کسب رزق حلال زیر نور ماه

زینب زینال‌زاده-روزنامه‌نگار

همین که خورشید غروب می‌کند، یا علی می‌گویند، پارچه‌های رنگی پهن شده روی بساطشان را برمی‌دارند، با دستمال نمناک، غبار روی جنس را پاک می‌کنند و در انتظار مشتری می‌نشینند. البته برخی هم از حوالی ظهر درست زمانی که گرمای خورشید رو به افول می‌رود، کسب‌وکارشان را شروع می‌کنند و تا پاسی از شب زیر نور ‌ماه در پی رزق ‌و روزی حلال هستند. شب‌هنگام اگر گذرتان به پایانه آزادی بیفتد حتماً چشمانتان با شب‌بازاری که مملو از اجناس متنوع و رنگارنگ است گره می‌خورد. بازاری که قدم‌زدن در آن خالی ‌از لطف نیست و دست‌خالی از آن خارج نمی‌شوید.
مدیریت شهری با اجرای طرح ساماندهی، قصد جمع‌آوری دستفروشان را ندارد، چرا که آنها از این کار ارتزاق می‌کنند و به همین دلیل است با شناسایی فضاهای مناسب که اختلالی در عبور و مرور خودروها و عابران پیاده ایجاد نکند، اقدام به راه‌اندازی روزبازار، بازارهای موقتی و فصلی و شب‌بازار کرده است. مکان‌هایی که با سازه‌های موقت یا دائمی غرفه‌بندی شده‌اند و سایه‌بانی دارند و بساط‌گستران دیگر نیازی نیست اجناسشان را روی زمین پهن کنند. همچنین در این بازارها دیگر خبری از لیدرها، سرشبکه‌ها و مافیا که پول زور می‌گرفتند نیست و غرفه‌داران براساس مترمربع (متری حدود 10هزار تومان) ماهانه مبلغی را به‌عنوان اجاره می‌پردازند. کسب‌وکار در این فضاها برخی از مواقع فصلی و موقت و در مواردی هم روزانه (8 تا 20) است، اما شب‌بازارهای پایانه آزادی و بوستان آتش‌نشان از ساعت 17تا 22:30دایر هستند. شب‌بازار آتش‌نشان به‌تازگی در اختیار دستفروشان خیابان ناصرخسرو قرار گرفته و ازاین‌رو هنوز آنچنان‌که کسبه توقع دارند، رونق نگرفته است، اما دستفروشان از وضعیت کنونی بازار راضی هستند و چشم امید به رونق‌گرفتن بازار دارند. شب‌بازار بوستان آتش‌نشان درست جنب ایستگاه متروی امام خمینی(ره)، ابتدای خیابان باب‌همایون قرار گرفته و 100غرفه با سازه‌های موقت دارد. هنوز همه غرفه‌ها پر نشده‌اند و به‌گفته مدیران شهری، با توجه‌ به موقعیت مکانی قطعاً به‌زودی رونق می‌گیرد و دستفروشان درصورت تمایل می‌توانند برای استقرار در این شب‌بازار درخواست خود را در سامان بازار ثبت کنند.


تنوعی از اجناس با قیمت‌های مناسب
شب‌بازار پایانه آزادی سبقه طولانی دارد و شاید کمتر کسی از وجود آن بی‌اطلاع باشد؛ بازاری که درست در نقطه تلاقی پایانه تاکسی و اتوبوس قرار گرفته و دسترسی به آن از طریق اتوبوس، تاکسی و حتی مترو بسیار راحت است. با ورود به پایانه آزادی (ضلع شمال غربی میدان آزادی) بازاری با لامپ‌های کم‌مصرف سفیدرنگ زیر نور ماه، چشم‌ها را خیره می‌کند. صدای فروشنده‌ها هم که مدام فریاد می‌زنند: «بفرمایید حراجه!» به گوش می‌رسد؛ بازاری با حدود 280غرفه که در آن انواع محصولات اعم از پوشاک، کیف و کفش، لوازم‌التحریر و ... با قیمت‌های مناسب عرضه می‌شود. چیدمان غرفه به‌نحوی انجام شده که خریداران می‌توانند تا ساعت‌ها بدون نگرانی از تردد موتورها و ازدحام جمعیت‌ها در آن گشت بزنند. با این‌وجود گویا مدیران شهری از وضعیت کنونی این بازار رضایت ندارند و به ‌گفته مسئولان شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران، طرح جدیدی ارائه شده و قرار است به‌زودی با نصب سازه‌های ثابت، شکل و شمایل آن در راستای رفاه کسبه و ارائه خدمات مطلوب‌تر به خریداران تغییر کند.

آخر هفته، بازار شلوغ است
باید پذیرفت در شرایط اقتصادی کنونی، قدرت خرید مردم کاهش ‌یافته و به‌گفته دستفروشان شب‌بازار آزادی دیگر مثل گذشته بازار، خریداران زیادی ندارد و تنها آخر هفته (روزهای پنجشنبه و جمعه) است که تعداد مشتریان افزایش می‌یابد و بازار شلوغ می‌شود. کسبه این بازار ثابت هستند و همین امر سبب شده تا شهروندان با اطمینان از آنها خرید کنند. چرا که درصورت نداشتن رضایت از اجناس خریداری شده با توافق صورت‌گرفته میان طرفین (خریدار و فروشنده) می‌توانند آن را مرجوع یا تعویض کنند. کسبه هم به اجناس خود اطمینان دارند و برخی می‌گویند: «مشتری‌های ثابتی داریم که هر‌ماه یا به‌صورت فصلی می‌آیند و خرید می‌کنند. اجناس این شب بازار به حدی باکیفیت است که خریداران خودشان تبلیغ می‌کنند و مشتری‌های جدید که می‌آیند از مشتری‌های ثابت با عنوان معرف نام می‌برند.» خلاصه گرچه کمبودهایی مانند نبود تهویه مناسب یا فضای امن برای پرو برخی از لباس‌ها و ... وجود دارد، اما هم مشتری‌ها و هم خریداران راضی هستند.

کلام آخر ...
 «از نگاه من به‌عنوان شهردار تهران، دستفروشی جرم نیست؛ بلکه یک شغل است، اما برخی افراد به شکل نامتعارف و غیرهدایت شده مشغول به این کار هستند. مدیریت شهری حق دارد که این افراد را ساماندهی کند و این اقدام در راستای افزایش کیفیت و نظم‌بخشی به معابر شهر انجام می‌شود.» اینها بخشی از صحبت‌های علیرضا زاکانی، شهردار تهران است که نشان می‌دهد مدیریت شهری نه‌تنها برنامه‌ای برای جمع‌آوری دستفروشان ندارد، بلکه با رویکرد جدید و ایجاد بازارهای گوناگون (روزبازار، شب‌بازار و ...) از یک سو قصد دارد وضعیت کسب‌وکار این اقشار را بهبود بخشد و از سوی دیگر معضل سد معبر را حل کند و در نهایت هم خرید از بساط‌گستران برای شهروندان سهل و آسان شود.