راهنمای حقوقی
چند راهنمای حقوقی برای خرید و فروش راحت‌تر خودرو
فرمان دردست شماست...
علی محسنی _ وکیل پایه یک دادگستری
خرید و فروش خودرو همچون معاملات ملکی، از شایع‌ترین و مهم‌ترین معاملاتی است که در جامعه امروزی و در میان اکثریت مردم رایج بوده و درحال انجام است. لیکن عموم افراد در زمان خرید خودرو به جای اینکه اهمیت بیشتری به نحوه صحیح نگارش و تنظیم مبایعه‌نامه قائل شوند، متأسفانه تمام توان و تمرکز ذهنی خود را صرف مواردی از قبیل وضعیت و سلامت بدنه خودرو یا موتور آن می‌کنند. این در حالی است که توجه نکردن و اهمیت ندادن به اساس و بنیان یک معامله، می‌تواند آثار زیانبار و خسارات احتمالی گزاف و بعضاً غیرقابل جبرانی را برای هر یک از طرفین قرارداد ایجاد کند. پس لازم دانستیم با تهیه این مطلب حتی‌الامکان از بروز ضرر و زیان احتمالی ناشی از خرید و فروش خودرو پیشگیری کرده و روش صحیح انعقاد قرارداد بیع که همان خرید و فروش خودروست، را یادآور شویم. با این اوصاف ممکن است با وجود رعایت تمامی نکات ذیل، خریدار و فروشنده به اختلاف خورده و اقدام به شکایت از یکدیگر کنند. اما مزیت رعایت نکات توصیه شده این است که شخص می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی به حقوق از دست رفته خویش دست یافته و خسارات به بارآمده جبران شود.
نحوه پرداخت ثمن معامله را مشخص کنید
چنانچه قرار باشد ثمن معامله نقداً پرداخت شود، در عالم حقوق گفته می‌شود که ثمن معامله حال است؛ به این معنا که خریدار بدون درنظر گرفتن مهلت یا موعدی برای پرداخت، کل ثمن معامله را نقداً و به‌صورت یکجا در زمان انعقاد قرارداد و امضای آن به فروشنده پرداخت می‌کند. اما چنانچه قرار باشد تمام یا بخشی از ثمن معامله در آینده پرداخت شود در زبان حقوقی به آن گفته می‌شود که تسلیم یا پرداخت ثمن مؤجل است؛ یعنی زمان و موعدی برای پرداخت ثمن معامله مشخص شده است. به‌طور مثال، طرفین قرارداد توافق می‌کنند که خریدار در قالب چند فقره چک ثمن معامله یا قیمت خودرو را پرداخت کند که در این صورت حتماً لازم است در قرارداد شماره، مبلغ و تاریخ چک‌ها به‌طور دقیق قید شود، با این توضیح که از گرفتن چکی که صاحب حساب آن شخص خریدار نیست و متعلق به اشخاص و افراد غیراست جداً خودداری شود؛ مگر اینکه ترجیحاً پشت چک را علاوه بر شخص خریدار، شخص دیگری که کسب‌وکار موجهی دارد به‌عنوان ضامن آن را امضا کرده و چک را ضمانت کنند.
در بخش شرایط قرارداد چه مواردی را باید قید کنیم
بخش شرایط قرارداد در معاملات ازجمله معاملات خودرو از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. توصیه می‌شود به این بخش توجه و التفات خاصی داشته باشیم، چرا که درج شرایطی که می‌تواند در اغلب اوقات خاصیت بازدارنده نیز داشته باشد طرفین قرارداد یا متبایعین را ملزم به انجام تعهدات قراردادی خود کند. به این معنا که باعث می‌شود خریدار و فروشنده برای دوری از مسئولیت جبران خسارت و جرائم پیش‌بینی شده، به تمامی وظایف و تعهدات خود عمل کنند. به‌طور مثال چنانچه قرار باشد خریدار ثمن معامله را در قالب چند فقره چک به فروشنده پرداخت کند، پیشنهاد می‌شود این عبارت در قرارداد ذکر شود: «درصورت عدم‌وصول هر یک از چک‌ها در تاریخ سررسید و برگشت آن، فروشنده اختیار فسخ قرارداد را خواهد داشت. ضمن اینکه خریدار ملزم است 15درصد مبلغ کل قرارداد را به‌عنوان خسارت یا وجه‌التزام به فروشنده پرداخت کند.» و از طرفی می‌توان قید کرد:«چنانچه فروشنده در موعد تعیین شده نسبت به تسلیم مبیع یا همان خودروی مورد معامله اقدامی نکند خریدار اختیار فسخ قرارداد را خواهد داشت و فروشنده ملزم به پرداخت 15درصد مبلغ کل قرارداد به خریدار خواهد بود ضمن اینکه فروشنده باید ثمن دریافتی را به خریدار بازگرداند.»
