روسیه برنده برقراری صلح در قفقاز می‌شود؟

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

رئیس‌جمهور روسیه در پایان نشست سه‌جانبه مسکو با حضور رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان از روند روبه جلوی مذاکرات صلح به‌رغم وجود برخی مشکلات خبر داده است. «ولادیمیر پوتین» در دیدار با «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان و «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان، تأکید کرده که می‌توان بر موانع صلح میان ایروان و باکو فائق آمد. قرار است نشست سه‌جانبه دیگری پس از حدود یک هفته برگزار شود تا تمام مسائلی که تاکنون معلق مانده حل‌وفصل شود.
مناقشه دیرپای قره‌باغ کوهستانی از دهه 1990رنج بی‌حدی را بر مردم منطقه تحمیل کرده است. بنا بر آمارهای صلیب سرخ، تاکنون بیش از 3هزار نفر کشته، بیش از 4500نفر مفقود و هزاران نفر بر اثر انفجار مین و مهمات عمل نکرده مجروح شده‌اند.
به‌گزارش اسپوتنیک، ولادیمیر پوتین بر پایبندی مسکو به توافق‌های سه‌جانبه بین مسکو، ایروان و باکو در مورد حل و فصل مناقشه در منطقه قره باغ تأکید کرده و گفته که موضع مسکو درباره کریدور لاچین (راه ارتباط بین ارمنستان و منطقه‌قره‌باغ) هیچ‌گاه دستخوش تغییر نشده است. رئیس‌جمهور روسیه گفته که در مذاکرات پیش‌رو همه‌‌چیز باید مطابق با روحیه و جزئیات بیانیه سه‌جانبه باشد. پوتین با اشاره به اینکه مبنایی برای «تفسیر دوگانه» مفاد رفع انسداد کریدورهای حمل‌ونقل در قره‌باغ وجود ندارد، گفته مسائل مربوط به حمل‌ونقل حساس است و اگر این مسائل با وجود همه مشکلات حل شوند، به نفع ارمنستان و آذربایجان و کل منطقه است.

نقطه صفر آغاز درگیری‌های مرزی
ارمنستان و جمهوری آذربایجان، 2کشور منطقه قفقاز اوایل دهه ۱۹۹۰ در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، برای کنترل منطقه مورد مناقشه قره‌باغ با یکدیگر درگیر شدند. گذرگاه لاچین تنها راه ارتباطی ارمنستان با منطقه قره‌باغ است. در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ گروهی از مردم جمهوری آذربایجان که خود را کارشناس محیط‌زیست نامیدند، این گذرگاه را مسدود کردند؛ جایی که گروهی از صلح‌بانان روس در آن  مستقر هستند. باکو مدعی شد که قصد ندارد هیچ راهی را مسدود کند و خودروها می‌توانند به آزادی در هر دو سوی این گذرگاه حرکت کنند. این گذرگاه تنها مسیری است که ارمنستان از طریق آن می‌تواند غذا، سوخت و ملزومات دارویی را به ساکنان ارمنی قره‌باغ برساند؛ منطقه‌ای که حدود ۱۲۰هزار ارمنی ساکن آن هستند.

شرط واگذاری قره‌باغ به آذربایجان
مذاکرات سه‌جانبه مسکو پس از آن برگزار شد که نیکول پاشینیان هفته گذشته از آمادگی مشروط کشورش برای به رسمیت شناختن قره‌باغ به‌عنوان بخشی از خاک جمهوری آذربایجان خبر داد. نخست‌وزیر ارمنستان هفته گذشته اعلام کرد درصورتی که مقامات باکو حقوق و امنیت جمعیت محلی قره‌باغ را تضمین کنند، ارمنستان آماده است تا منطقه قره‌باغ را به‌عنوان بخشی از خاک جمهوری آذربایجان به ‌رسمیت بشناسد. در این میان «الهام‌علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان، نیز ضمن تأکید بر اجتناب‌ناپذیر بودن امضای معاهده صلح میان 2کشور گفت که امیدوار است پایان مذاکرات، صلح بلندمدت را در قفقاز به ارمغان آورد. نشست مسکو زمانی برگزار شد که آمریکایی‌ها نیز در تلاش برای نقش‌آفرینی در این غائله هستند. خبرگزاری ارمنستانی آرمن پرس گزارش داده که واشنگتن پیشنهادهایی را به طرفین درگیر ارائه کرده است.

رقابت غرب و شرق در مناقشه قره‌باغ
روزنامه فایننشال تایمز نیز به نقل از مقام‌های آگاه گزارش داده که رئیس شورای اروپا قرار است یکم ژوئن (11خرداد) در حاشیه اجلاس سران جامعه سیاسی اروپا با علی‌اف و پاشینیان دیدار کند.
این در حالی است که روسیه همواره به‌طور سنتی میانجیگری میان ایروان و باکو را در زمان اوج گرفتن مناقشات بر عهده داشته است. «سرگئی‌شویگو» وزیر دفاع روسیه، همزمان با نشست مسکو با اشاره به مداخلات بازیگران خارجی در این مناقشه گفته که غرب در تلاش است تا با دخالت در بحران قره‌باغ، سیاست حفظ صلح روسیه را بی‌اعتبار کند.
به‌گزارش خبرگزاری تاس، وزیر دفاع روسیه گفته که در حال حاضر امنیت منطقه قره‌باغ توسط صلح‌بانان روسی تامین می‌شود با این حال غرب در تلاش است تا به هر روش ممکن در این موضوع دخالت کند و حضور خود را آنجا افزایش دهد.

بیرون راندن روسیه از قفقاز!
 به‌گفته سرگئی شویگو، آنچه در حال حاضر برای غرب اهمیت دارد بیرون راندن روسیه از قفقاز جنوبی است، نه برقراری امنیت و ثبات بلندمدت. شویگو گفته «نمونه این مسئله، ماموریت به‌اصطلاح غیرنظامی اتحادیه اروپا در ارمنستان است.» نقطه اوج درگیری‌ها در چند دهه اخیر سال 2020بود، زمانی که 6هفته درگیری نظامی تمام‌عیار خونین میان دو طرف با میانجیگری روسیه در دهم نوامبر (20آبان 1399) متوقف و میان دوطرف آتش‌بس اعلام شد. این آتش‌بس به خونبارترین درگیری منطقه در 3دهه گذشته پایان داد. گفته شده که در جریان این درگیری‌ها 7هزار نفر ازجمله 170غیرنظامی کشته شدند. براساس توافق دو طرف، جمهوری آذربایجان اکنون کنترل 7ناحیه مجاور قره‌باغ کوهستانی را که پیشتر در اختیار ارمنستان بود در
 اختیار دارد.