رهبر معظم انقلاب در دیدار نوروزی در حرم مطهر رضوی با برشمردن برخی مشکلات اقتصادی کشور، فرمودند: «یکی از مشکلات اقتصاد ما وابستگی به دلار است. بعضی از کشورهایی که تحریم شدند، وابستگی خودشان را به دلار قطع کردند، وضعشان بهتر شد. ما الآن کشورهایی را می‌شناسیم - نمی‌خواهم اسم بیاورم - که مورد تحریم‌های شدید غرب قرار گرفتند و رابطه‌شان با سوئیفت - که یک سازوکار بین‌المللی غربی است - قطع شد، دلار را کنار گذاشتند، با پول‌های محلی معامله کردند و صادرات و واردات انجام دادند، وضعشان بهتر شد؛ این کار را ما هم باید بکنیم.»
به همین مناسبت همشهری طی گزارشی ماجرای شکل‌گیری دلار به‌عنوان ارز مرجع جهانی و وابستگی اقتصاد ایالات‌متحده به این ارز را مورد بررسی قرار داده است.
شاید ریچارد نیکسون در سال1971 میلادی فکرش را نمی‌کرد که تصمیم او مبنی بر حذف پشتوانه طلا از دلار باعث شود که کشورش در سال‌های نه‌چندان دور با بحران مالی شدیدی روبه‌رو شود. جنگ آمریکا با ویتنام از سال1959 شروع شده و برخلاف تصور آمریکایی‌ها به درازا کشیده بود. هزینه‌های سرسام‌آور جنگ، افسردگی شدید سربازان، مالیات‌های سنگینی که دولت برای ادامه جنگ به مردم تحمیل می‌کرد و... باعث شده بود تا ایالات متحده در باتلاقی سهمگین گیر بیفتد و هرروز بیشتر در آن غرق شود. این جنگ تا سال1975طول کشید و فشار اقتصادی وحشتناکی به دولت و مردم آمریکا وارد کرد. درنهایت آمریکایی‌ها مجبور شدند با سرافکندگی و درحالی‌که هیمنه پوشالی خود را نیز از دست داده بودند، با انبوهی از بدهی، ویتنام را ترک کنند. در خلال این جنگ خانمانسوز، ریچارد نیکسون شصت‌و‌یکمین رئیس‌جمهور آمریکا در سال1971 درحالی‌که کشور را در بحران شدید مالی می‌دید، تصمیم به اقدامی غیرمنتظره گرفت. او تصمیم گرفت از سیستم برتون‌وودز که یک پیمان‌نامه مالی بین‌المللی بود، خارج شده و ارتباط طلا با دلار را قطع کرده و اینگونه دلار را بدون پشتوانه طلا در بازار جهانی عرضه کند. درواقع آمریکا که آن زمان دوسوم طلای جهان را در اختیار داشت، بدون توجه به امکان بروز بحران مالی در کشورهای دیگر، تصمیم گرفت طلا را که به‌نوعی پشتوانه ارزی جهان بود، حذف و به هر میزان که احساس نیاز می‌کند دلار چاپ کند تا بتواند بدهی‌های سنگین خود را بپردازد و هزینه‌های جنگ را تأمین کند و البته اختیار دلار را که به ارز رایج مبادلاتی دنیا تبدیل شده بود، به‌طور کامل و بدون هیچ قید و شرطی در اختیار خود بگیرد. این اقدام نیکسون در کوتاه‌مدت جواب داد و آمریکا توانست با این اقدام بخشی از بدهی‌های خود را پرداخت و اعتبار دلار آمریکایی را در مجامع بین‌المللی تمدید کند. اینگونه بود که از سال1971 رگ حیات اقتصادی و مالی آمریکا به دلار گره خورد. گره خوردن حیات آمریکا به دلار باعث شد که این کشور در تمام این سال‌ها از تمام قدرت و امکانات سیاسی، نظامی و فرهنگی خود استفاده کند تا بتواند ارزش و اعتبار دلار را به‌عنوان ارز مرجع جهانی حفظ کند. از جنگ نظامی گرفته تا کودتا و تحریم و... همه از اقداماتی هستند که آمریکا در این سال‌ها انجام داد تا بتواند دلار را در صدر نگه دارد.
