ابزار مهار دلالی و سوداگری فعال می‌شود؟

سفته‌بازی در بازارهای سرمایه‌ای به‌خصوص مسکن و خودرو افزایش پیدا کرده و حتی در مقاطعی بدون جوش‌خوردن معامله، قیمت‌ها رشد می‌کند. در این میان طرح مالیات بر عایدی سرمایه که سودهای اتفاقی سوداگران را هدف می‌گیرد، در ترافیک طرح‌های مجلس معطل مانده و بررسی آن در دستور کار قرار نمی‌گیرد.
به گزارش همشهری، بازار خودرو در یکی، 2ماه اخیر تورم شدیدی را تجربه کرده و قیمت خودروهای مختلف با رشدهای ده‌ها میلیون تومانی مواجه شده‌اند. از سوی دیگر، بازار مسکن نیز با وجود اینکه در دوره رکود قرار دارد و تعداد معاملات آن به‌شدت کاهش یافته، با گرانی‌های روزافزون مواجه است.
در این شرایط، اقتصادهای توسعه‌ یافته و مدرن با استفاده از ابزار مالیات بر سود اتفاقی، معاملات سفته‌بازی و صوری را خنثی کرده و اجازه قیمت‌سازی به بازیگران بازار نمی‌دهند؛ اما در ایران با وجود اینکه چندین سال است طرح مالیات بر عایدی سرمایه مطرح و چندین‌بار اصلاح شده، همچنان بررسی این طرح در دستور کار مجلس قرار نگرفته است. برخی از اهالی مجلس، علت این وضعیت را تعدد طرح‌های در دستور کار مجلس عنوان می‌کنند؛ اما با توجه به شرایط فعلی اقتصاد، آیا مسکوت ماندن این طرح توجیه دارد؟

صف فشرده طرح‌ها در مجلس
چندی پیش گزارش شور دوم کمیسیون اقتصادی مجلس در مورد طرح مالیات بر عایدی سرمایه منتشر شد که در آن بسیاری از انتقادات وارد شده به طرح اولیه برطرف و معافیت‌های قابل‌توجهی برای جلب‌نظر شهروندان حقیقی و عادی در آن گنجانده شد. کمیسیون اقتصادی مجلس، گزارش مصوبات شور دوم خود برای طرح مالیات بر عایدی سرمایه را جهت قرار گرفتن در دستور کار صحن علنی مجلس به هیأت‌رئیسه ارجاع داد؛ اما با وجود گذشت چندماه، هنوز نوبت به بررسی این طرح نرسیده است.
محمد رشیدی، عضو هیأت‌رئیسه مجلس دراین‌باره به ایسنا گفته است که تعدد طرح‌های در دستور کار مجلس باعث شده که هنوز نوبت به بررسی طرح مالیات بر عایدی سرمایه نرسد. موضوعی که به نحو دیگر مهدی طغیانی، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس بیان کرد و گفت: طرح مالیات بر عایدی سرمایه مدت‌هاست در دستور کار مجلس قرار دارد منتها شلوغی دستور کار مجلس و فوریت‌های گاه و بی‌گاهی که پیش می‌آید، باعث به تعویق افتادن تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه در مجلس شده است؛ اخیرا جلسات مجلس به‌صورت 2شیفت برگزار شد تا بتوانیم بخشی از دستورها را به نتیجه برسانیم. طغیانی همچنین با ابراز امیدواری از اینکه طرح مالیات بر عایدی سرمایه تا پایان سال مورد بررسی و تصویب قرار گیرد، درعین‌حال گفت: با توجه به برنامه هفتم توسعه، لایحه بودجه۱۴۰۲ و شلوغ بودن دستور مجلس، نمی‌توان اظهارنظر دقیقی درباره زمان تصویب طرح مالیات بر عایدی داشت، اما بدون شک این طرح در مجلس یازدهم به نتیجه خواهد رسید.

جامعه‌پسندکردن مالیات بر عایدی
اصلاحات اساسی طرح مالیات بر عایدی سرمایه، جدیدترین راهکاری است که از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس و برای قابل تصویب و اجراکردن این طرح ارائه شده است. با این اصلاحات، معافیت‌های مالیاتی خانوارها در قبال بازدهی سرمایه‌ها گسترش می‌یابد و بخش قابل‌توجهی از مردم عادی از تیررس مالیات بر عایدی سرمایه دور می‌شوند.
سودهای اتفاقی در اغلب اقتصادها مشمول مالیات‌های سنگین است و در ایران نیز از چند سال پیش، مجلس و دولت به‌دنبال استفاده از این پایه مالیاتی برای مهار بازارهای سرمایه‌پذیر هستند؛ اما به‌واسطه تورم بالایی که در اقتصاد تحریمی ایران تجربه می‌شود، مباحثی در مورد تغذیه این ابزار مالیاتی از تورم تحمیلی به مردم و کاهش قدرت خرید آنها مطرح شد که در شور دوم کمیسیون اقتصادی مجلس با افزایش معافیت‌های طرح اولیه تلاش شده است تا این حواشی رفع شود. گزارشی که اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس از اصلاحات انجام شده در گزارش شور دوم طرح مالیات بر عایدی مالیات بر عایدی سرمایه منتشر کرده است نشان می‌دهد که در این اصلاحات بر گسترش معافیت‌ها و روان‌سازی فرایند تشخیص مالیات بر سودهای اتفاقی یا همان مالیات بر عایدی سرمایه تمرکز شده است تا ضمن تفکیک نیازهای مصرفی از تقاضای سوداگری، از ایجاد اخلال در زندگی مردم نیز جلوگیری شود.
بر این اساس، در طرح جدید مالیات بر عایدی سرمایه، املاک مسکونی و وسایل نقلیه به تعداد اعضای خانوار تا سقف ۴دستگاه برای هر یک از این اموال از مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند و معافیت خرید و فروش طلا بر هر شخص نیز به ۲۰۰گرم طلای ۱۸عیار در هر ۵سال افزایش یافته است. علاوه‌بر این، عایدی املاک به میزان معافیت مالیاتی حقوق و دستمزد برای پوشش هزینه‌های نوسازی معاف شده و اراضی کشاورزی، املاک نوساز و بازار سهام نیز کلا از مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند.
جدای از این معافیت‌ها، برخی معافیت‌ها نیز برای حمایت از فعالیت‌های اقتصادی و شغلی درنظر گرفته شده؛ به‌عنوان‌مثال انواع دارایی مرتبط با فعالیت شغلی از مالیات بر عایدی سرمایه معاف شده‌اند و در صورت جایگزینی ملک مرتبط با فعالیت اقتصادی نیز مالیات بر عایدی این املاک به تعویق خواهد افتاد. معافیت ۷۰درصدی اشخاص تجاری در شهرهای کم‌جمعیت، کسر مالیات بر درآمد ابرازی و هزینه حقوق و مزایای پرداختی، از عایدی سرمایه املاک و همچنین تخفیف مالیاتی حداکثر تا ۱۰۰درصد برای مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی از دیگر اصلاحاتی است که برای کاهش تبعات احتمالی اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه بر فعالیت‌های اقتصادی مولد در نظر گرفته شده است.