گفت و گو
برخوردهای سلیقه‌ای حرف اول را می‌زند
داوود امیریان از وضعیت کتاب‌های ترجمه و تألیفی کودک و نوجوان می‌گوید
فهیمه پناه آذر-روزنامه‌نگار
داوود امیریان، نویسنده کودک و نوجوان است؛ نویسنده‌ای که از دهه 60 برای کودکان و به‌خصوص نوجوانان کتاب نوشته و برخی از کتاب‌هایش با ترجمه‌های متعدد جهانی شدند و رهبری هم برای کتاب «خداحافظ کرخه» تقریظ نوشته‌اند. این نویسنده درباره پیشی گرفتن کتاب‌های ترجمه بر کتاب‌های تالیفی به همشهری می‌گوید: «سال‌های سال است که ترجمه، حرف اول را در کتاب‌های کودک و نوجوان می‌زند؛ این اتفاق آنقدر زیاد شده که حتی رهبری هم در بازدید از نمایشگاه به این موضوع تأکید کرده و از این موضوع گله‌مند هستند.»
ترجمه‌های حرفه‌ای، ترجمه‌های دزدی
وی در ادامه به ترجمه کتاب‌ها اشاره می‌کند: «نمی‌توان ناشران را مقصر اصلی خواند. همچنین نمی‌توان کتاب‌های ترجمه شده در حوزه کودک و نوجوان را رد کرد چرا که ترجمه حرفه‌ای جای خود را دارد، اما ناشران ما به سمت ترجمه‌هایی می‌روند که منجر به کتابسازی می‌شود.
گاهی هم برخی از ناشران کتاب‌هایی را در نمایشگاه‌های خارجی خریداری و در ایران منتشر می‌کنند و این درحالی است که این کتاب‌ها تنها ترجمه صرف است بدون آنکه تصویرگری و گرافیک درست و حسابی داشته باشد. برخی از ناشران با کتاب‌های کودک و نوجوان به راحتی برخورد می‌کنند؛ انگار این کتاب‌ها کمترین اهمیت را برایشان دارد.» نویسنده کتاب «جام جهانی در جوادیه» با اشاره به وضعیت نابسامان ترجمه و اینکه متأسفانه برخی از ناشران به هم رحم نمی‌کنند و بدون اجازه از ترجمه‌های یکدیگر استفاده می‌کنند، تصریح می‌کند: «یک ناشر، کتابی را تهیه و بابت ترجمه، حق‌الترجمه می‌پردازد و منتشر می‌کند و ناشران دیگر بدون اجازه و صرف هزینه‌ای از ترجمه آن استفاده کرده و با نام یک مترجم دیگر کتاب را منتشر می‌کنند. این یکی از موارد اسفبار کتاب‌های کودک و نوجوان است که در شاخه‌های دیگر نیز دیده می‌شود.»
سیاست حمایتی وجود ندارد
این نویسنده که تا‌کنون بیش از 45کتاب در حوزه کودک و نوجوان نوشته است، با بیان اینکه کارهای تالیفی جایگاه خاص خود را دارد از عدم‌سیاست حمایتی وزارت ارشاد در تمام دولت‌ها گله‌مند شده و اضافه می‌کند: «وزارت ارشاد به‌عنوان یک متولی هیچ سیاست حمایتی ندارد، همه‌‌چیز در حرف خلاصه می‌شود و به مرحله اجرا نمی‌رسد. از یک‌سو ارشاد حق‌التألیفی به نویسندگان نمی‌دهد و فعالیت نویسندگان به‌خاطر وضعیت اقتصادی کم شده است.
از سوی دیگر در ایران خبری از کپی‌رایت هم نیست و همین موضوع باعث شده کارهای ترجمه سر و سامان نداشته باشند و حتی به لحاظ شرعی بدون اجازه مولف ترجمه و چاپ کردن کتاب‌ها درست نیست.»
