پلیس ضد شورش در جهان چه می‌کند؟

نظام‌های سیاسی در هر کشوری ممکن است در طول حیات و حاکمیت خود با اعتصابات، اعتراضات و شورش‌های مختلفی روبه‌رو شوند. اعتراض‌های خیابانی بخشی از سیر طبیعی تحولات اجتماعی و سیاسی جوامع است، اما آنچه در این میان قابل توجه است، نوع واکنش حاکمیت‌های سیاسی به اعتراضات مردمی است. درواقع نوع و چگونگی پاسخ حکومت‌ها به اعتراضات است که می‌تواند سنجه‌ای برای کارآمدی آنها در مواقع بحران باشد. در عین حال، استفاده از نیروهای امنیتی و پلیس ضد‌شورش، قانون ثابت و مشترک همه حاکمیت‌های سیاسی در زمانه‌هایی است که آنها با اعتراضات شدید و آشوب‌های خیابانی روبه‌رو می‌شوند. در این میان نمی‌توان از نظر دور داشت که نوع واکنش و عملکرد نیروهای امنیتی و پلیس ضدشورش در همه جوامع یکسان و همگون نیست، بلکه در هر کشوری نیروهای امنیتی به روش خاص خود با اعتراضات و شورش‌ها مقابله می‌کنند. در ادامه این گزارش عملکرد پلیس ضدشورش را در 5کشور در مناطق مختلف جهان مورد اشاره و بررسی اجمالی قرار داده‌ایم.

آمریکا: یکی از خشن‌ترین و جنجالی‌ترین عملکرد پلیس‌های ضدشورش در جهان متعلق به آمریکاست. در پی مرگ جورج فلوید، شهروند سیاه‌پوست آمریکایی در جریان بازداشت پلیس که در مه‌2020 اتفاق افتاد، عملکرد پلیس ضدشورش آمریکا به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت. پس از این حادثه اعتراضات گسترده‌ای در ایالت‌های مختلف آمریکا صورت گرفت و همه این اعتراضات به خشونت کشیده شد.
گزارشی که گاردین درباره عملکرد پلیس ضدشورش آمریکا در جریان مقابله با اعتراضات ضدنژادپرستی منتشر کرد، حکایت از آن داشت که رسما نزدیک به هزار مورد خشونت پلیس در تظاهرات ضد‌نژادپرستی آمریکا پس از قتل جورج فلوید ثبت شده است. در گزارش گاردین، حتی استفاده از اسپری فلفل و گلوله‌های پلاستیکی علیه خبرنگاران حاضر در اعتراضات نیز ثبت شده است. در جریان این اعتراضات، وب‌سایت خبری اورگان لایو گزارش داد که پلیس ضد‌شورش در ایالت اورگان بیش از 117هزار دلار برای گاز اشک‌آور در یک دوره 40روزه هزینه کرده است. در جریان همین دوره از اعتراضات، رفتار خشن پلیس آمریکا در شهر بوفالو با پیرمردی 75ساله که به مرگ او منجر شد، شهرت جهانی یافت. این پیرمرد توسط یک افسر پلیس هل داده شد و روی زمین افتاد. بر اثر اصابت سر این پیرمرد با زمین، بلافاصله از گوش او خون جاری شد. این صحنه بارها و بارها در رسانه‌ها بازتاب یافت.
در عین حال شناسایی، بازداشت و محکومیت برخی از معترضان حتی تا 5ماه بعد از اعتراضات ادامه داشت. در گزارش گاردین آمده که برخی از معترضان با اتهامات متعدد و تهدید به حبس ابد از سوی دادگاه مواجه و برخی دیگر بدون ارائه هیچ مدرکی توسط دادستان‌های ایالتی، به حمله به افسران پلیس متهم شدند. آمار کشتار شهروندان توسط نیروهای امنیتی و پلیس در آمریکا حتی بسیار فراتر از اعتراضات دوره‌ای است. واشنگتن‌پست در گزارشی، آمار قربانیان شلیک پلیس آمریکا از سال 2015 تا 2019 را بیش از 5هزار مورد اعلام کرده است. براساس این گزارش، آمار کشته‌شدگان در تیراندازی پلیس فقط در سال ۲۰۱۹، ۱۰۰۴ مورد بوده است.