دراین‌باره عده‌ای از کارشناسان مسائل اقتصادی و نظامی معتقدند یکی از دلایل جنگ آمریکا با عراق و همچنین کودتا در لیبی و سرنگونی قذافی در همین راستا بوده است. اینکه صدام و قذافی هر دو در سال‌های آخر حکومتشان تصمیم گرفته بودند نفت را صرفا با دلار مبادله نکنند و مبادلاتی با یورو نیز داشته باشند، این احتمال را قوت بخشیده است.
برخی تحلیلگران نیز کودتای نافرجام سال2019 در ونزوئلا را مرتبط با همین مسئله می‌دانند؛ آنجا که دولت ونزوئلا به‌عنوان کشوری که یکی از بیشترین ذخیره‌های نفتی جهان را دارد اعلام می‌کند که دیگر قصد ندارد در مبادلات خود از دلار استفاده کند.
همچنین طرح ایکنوتوس یکی دیگر از اقدامات آمریکا در جهت تقویت ارزش دلار بود. به‌واسطه این طرح خرید نفت تنها باید از مسیر دلار انجام می‌شد و هیچ کشوری حق نداشت که با ارزی غیر از دلار خریدوفروش کند. پیشگام این طرح نیز عربستان سعودی بود که از این طرح استقبال و تمام مبادلات خود را بر مبنای دلار تنظیم کرد.
طی سال‌های اخیر بدهی ایالات‌متحده به کشورهای دیگر به‌صورت تصاعدی افزایش پیدا کرده و کارشناسان اقتصادی مبلغ آن را بالغ‌بر 30تریلیون دلار برآورد کرده‌اند. همین موضوع باعث شده تا کشورهای مختلف تصمیم به حذف دلار از مبادلات بازرگانی و تجاری خود بگیرند.
به‌عنوان‌مثال، روسیه و چین دیگر در مبادلات خود از دلار استفاده نکرده و یوان و روبل را جایگزین کرده‌اند یا کشورهای عضو بریکس که به‌نوعی قدرت‌های نوظهور اقتصادی دنیا هستند، در حال ایجاد توافقنامه‌ای مبنی بر حذف دلار از مبادلات هستند یا حتی کشورهایی مثل پاکستان و ترکیه نیز در تلاش هستند تا وابستگی خود را به دلار کمتر کنند. در این میان ایران نیز بعد از تحریم بانک مرکزی توسط آمریکا و عدم‌امکان دریافت پول‌های خود از سایر کشورها تصمیم گرفت تا پروژه حذف دلار را از مبادلات تجاری خود کلید بزند.
پروژه حذف دلار و بی‌اثر‌کردن تحریم‌ها آنچنان حائز اهمیت است که رهبر انقلاب در سخنرانی ابتدای سال در حرم مطهر رضوی بر این مسئله تأکید کردند. ایشان سال گذشته و در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه نیز یکی از راه‌های مقابله با تحریم‌های آمریکا را حذف دلار از مبادلات بین 2کشور و استفاده از پول ملی عنوان کردند و فرمودند: «بدون توجه به تبلیغات منفی دشمنان برای تضعیف روابط کشورها، می‌توانیم تحریم‌های آمریکایی‌ها را با روش‌هایی ازجمله حذف دلار و جایگزین‌کردن پول ملی در معاملات اقتصادی دو یا چندجانبه، بی‌اثر و آمریکا را منزوی کنیم.»
همانطور که در بیانات مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره شده است، بحث حذف دلار تنها با هدف آسان‌تر شدن مبادلات بازرگانی و تجاری نیست؛ بلکه این پروژه درصورتی‌که در یک ساختار و فرایند ضدتحریمی درست شکل بگیرد و پیش برود، منجر به منزوی‌تر شدن و ضعیف‌تر شدن بیش‌ازپیش آمریکا در دنیا می‌شود؛ اتفاقی که آمریکا را با سرعت بیشتری در مسیر اضمحلال و فروپاشی قرار می‌دهد. شاید به همین دلیل بود که رهبر انقلاب در دیدار سال گذشته خود با پوتین، فرمودند: «امروز آمریکا و غرب ضعیف‌تر از قبل شده و باوجود تلاش و هزینه زیاد، برد سیاست‌های آنها در منطقه ما ازجمله در سوریه، عراق، لبنان و فلسطین بسیار کم شده است.»
حذف دلار و انزوای آمریکا در نظم نوین جهانی
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد جهان