امنیت غذایی
چالش تأمین امنیت‌غذایی
سید محمد فخار- خبرنگار
دوشنبه شب آیین آغاز سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد و در آن سیدابراهیم رئیسی، بر اهمیت حفظ ظرفیت کشور برای امنیت غذایی پایدار تأکید کرد. آنچه از سخنان رئیس‌جمهور در سال اجلاس سران بر می‌آمد، نکات مورد تأکید رئیسی حرکت جهادی برای توسعه کشاورزی و تأمین نیازهای کشور و منطقه، خوداتکایی و استقلال کشور در عرصه کشاورزی و امنیت غذایی، مدیریت صحیح منابع آبی و زراعی، افزایش بهره‌وری کشاورزی، اصلاح و تغییر الگوی کشت مناسب با اقلیم و مدیریت منابع آبی بود که در مسیر رشد کشور بی‌شک مؤثر است. اما برای رسیدن به این اهداف ارزشمند، کشور چه اندازه تاب‌آوری دارد و ظرفیت‌های موجود برای خودکفایی غذایی پایدار چه اندازه مناسب است؟ خاک ایران چقدر قابلیت کشاورزی خود را حفظ کرده است؟ این سوالی مهم برای کشوری است که تصمیم به‌خودکفایی در عرصه امنیت غذایی و پایداری دسترسی به منابع استراتژیک گرفته است. هم اکنون بخش عمده‌ای از خاک حاصلخیز کشور، خشک و شور شده یا با فرسایش شدید، کیفیت خود را از دست داده است. از طرفی ساخت‌وساز بیرویه در مراتع و مزارع، از بین رفتن جنگل‌ها، مدیریت ناکارآمد منابع آب طی دهه اخیر و تغییر اقلیم ازجمله عوامل از بین رفتن خاک حاصلخیز کشور است که باید دولت با آن دست و پنجه نرم کند. در چنین شرایطی باید برنامه دقیقی برای این عرصه اندیشیده شود.
کشت فراسرزمینی
در شرایط کم آبی موجود، به وزارت جهادکشاورزی ماموریت داده شده که موضوع کشت فراسرزمینی را به‌صورت جدی برای تامین امنیت غذایی کشور دنبال کند. هر ساله ۱۸ میلیون هکتار از اراضی کشور زیرکشت محصولات کشاورزی قرار می‌گیرد و ۸۵ درصد از آب شیرین کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود. با درنظر گرفتن این آمار و ارقام بدیهی است که کشت فراسرزمینی، هم میانبری برای توسعه کشاورزی باشد و هم باعث احیای منابع آبی کشور شود؛ چرا که برداشت‌های بیرویه از سفره‌های آب زیرزمینی عملا حذف خواهد شد و این فرصتی برای بهبود منابع آبی ایران است. از کشورهای روسیه، ونزوئلا، ارمنستان و غنا به‌عنوان کشورهای داوطلب برای کشت فراسرزمینی ایران نام برده می‌شود.
نگاه جهان به ایران
به تازگی مقاله‌ای با عنوان «کشاورزی ایران در عصر جدید» در نشریه بین‌المللی کشاورزی (AGU )منتشر شده که در آن آمده؛ اثرات انسانی توسعه و خشکسالی‌های مکرر، دسترسی به منابع آبی ایران را محدود کرده است.
این امر پیامدهای عمده‌ای برای بخش کشاورزی کشور دارد که 92درصد آن بومی است.
روند تغییر تولیدات و مساحت کشاورزی طی دوره ای در سال های 1360تا 1392با وجود کاهش آب نشان می‌دهد که تولید محصولات کشاورزی به‌طور مداوم افزایش یافته و توسعه کشاورزی به‌رغم در دسترس نبودن منابع آبی پایدار موجب شده تا به آینده منابع سطحی و زیرزمینی آسیب وارد شود.
همچنین مقاله دیگری با عنوان «تناسب اراضی ایران برای کشاورزی» سال 2017 در نشریه نیچر منتشر شده که به تازگی دسترسی به آن ممکن شده و در آن آمده است: «ایران به‌عنوان یکی از قدرت‌های کشاورزی منطقه، مدت‌هاست که در پی خودکفایی در زمینه موادغذایی است اما با وجود قابلیت‌های زمین و منابع آبی هنوز نتوانسته به هدف خود دست یابد.
هم‌اکنون ذخایر کشاورزی ایران حدود ۹۰درصد تقاضای داخلی مواد غذایی را تامین و در این راه ۹۲درصد آبهای تازه این کشور را مصرف می‌کند. ایران که در منطقه خشک زمین قرار گرفته، هم اکنون شاهد چالش‌هایی در حوزه کمبود آب است که اقتصاد کشور، عملکرد اکوسیستم و زندگی افراد بسیاری را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. میانگین سالانه بارش در7۰درصد کشور حدود ۲۵۰میلی متر و فقط ۳درصد ایران شاهد بارش سالانه ۵۰۰ میلی متر است.
در همینه زمینه :