فرانسه:طی چند سال گذشته یکی از جنجالی‌ترین رفتارهای پلیس ضد‌شورش فرانسه در جریان اعتراضات «جلیقه زردها» خود را نشان داد. اعتراضات گسترده جلیقه زردها در نوامبر ۲۰۱۸ در فرانسه و در واکنش به افزایش مالیات بر سوخت آغاز شد. سپس این جنبش فهرست مطالبات خود را گسترش داد و طیفی از موارد اجتماعی و سیاسی را در بر گرفت. این اعتراضات تا پیش از شیوع کرونا در روزهای شنبه هر هفته با درگیری مردم با پلیس در پاریس و برخی دیگر از شهرهای فرانسه همراه بود. در جریان این اعتراضات، پلیس ضدشورش از گلوله‌های پلاستیکی استفاده کرد که به مجروحیت شدید برخی از معترضان انجامید.
پاتریس فیلیپ، شهروند شرکت‌کننده در اعتراضات جلیقه زردها در پاریس به فارن پالیسی گفته که به‌دلیل شلیک گلوله از سوی پلیس ضد‌شورش، چشم راست خود را از دست داده و این حادثه به از دست رفتن موقعیت کاری و دگرگون شدن زندگی‌اش منجر شد. با وجود آنکه در فرانسه هدف قرار دادن سر از سوی پلیس ضد‌شورش ممنوع است، اما گزارش‌های متعددی درباره نابینایی معترضان به‌دلیل کاربرد اسلحه از سوی پلیس فرانسه ثبت شده است.
براساس گزارش فارن پالیسی، پلیس فرانسه در جریان اعتراضات جلیقه زردها بارها با استفاده از اسلحه‌ای به نام فلش بال که برای پرتاب گاز اشک‌آور، نارنجک صوتی و گلوله پلاستیکی کاربرد دارد، باعث نقص عضو معترضان شده است. این در حالی است که استفاده از این اسلحه در فاصله نزدیک از معترضان، ممنوع است. فارن پالیسی همچنین در گزارش خود می‌نویسد: تا نوامبر 2019و در جریان اعتراضات جلیقه زردها، 315نفر از ناحیه سر مجروح و دچار شکستگی جمجمه یا فک شده‌اند. 25نفر از معترضان نیز یک چشم خود و 5معترض نیز یک دست خود را از دست داده‌اند. یک زن معترض نیز بر اثر جراحات ناشی از نارنجک پرتاب شده از سوی نیروهای پلیس جان باخت.

شیلی: در میان کشورهای آمریکای لاتین، شیلی در سال 2019 شاهد موجی از اعتراضات ضد‌دولتی گسترده بود. اعتراضات شیلی در واکنش به گرانی بلیت متروی سانتیاگو آغاز شد، اما به دیگر مسائل ازجمله اعتراض به افزایش هزینه‌های زندگی، نابرابری و خصوصی‌سازی کشیده شد. از همان ابتدا، نیروهای پلیس ضدشورش شیلی تلاش زیادی برای کنترل اوضاع کردند. رفتار پلیس ضدشورش شیلی در این اعتراضات بسیار خشونت‌آمیز بود و خشونت شدید پلیس علیه معترضان صدای سازمان ملل را نیز درآورد. براساس گزارش بی‌بی‌سی، حداقل 26معترض به‌دلیل خشونت از سوی پلیس در اعتراضات سال 2019 جان خود را از دست دادند و آسیب‌دیدگی شدید بینایی 345نفر به‌دلیل شلیک گلوله پلاستیکی از سوی پلیس ضد‌شورش تأیید شد. همچنین در این گزارش گفته شده که ماه‌ها پس از اعتراضات، حدود 1600نفر از 28هزار نفری که در اعتراضات بازداشت شدند، همچنان در وضعیت بازداشت موقت به سر می‌بردند.
در گزارش دفتر حقوق بشر سازمان ملل هم آمده که بیش از 4900نفر در تظاهرات شیلی تا پایان سال 2019 زخمی شدند؛ هرچند این گزارش آمار غیررسمی آسیب‌دیدگان را بسیار بیشتر می‌داند. سازمان ملل همچنین 113مورد خاص شکنجه و بدرفتاری و 24مورد خشونت جنسی علیه زنان، مردان و نوجوانان توسط نیروهای پلیس ضد‌شورش شیلی را ثبت کرده و پلیس را به استفاده غیرضروری از سلاح‌های خطرناک مانند تفنگ‌های ساچمه‌ای متهم کرده است.

