الگوهای جایگزین ازدواج در غرب

محمد حیدری؛  پژوهشگر حوزه  خانواده

تغییر الگوی خانواده در غرب سبب شده سبک‌های جدیدی از همزیستی زن و مرد پدید آید و به‌عنوان جایگزین نهاد خانواده، مورد پذیرش عرفی و رسمی جوامع غربی قرار گیرد. در نوشتار زیر ویژگی‌های تعدادی از این الگوها و ساختارهای جایگزین خانواده را که در فرهنگ غربی نهادینه شده بررسی می‌کنیم:

هم خانگی یا زندگی مشترک بدون ازدواج:  در جوامع غربی همسرگزینی امری فردی است؛ یعنی هر یک از دو نفر، خود اقدام به انتخاب همسر می‌کنند و در انتخاب هر یک از آنها افراد دیگری مثل والدین دخالت ندارند و مهم‌ترین عامل همسرگزینی، تطبیق آن فرد با ایده‌آل‌های عشقی شخص است. پذیرفتن نگرش فردگرایی در امر ازدواج و تشکیل خانواده سبب شده در جوامع غربی به‌تدریج همسرگزینی (انتخاب همسر شرعی و قانونی) جای خود را به نوعی زندگی مشترک دو نفر بدون تعهد و خالی از قید و بند بدهد و هم‌خانگی یا زندگی مشترک یک زن یا یک مرد بدون ازدواج شکل بگیرد. این نوع از زندگی در کشورهایی مانند سوئد و آلمان رواج دارد. براساس آمارهای موجود در سال1960 در آمریکا 439000 نفر زندگی مشترک بدون ازدواج داشته‌اند؛ درحالی‌که در سال1998 این رقم به 4236000 نفر رسیده است.
 از عوامل رواج این الگو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- آزادی بی‌سابقه روابط جنسی
2- ایدئولوژی استقلال و عدم‌تعهد اعضای خانواده نسبت به هم
3- جذاب بودن این الگو به‌علت نداشتن جنبه رسمی و قانونی
4- گسترش سکونت در منازل انفرادی
5- افزایش میزان طلاق
البته در برخی کشورهای غربی افرادی که با هم زندگی مشترک بدون ازدواج دارند، از حقوقی همانند زوجین شرعی و قانونی برخوردارند و درصورت بروز اختلاف در مورد دارایی و نفقه به دادگاه مراجعه می‌کنند.

 کمون‌ها یا اجتماع‌های اشتراکی: از نیمه‌ قرن نوزدهم تحت‌تأثیر برخی دیدگاه‌های رادیکال، کمون‌ها به‌عنوان جایگزین خانواده به‌تدریج به صحنه آمدند. این اجتماع‌های اشتراکی، مشتمل بر تعدادی از مردان و زنان هستند که با یکدیگر ارتباط جنسی مشترک دارند و به‌گونه‌ای نفی هرگونه سلطه و قدرت در روابط زن و مرد و نفی احساس مالکیت و رقابت، از انگیزه‌های اصلی این نوع از زندگی است.