ارمنستان ارس را آلوده کرد

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

نماینده مشکین‌شهر در مجلس بار دیگر درباره آلودگی آب رودخانه ارس به پساب رادیواکتیو ناشی از تخلیه پساب‌های نیروگاه ارمنستان به این رودخانه مرزی هشدار داد و از شیوع بیماری بین ساکنان ایرانی حاشیه ارس خبر داد. با این هشدار، لزوم ایجاد کمیته مشترک بین کشورهای منطقه برای حفاظت از محیط‌زیست حوضه آبریز ارس بیشتر از قبل شد.آلودگی آب‌های مرزهای شمال غربی ایران در اثر فعالیت نیروگاه نسل اولی «متسامور» در ارمنستان است که در سال1980 شروع به فعالیت کرد و تاکنون بارها در مورد خطرآفرین بودن فعالیت‌هایش هشدار گرفته است. آلودگی رودخانه ارس در نقطه مرزی بین آذربایجان‌های ایران با جمهوری آذربایجان و ارمنستان باعث افزایش نگرانی‌ها نسبت به تأثیرات مخرب آن بر شمال غرب ایران و اهالی این منطقه شده است. افشار سلیمانی، سفیر اسبق ایران در باکو نیز در سال2017 نسبت به نشت مواد رادیواکتیو از نیروگاه هسته‌ای «قدیمی و غیراستاندارد» ارمنستان به رودخانه ارس و احتمال بروز فاجعه انسانی و زیست‌محیطی هشدار داده بود.

جای خالی دیپلماسی
محسن موسوی انصاری، متخصص حوزه آب:موضوع توقف فعالیت نیروگاه هسته‌ای متسامور ارمنستان به‌دلیل قدیمی بودن و پساب تصفیه نشده‌‌ای که سال‌هاست وارد رودخانه ارس می‌کند، مطرح است ولی کسی به آن اهمیت نداده است. به همین دلیل ضروری است حوضه آبریز مشترک (RBO) یا یک کمیته مشترک حوضه آبریز تشکیل شود تا کشورهای ذی‌نفع مانند ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و ایران، منافع و مضار خود را مطرح کنند و از وضعیت یکدیگر در حفاظت از منابع آب مشترک باخبر شوند. در این خصوص وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط‌زیست باید قوی‌تر عمل کنند. در نیم قرن اخیر دیپلماسی آب در کشور بسیار ضعیف عمل کرده است. نمونه آن را در هیرمند می‌توان دید. ترکیه با محدود کردن حقابه رودخانه ارس کمیت آب را تحت‌تأثیر قرار داده و ارمنستان با ورود آلودگی‌های صنعتی نیروگاه هسته‌ای و کارخانه مس کیفیت این حوضه آبریز را تهدید می‌کند. حالا که میزان آب ورودی به ارس کم شده است، تأثیر پساب‌های صنعتی بیشتر از قبل و محسوس‌تر شده است. مسئله آلودگی رودخانه ارس نیز فقط با گفت‌وگو حل می‌شود چرا که همه شهروندان ایران، ارمنستان، ترکیه‌ و آذربایجان منافع و مشکلات مشترک در این حوضه آبریز دارند.

محیط‌زیست به پساب آلوده  ورود کند
محمود عباس‌زاده مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس:پساب نیروگاه متسامور در ارمنستان که از منظر مجله نشنال جئوگرافیک خطرناک‌ترین نیروگاه جهان است، به رودخانه ارس می‌ریزد. احتمالا آب‌های زیرزمینی استان‌هایی که درحاشیه این رودخانه قرار دارند به‌ویژه استان اردبیل با این پساب آلوده می‌شود و این می‌تواند دلیل ابتلای بسیار بالای مردم این استان به سرطان‌های معده و گوارش باشد. اخیرا معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل اعلام کرد که اردبیل بیست‌ودومین استان از نظر جمعیت، ولی از لحاظ ابتلای مردم به سرطان گوارش و معده نخستین استان کشور است. بنده نیز به همین دلیل از وزارت امور خارجه، سازمان محیط‌زیست و پدافند غیرعامل و وزارت بهداشت و درمان خواسته‌ام موضوع را به‌صورت جدی بررسی کنند و به مردم گزارش دهند تا اگر صحت داشته باشد، حتما اقدام قاطع و عاجل برای تضمین سلامت مردم انجام شود.

وضعیت نیروگاه متسامور ارمنستان
براساس آخرین گزارش وضعیت صنعت هسته‌ای جهانی، منتشر شده در سال گذشته میلادی، نیروگاه متسامور، در سال2021 حدود 25.3درصد برق کشور ارمنستان را تولید می‌کرد. این در حالی است که در سال2009 این رقم به 45درصد می‌رسید. دو رآکتور این نیروگاه بعد از زلزله سال1988 برای مدتی بسته شد و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی واحد2 این نیروگاه مجددا بازگشایی شد. با وام 270میلیون دلاری که روسیه در سال2012 به ارمنستان داد این نیروگاه برای فعالیت تا سال2026 راه‌اندازی شد. با این حال سازمان تنظیم مقررات هسته‌ای ارمنستان مجوز فعالیت رآکتور را مشروط به اثبات ایمنی تا سال2021 تمدید کرد. اما در سال2012 گروه تنظیم‌ مقررات ایمنی هسته‌ای اروپا (ENSREG) مشکلات متعدد مربوط به ایمنی را در این نیروگاه گزارش کرد و پیشنهاد بسته شدن و یا ارائه برنامه عملیاتی برای ایمنی نیروگاه را به ارمنستان ارائه داد. اما مقامات دولتی ارمنستان از استراتژی جدیدی در تولید انرژی سخن به میان آوردند که براساس آن تا سال2040 حدود 15درصد به تولید انرژی از این نیروگاه می‌افزاید. اگرچه ارمنستان برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای دیگر با روسیه همکاری می‌کند اما ساخت آن تا یک‌دهه دیگر دور از انتظار است. پیش‌بینی می‌شود با وجود نگرانی‌های امنیتی و زیستی که کشورهای همسایه به‌خصوص آذربایجان دارند، ساخت یک نیروگاه جدید بر تنش‌های محیط‌زیستی منطقه نیز بیفزاید.