایی در مناطق بالای شهر که برای شستوشوی هر متر فرش، 50تا 100هزار تومان می‌گیرند چون فرش‌ها یا تراکم‌شان بالاست یا ابریشم و برجسته بافت هستند. شرکت‌هایی هم در مناطق مرکزی و جنوبی شهر هستند که طبق نرخنامه مصوب امسال اتحادیه 30تا 54هزار تومان اجرت می‌گیرند. قیمت‌شان هر چه باشد ما اینجا با همین دستگاه‌ها و روال می‌شوریم‌شان.»
نگاه
اعلاشویی همان تمیزشویی‌است!
«احمد» و «میثم» فرش‌های شسته شده را با سرعتی قابل توجه تا می‌کنند و بعد کنار دستگاه قدیمی و پر سر و صدای آبگیر می‌گذارند. احمد، درشت‌هیکل و تنومندتر است که اغلب فرش‌های 12متری را به تنهایی داخل دستگاه آبگیر قرار می‌دهد:«این دستگاه دیگر قدیمی شده؛ هم مصرف برقش بالاست و هم آبگیری‌اش نسبت به آبگیرهای لوله‌ای جدید کمتر است.» فرش دیگری در دستگاه قرار می‌دهد و باز می‌گوید:« البته اگر دستگاه پرزگیر داشتیم و قبل از شست‌وشو، پرز بعضی از فرش‌ها مثل فرش‌های نو را می‌گرفتیم تا دستگاه آبگیر اینطور به سر و صدا نیفتد خوب بود.» بعد از آبگیری فرش‌ها، نوبت آویزان کردن‌شان از روی میله‌ها در فضای انتهایی سوله و تعدادی هم در فضای باز است. سراغ اعلاشویی و شستوشوی ویژه را از میثم گرفتیم که او نیز در پاسخ، ضمن جا دادن لبخندی معنادار گوشه لبش، چنین می‌گوید:«مگر یک فرش چقدر می‌تواند کثیف باشد که به شست‌وشویی بیشتر از این چیزی که ما در اینجا انجام می‌دهیم، نیاز داشته باشد؟ اعلاشویی یک اسم دهان‌پرکن است که اگر انصاف داشته باشیم با تمیزشویی هیچ فرقی ندارد! در اینجا که کار ما تمیزشویی است تا وجدان‌مان هم تمیز و پاکیزه باشد.» بعد برای اینکه دیگر، پیگیر سؤال‌مان نشویم به سمت راست بخش خشکشویی سوله اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد:« فرش‌ها که خشک شوند نوبت به کاوربندی آنهاست. کاورهای خودمان مشمایی است. کاورهای کنفی هم ویژه شرکت‌های دیگری است که کار شستوشوی فرش‌های‌شان را به ما می‌سپارند. خدمات مبل‌شویی و شستن تابلوفرش‌های نفیس هم داریم که آنها هم با دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شوند؛ مخصوص ولی قدیمی.» از پاسخ به سؤال میزان مصرف آب و چگونگی تعیین و پرداخت خسارت به مشتری درصورت آسیب به فرش هم طفره می‌رود.
در همینه زمینه :