وقتی چرخ از اول اختراع می‌شود
نویسنده کتاب «گردان قاطرچی‌ها» به فعالیت برخی از ناشران تخصصی حوزه کودک و نوجوان هم اشاره می‌کند: «یکی از مشکلات بزرگی که ناشران حوزه کودک و نوجوان دارند، تغییر مدیریت و طی شدن یک مسیر از نقطه صفر است؛ به‌طور مثال زمانی در مدیریت نشر کانون پرورش فکری، چاپ رمان‌های نوجوانان آغاز شد؛ خاطرم هست آن زمان نزدیک به 30کتاب خوب از نویسندگان ایرانی منتشر شد و همین چاپ کتاب‌های تالیفی به نوعی حمایت از نویسندگان ایرانی بود، اما با تغییر مدیریت، مانند دیگر تغییر مدیریت‌ها در بخش‌های دولتی، همه‌‌چیز تغییر کرد و همان موقع قرار بود امیرکبیر و انتشارات حوزه هنری این رویه را شروع کنند، اما کار را ادامه ندادند. این یک برخورد سلیقه‌ای با فعالیت‌هاست که نمی‌دانم چرا وقتی مدیریتی تغییر می‌کند کارهای مدیر قبل از خود را قبول ندارد؟»
خانواده‌ها تقصیری ندارند
نویسنده «جام جهانی در جوادیه» در ادامه درباره انتخاب کتاب توسط خانواده‌ها توضیح می‌دهد و اینکه چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم، خانواده‌ها براساس موج تبلیغی ایجاد شده، اقدام به خرید کتاب برای فرزندان خود می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: «در این زمینه هم بسته حمایتی وجود ندارد و هیچ نقشه راهی دیده نمی‌شود. این موضوع به‌خاطر وضعیت نابسامان ناشران فعال در حوزه کودک و نوجوان است.»
حذف برخوردهای سلیقه‌ای
امیریان در پایان 3 راهکار برای مطلوب شدن وضعیت تالیف و نشر کتاب‌ها عنوان می‌کند. موضوعی که به‌عقیده او سال‌های سال است عنوان می‌شود و در هر دوره مدیریتی مطرح شده اما نتیجه‌ای کسب نمی‌شود.
امیریان امیدوار است که با توجه به توصیه رهبر معظم انقلاب، وزارت ارشاد دقیق‌تر و با برنامه به این موضوع نگاه کند. نویسنده کتاب «خداحافظ کرخه» یکی از راهکارها را محدود کردن نگاه‌ها و برخوردهای سلیقه‌ای در حوزه تالیف و نشر عنوان می‌کند و اینکه قواعد و استانداردهای مشخص وجود داشته باشد.
وی توضیح می‌دهد: «نویسندگان ما با خطوط قرمز آشنایی دارند؛ مگر می‌شود نویسنده‌ای مانند احمد دهقان یا مرتضی سرهنگی خطوط قرمز را نداند؛ آن وقت به‌خاطر همین برخورد سلیقه‌ای یک جوان 25ساله از کتاب این نویسندگان ایراد می‌گیرد؛ نویسندگانی که از 16سالگی، هم در جبهه بودند و هم می‌نوشتند. ضوابط را بر روابط باید ترجیح داد.»
عدم‌صدور مجوزهای بی‌حد
امیریان راهکار دوم را کاغذ و ارزان شدن آن عنوان کرده و می‌گوید: «در حال حاضر کاغذ مازندران به جای کار اصلی خود، لیوان و ظروف یکبار مصرف تولید می‌کند؛ این یعنی بیچارگی ما.گران شدن کاغذ منتج به پایین آمدن تیراژ کتاب می‌شود. راهکار سوم این است که باید در صدور مجوزهای نشر، یک بازنگری صورت گیرد. دادن مجوز به هر ناشری باعث ایجاد مشکلات فراوان می‌شود.»
در همینه زمینه :
