جذب سرمایه‌های خرد در طرح‌های استارت‌آپی

عمادالدین قاسمی پناه - خبر‌نگار

بسیاری از مردم سرمایه‌های کلانی برای سرمایه‌گذاری ندارند و البته تمایل بسیاری برای مشارکت در طرح‌های نوآورانه دارند. از سوی دیگر، شاهد ظهور شرکت‌های نوآور، فناور و دانش‌بنیان در کشور هستیم که برای راه‌اندازی کسب و کار خود، تمایل به جذب سرمایه‌های مردم دارند.
در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری جمعی سال‌هاست که رواج دارد و افراد زیادی حتی توانسته‌اند سودهای خوبی از سرمایه‌گذاری روی طرح‌های نوآور به دست آورند. در ایران این مسئله اما برای مردم عادی کمتر شناخته شده است.  تاکنون هیچ حلقه واسط و مطمئنی برای پیوند مردم به این شرکت‌های استارت‌‌آپی وجود نداشته است. اگرچه در برخی مواقع، بعضی از شرکت‌ها مستقیما تلاش کرده اند تا سرمایه‌های خرد و کلان مردم را جذب کنند، اما اکنون صندوق نوآوری و شکوفایی با یک ابتکار تلاش کرده که خیال مردم را از بابت سرمایه‌گذاری راحت کند. این صندوق طی یک فراخوان، از شرکت‌های نوآور و دانش بنیان که متقاضی تامین مالی هستند، خواسته که طرح‌های خود را ارائه دهند. سپس، طی یک فرایند مشخص آنها را غربالگری کرده و پس از آن در چارچوب یک برنامه تلویزیونی آنها را به مردم معرفی کرده است. همچنین، صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری اصل پول مردم را بیمه کرده است. علی ناظمی، معاون سرمایه‌گذاری  صندوق نوآوری و ریاست جمهوری در گفت‌وگو با همشهری از تلاش برای فرهنگسازی تامین مالی جمعی در کشور برای اکوسیستم استارت‌آپی گفته است. او در این مسیر بر بازپرداخت اصل پول مردم، در صورت زیان یک شرکت، بدون کسر هیچ‌گونه کارمزد یا هزینه جانبی تاکید کرده است.

در ابتدا می‌توانید منظورتان را از تامین مالی جمعی بگویید؟  چه روش‌هایی برای این نوع مشارکت وجود دارد؟
تامین مالی جمعی و انواع مختلف آن، چند سالی است که در دنیا متداول شده است. به طور کلی در این نوع مشارکت مالی مردم می توانند به طور مستقیم در یک فعالیت تجاری یا غیرتجاری سهیم شوند. تامین مالی جمعی انواع مختلفی دارد و شاید آشناترین نوع، کارهای خیریه ای باشد که اکنون مشاهده می شود. به عنوان مثال یک شماره کارت به دست مردم می‌رسد و اعلام می‌شود که مردم برای تهیه یک دارو یا یک عمل جراحی خاص مشارکت مالی کنند. نوع دیگر تامین مالی جمعی به صورت قرض است. یعنی افراد مختلف به یک کسب و کار پول قرض می دهند و آن کسب و کار، امور جاری خود را انجام می دهد و در پایان، پول را بازپرداخت می‌کند. تامین مالی جمعی مشارکتی و تامین مالی جمعی پاداش‌محور هم انواع دیگر این شیوه از مشارکت محسوب می‌شوند.

تامین مالی جمعی مشارکتی چه ویژگی‌هایی دارد؟
در تامین مالی جمعی مشارکتی یک کسب و کار اعلام می‌کند که می‌خواهد یک فعالیت تجاری را راه‌اندازی کند. پس از آن، کسانی که علاقه‌مند به مشارکت باشند می‌توانند با مبالغ خرد و کلان در این کسب و کار شریک شوند و در دوره ای مشخص اصل پول آنها با احتساب سود یا زیانی که از این شراکت متوجه آنها شده، بازپرداخت می‌شود.

فرایند این نوع تامین مالی در کشور ما از چه زمانی آغاز شده و جزئیات آن به چه شکلی خواهد بود؟
در ایران، از اواخر بهمن ماه 99 سازمان بورس و شرکت فرابورس اولین سامانه‌های تامین مالی را رونمایی کردند. به این ترتیب کسب و کارها می‌توانند ایده خود را روی پلتفرم‌هایی که دارای مجوز از نهادهای قانونگذار هستند، قرار دهند و مردم هم می‌توانند با هر مبلغی که تمایل داشته باشند، در این کسب و کارها شریک شوند. در ازای این کار، به مشارکت‌کنندگان گواهی مشارکت تعلق می‌گیرد و در پایان دوره، یک ارزیابی و حسابرسی انجام می‌شود. اگر این کسب و کار سودده باشد، متناسب با سرمایه‌گذاری به دارنده گواهی شراکت سود تعلق می‌گیرد و اگر کسب و کار زیان‌ده باشد هم به تناسب در زیان شریک می شود.