ترکیه:  در میان کشورهای غرب آسیا، ترکیه در کنار کشورهایی قرار می‌گیرد که همواره با اعتراضات گروه‌های مدنی و اجتماعی روبه‌رو است. از معروف‌ترین اعتراضاتی که در سال‌های اخیر شهروندان ترکیه با آن روبه‌رو بوده‌اند، اعتراض بر سر پارک گزی استانبول بود که از مه‌2013 آغاز شد و برای ماه‌ها دامن مقامات استانبول و آنکارا را گرفت.
معترضان به تصمیم دولت برای تغییر کاربری این پارک به یک مجموعه تجاری اعتراض داشتند، اما در ادامه این اعتراضات رنگ و بوی ضد‌دولتی به‌خود گرفت و پلیس ضدشورش وارد عمل شد. شدت خشونت پلیس ترکیه علیه معترضان پارک گزی تا بدان حد زیاد بود که تا‌کنون هر سال گروه‌‌های مدنی استانبول در سالگرد این اعتراضات در محل همین پارک جمع شده و سالگرد آن‌ را زنده می‌کنند. دیده‌بان حقوق بشر، پلیس ضدشورش ترکیه را در همان سال 2013به استفاده از مقادیر زیادی گاز اشک‌آور علیه معترضان در استانبول و آنکارا متهم کرد و همان زمان گفت که شدت خشونت از سوی پلیس استانبول علیه معترضان پارک گزی به‌اندازه‌ای زیاد بوده که برخی معترضان ازجمله یک دانش‌آموز بینایی خود را از دست داد و تعداد بسیاری نیز در بیمارستان‌های استانبول بستری شدند.

هنگ کنگ: در شرق آسیا نیز اعتراضات 2019و 2020هنگ کنگ صحنه شدیدترین برخورد پلیس با معترضان بوده است. این اعتراضات علیه لایحه استرداد محکومان هنگ کنگ به چین شکل گرفت و در آن از همان ابتدا برای متفرق کردن مردم از گاز اشک‌آور استفاده شد. یورونیوز درباره اعتراضات هنگ‌کنگ گزارش داده که مأموران پلیس برخی از معترضان نقابدار را پس از آنکه به‌صورت‌شان گاز فلفل پاشیدند، روی زمین خوابانده و دست‌های آنها را از پشت با کابل بستند. براساس قانون هنگ‌کنگ، این معترضان به‌دلیل ماسک زدن ممکن است محکوم به یک سال زندان شوند.
براساس گزارش بی‌بی‌سی، معترضان هنگ‌کنگی در جریان تظاهرات خود بارها نسبت به کاربرد گلوله جنگی از سوی پلیس ضدشورش و مصدوم شدن تعدادی از معترضان اعتراض داشتند. گزارش عفو بین‌الملل پلیس را به استفاده از زور بیش از حد علیه مردم متهم می‌کند. همچنین گزارش وبگاه آر‌تی‌اچ‌کی می‌گوید که در 6ماه پس از شروع اعتراضات در هنگ‌کنگ، پلیس ضد‌شورش در این منطقه 16هزار گلوله گاز اشک‌آور، 10هزار گلوله پلاستیکی و حدود 2هزار گلوله رنگی به‌سوی معترضان شلیک کرده است. همچنین براساس این گزارش، تا پایان سال 2019، بیش از 6هزار معترض دستگیر شدند و تقریباً 2600نفر در بخش‌های اورژانس بیمارستان‌های دولتی به‌دلیل شرکت در اعتراضات تحت درمان قرار گرفتند.