اظهارات نسنجیده آقای دیپلمات

محمدجواد ظریف در میانه خرداد‌ماه برای نخستین‌بار پس از پایان دوره 8ساله وزارت خود در یک شبکه اجتماعی گفت‌وگویی انجام داد؛ گفت‌وگویی که البته بازتاب‌های زیادی داشت و بسیاری از آن انتقاد کردند و نکاتی از لابه‌لای سخنان ظریف بیرون کشیدند که شبیه آن، پیش‌تر نیز از او در بزنگاه‌های حساس شنیده شده بود. بسیاری تأکید کردند که ظریف به‌عنوان یک دیپلمات چه در سال‌های وزارت و چه اکنون که 2 سال است بیرون گود نشسته، همواره در بزنگاه‌های حساس دست به اقدامات و واکنش‌های نادرستی زده است. در ادامه برخی از واکنش‌های ظریف در این بزنگاه‌ها را مرور می‌کنیم.

آمریکا با یک بمب سیستم دفاعی ایران را از کار می‌اندازد
«آیا فکر کرده‌اید آمریکا که می‌تواند با یک بمب تمام سیستم دفاعی ما را از کار بیندازد از سیستم دفاعی ما می‌ترسد؟ آیا واقعا به‌خاطر قدرت نظامی، آمریکا جلو نمی‌آید؟»
«پولشویی در کشور ما یک واقعیت است و کسانی که هزاران میلیارد تومان پولشویی می‌کنند به‌راحتی ده‌ها میلیارد هم برای مخالفت با پولشویی هزینه می‌کنند!... برخی نهادها فقط در یک قلم ۳۰هزار میلیارد تومان پولشویی کرده‌اند.»
به‌نظر می‌رسد که این اظهارنظرها از زبان یک دیپلمات کمی عجیب باشد، چراکه در وهله اول همه کشورها درباره قدرت نظامی خود حتی دست به اغراق می‌زنند اما ظریف در قامت وزیر خارجه، به طرزی عجیب به‌خودتحقیری روی آورد. همچنین او در دفاع از FATF نکاتی را مطرح کرد که حتی درصورت صحت جزو مسائل داخلی کشور است.

میدان در برابر دیپلماسی؟
«من دیپلماسی را بیشتر برای میدان هزینه کردم، تا میدان برای دیپلماسی هزینه شده باشد. هیچ زمانی نتوانستم به فرمانده میدان [نظامی] بگویم کاری را بکن، چون در دیپلماسی نیاز دارم... من برای موفقیت میدان، مذاکره می‌کردم.»
کلیدواژه دیپلماسی و میدان در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم و پس از شهادت سردارسلیمانی مطرح شد. ظریف در گفت‌وگویی با قراردادن میدان در برابر دیپلماسی تأکید کرد که دردوران وزارت او سیاستگذاری‌ها در اختیار میدان بوده است؛ نکته‌ای که با سخنان او درباره ارتباط و همکاری نزدیک با شهید سلیمانی در تعارض کامل بود.

امضای کری تضمین بود؟
ظریف در تابستان ۹۴ در پاسخ به سؤال یکی از استادان دانشگاه درباره احتمال عهدشکنی آمریکا در توافق هسته‌ای گفت: «آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود.» او حتی در آن مقطع گفته بود که امضای جان کری وزیر خارجه آمریکا «تضمین» است. این در حالی است که ظریف بعد از خروج آمریکا از برجام نیز با حمایت از برجام اروپایی تأکید کرد که اقدامات اروپا در برجام، فراتر از انتظار بوده است.
تنها چند روز پس از ترور سردار سلیمانی ظریف در پاسخ به سؤال خبرنگار اشپیگل مبنی بر اینکه «آیا احتمال مذاکره با آمریکا پس از ترور سردار سلیمانی کمرنگ شده است؟» گفت: «برای ما فرقی نمی‌کند چه‌کسی در کاخ سفید حاکم است. نکته مهم رفتار آنهاست. دولت ترامپ می‌تواند رفتار خود را اصلاح کند، تحریم‌ها را لغو کند و به میز مذاکره بازگردد. ما هنوز پای میز مذاکره‌ایم، اما آنها این میز را ترک کرده‌اند.»
این پاسخ در بحبوحه شهادت سردارسلیمانی و اوج همبستگی مردم در تشییع او و بالاگرفتن نفرت از دولت آمریکا به بیان برخی اوج زمان‌نشناسی وزیر خارجه بود. سؤال اینجاست که چطور می‌توان با دولتی که از یک توافق چندجانبه بین‌المللی خارج شده، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را زیرپا گذاشته و فرمانده نظامی رسمی ایران را در ماموریتی رسمی به شهادت رسانده، پای یک میز نشست و مذاکره کرد؟

استعفا پس از یک سفر مهم
در اسفند ۱۳۹۷ در جریان سفر مهم رئیس‌جمهور سوریه به ایران، ظریف با این ادعا که از این سفر بی‌اطلاع بوده است، استعفا داد. این استعفا، هر چند با آن موافقت نشد اما بازتاب‌های گسترده‌ای در رسانه‌های داخل و خارج داشت و سفر اسد را تحت‌الشعاع قرار داد.

بی‌اطلاعی از وجود یک کلمه مهم در برجام
یکی از پربازتاب‌ترین اشتباهات ظریف بی‌اطلاعی از استفاده کلمه «تعلیق» در برجام بود که به گفته او معاونانش آن را قبول کرده بودند. برخی نمایندگان وقت مجلس در این زمینه گفتند: «فردای روز امضای توافق برجام، دکتر ظریف به مجلس آمد تا گزارش بدهد و اذعان کرد یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای ما این است که هیچ جای متن برجام، کلمه «تعلیق» (suspend) برای تحریم‌ها استفاده نشده و همه جا «لغو» تحریم‌ها آمده است و همانجا بنده در ۴جای متن توافقنامه، کلمه «تعلیق» (suspend) را به ایشان نشان دادم که واکنش ظریف اینگونه بود: «من اینجاها را ندیده بودم.»

چرا برجام را دور نمی‌اندازید؟
«اگر برجام خیانتی بدتر از ترکمنچای است چرا آن را دور نمی‌اندازید؟ 2 سال است کاره‌ای نیستیم، اما هنوز به‌دنبال همان برجام هستند.»
این نیز یکی دیگر از سخنان مغالطه‌آمیز ظریف است. توافق هسته‌ای طبق سازوکاری نوشته شده که خروج از آن هزینه‌های بسیاری برای کشور دارد، بنابراین به تعبیر ظریف نمی‌توان به راحتی آن را دور انداخت.

حسرت دیدار با ترامپ در کاخ سفید؟
«یکی از سناتور‌های نزدیک به ترامپ، در نیویورک نزد من آمد و گفت ترامپ برای حضور در کاخ سفید از من دعوت کرده است. این پیام را به تهران منتقل کردم و گفتم درصورت موفق نشدن، مجازات را می‌پذیرم. اما پیام به رده‌های عالی نرسید و در سطوح پایین رد شد.»
سؤال اینجاست که گفت‌وگو با رئیس‌جمهوری که هیچ احترامی برای حقوق و توافق‌های بین‌المللی قائل نیست در دفتر او، با سیاست‌های کلان دیپلماسی کشور در طول 4 دهه گذشته همسو است؟ ظریف که همواره مدعی دیپلماسی مقتدرانه و عزت‌مندانه در دوران خود است، چطور حاضر بوده به چنین دیداری تن دهد و از ردشدن آن اظهار ناراحتی می‌کند؟