درج قیمت خودرو در قرارداد ضروری است
طبق ماده 11قانون مدنی اموال بر دو قسم تقسیم می‌شوند؛ منقول و غیرمنقول. با این توضیح که اموال غیرمنقول قابلیت جابه‌جایی نداشته و ماهیتی ساکن دارند اما برای اموال منقول امکان جابه‌جایی و انتقال از مکانی به مکان دیگر وجود دارد؛ مانند خودرو که ازجمله اموال منقول است و قابلیت جابه‌جایی و حرکت از مکانی به مکان دیگر را داراست. لذا هر مالی اعم از منقول یا غیرمنقول ارزش و بهایی دارد و برای خریدن آن باید بهایش را پرداخت. در واقع پولی که در ازای خرید خودرو به فروشنده پرداخت می‌شود قیمت خودرو یا به زبان حقوقی ثمن معامله گفته می‌شود و درج دقیق آن در مبایعه‌نامه لازم و ضروری است. در غیراین صورت درصورت اختلاف طرفین در مورد ثمن معامله و عدم‌ذکر آن در قرارداد و نهایتاً مجهول بودن ثمن‌معامله منجر به باطل شدن قرارداد خواهد شد. نکته دیگر اینکه به‌دلیل پیشگیری از تقلب و جعل در قرارداد، بهتر است قیمت یا ثمن معامله را به‌صورت عددی و حروفی قید شود؛ ضمن اینکه علاوه بر نوشتن میزان ریالی ثمن، معادل آن را به تومان نیز ذکر کنید.
این توصیه را جدی بگیرید
پیش از بستن قرارداد و امضای آن، لازم است که حتماً خودروی مورد نظر توسط متخصص و کارشناس فنی خودرو رؤیت شود و مورد بررسی قرار بگیرد. چرا که حصول اطمینان از سلامت خودرو به‌طور دقیق، چه از نظر بدنه و چه از نظر موتوری توسط خود یا اشخاص عادی و غیرمتخصص، امری محال و غیرممکن است. از طرفی با وجود ریزه‌کاری و پیچیدگی‌های فنی، استفاده از کارشناس فنی مجرب ضرورت داشته و از ایجاد ضرر و زیان یا خسارات احتمالی جلوگیری خواهد کرد.
تعیین هویت طرفین قرارداد و ذکر مشخصات دقیق خودرو
در زمان انجام معامله لازم است که مالکیت فروشنده نسبت به مورد معامله که همان خودرو باشد، با رویت سند مالکیت اعم از سند مالکیت قطعی یا برگه سبز خودرو، معین و احراز شود. ضمن اینکه باید مشخصات کامل فروشنده و خریدار مطابق اصل مدارک سجلی و هویتی ایشان که عبارت از نام و نام‌خانوادگی، نام پدر، کد ملی، تاریخ تولد به روز و ماه و سال و نشانی دقیق محل کار یا منزل است، در قرارداد به‌طور کامل ذکر شود. حال چنانچه امکان حضور شخص خریدار یا فروشنده در زمان انعقاد قرارداد فراهم نباشد، لازم است فردی با ارائه وکالتنامه رسمی و به وکالت از هر یک از ایشان نسبت به امضای قرارداد اقدام کند. توجه داشته باشید در زمان ثبت سند قطعی خودرو یا ثبت وکالت رسمی تعویض پلاک، چنانچه طرف مقابل قرارداد چه خریدار باشد و چه فروشنده درصورت بی‌سواد بودن، طبق مواد 64و 66قانون ثبت اسناد و املاک، باید شخصی مطلع و باسواد که مورد اعتماد شخص بی‌سواد باشد وی را همراهی کند.