استقبال مردم از این نوع مشارکت را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
 مردم در سال‌های اخیر شاهد بوده اند که کسب و کارهای مبتنی بر فناوری و نوآوری که با پول‌های کم شروع کرده اند، رشد قابل توجهی داشته اند. همچنین یکی از ابزارهای متداول برای شرکت‌های مبتنی بر فناوری و نوآوری این است که بخشی از پول مورد نیاز خود را از طریق سامانه‌های تامین مالی جمعی تامین می‌کنند. ما هم یکی از ماموریت‌های خود را در صندوق نوآوری و شکوفایی، توسعه و ایجاد ابزارهای مختلف تعریف کرده‌ایم تا این ابزارها به شرکت‌ها کمک کند که مسئله تامین مالی آنها حل شود. از سوی دیگر، همه می‌دانیم که مردم مبالغ کمی را به عنوان پس اندازهای خرد در اختیار دارند و شاید دنبال یک فرصت برای سرمایه‌گذاری و مشارکت هستند. هرچند فرصت‌های دیگری هم برای سرمایه‌گذاری در کشور وجود دارد. به عنوان مثال، بخش عمده ای از مردم برای مشارکت در کارهای تولیدی به سمت سپرده‌گذاری بانکی می‌روند و به دلایل اقتصادی و غیراقتصادی به تولید کشور کمک می‌کنند.

منابع مالی مردم به چه شکل تضمین می شود؟
از آنجا که می‌خواستیم در زمینه تامین مالی جمعی، فرهنگسازی کنیم و در گام اول، مردم شاهد یک اتفاق خوب باشند، تصمیم گرفتیم که تعدادی از طرح‌های فناورانه و دانش بنیان را انتخاب و به این سامانه‌ها معرفی کنیم و در عین حال، اصل پولی را هم که  از سوی مردم سرمایه‌گذاری شده، بیمه کنیم. درواقع، در حالت طبیعی مردم در سود و زیان شریک بودند، اما اکنون مردم فقط در سود طرح های منتخبی که مشاهده خواهند کرد شریک هستند، چراکه اصل پول آنها بدون شرط، صد درصد و بدون کسر هیچ کارمزد یا هزینه جانبی بیمه شده است. به عبارت دیگر، اگر مردم پولی را برای مشارکت اختصاص دهند و احیانا طرحی به نتیجه نرسد، دولت و صندوق نوآوری و شکوفایی پول آنها را بیمه کرده است.

چه برنامه ای برای معرفی طرح‌ها و آشنایی مردم با آنها پیش بینی شده است؟
برای اینکه این طرح‌ها را معرفی کنیم و مردم از کم و کیف طرح‌ها مطلع باشند، یک برنامه تلویزیونی به نام «کارویا» تهیه کرده ایم. اواخر سال گذشته و اوایل امسال، فراخوانی منتشر شد که بر اساس آن، از کسب و کارهایی که متقاضی تامین مالی هستند، خواسته شد که طرح‌های خود را ارائه کنند. طرح‌ها از سوی دبیرخانه دریافت شدند و طی فرایندی غربالگری شده و به مراحل بعدی رسیدند. پس از آن، یک طرح تجاری برای آنها تهیه شدند و درنهایت به برنامه تلویزیونی «کارویا» راه پیدا کردند. ایده کلی این برنامه هم از «ارائه آسانسوری» گرفته شده است که یک روش ارائه جهانی است.

   مسیر سرمایه‌گذاری

در برنامه تلویزیونی، برای تامین مالی جمعی، تیم‌های کسب و کاری حاضر می شوند و ایده خود را مطرح می کنند. سپس داورها با ارائه دهندگان بحث می‌کنند و ایده آنها را به چالش می‌کشند. در پایان هر برنامه یک کسب و کار از سوی داوران انتخاب و بلافاصله نماد آن روی سامانه تامین مالی جمعی باز می‌شود. مردم هم از همان لحظه تا پایان میزان سرمایه‌گذاری آن کسب و کار فرصت دارند که از 500 هزار تومان تا سقف رقم تعیین شده مشارکت داشته باشند. پس از آن، در پایان زمان طرح‌ها که 6 ماهه تا یک ساله است، طرح‌ها ارزیابی می‌شوند و اگر طرح سودده بود، سود مردم پرداخت می‌شود و اگر طرح با زیان مواجه شده بود، اصل پول مردم بازپرداخت می‌شود.