آخرین فرصت نجات زمین

جواد نصرتی- روزنامه‌نگار

نشست تغییرات اقلیمی سازمان‌ملل بعد از یک سال تعویق به‌خاطر کرونا در گلاسگوی اسکاتلند آغاز به‌کار کرده است تا به تردیدهای پر‌شماری که می‌تواند آینده بشر را به چالش بکشد رسیدگی کند.
هیأت‌های نمایندگی بیش از 200کشور دنیا خود را به این شهر رسانده‌اند تا از برنامه‌های خود برای کاهش گازهای گلخانه‌ای تا سال2030 و کمک به نجات زمین رونمایی کنند.
گرمایش زمین به‌خاطر استفاده بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی، کار را به جایی کشیده که دانشمندان هشدار داده‌اند اگر کشورها اقداماتی فوری و حیاتی را در پیش نگیرند، فاجعه‌ای محیط‌زیستی بشر را به چالش خواهد کشید. بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس گفته است که این نشست، ‌«لحظه حقیقت» بشریت است.
او در آستانه برگزاری این کنفرانس 2هفته‌ای که دیروز به‌صورت نمادین شروع شد و امروز با حضور رهبران رسما وارد تصمیم‌گیری‌های بزرگ می‌شود گفته است: «سؤالی که همه می‌پرسند این است که آیا ما قدر این لحظه را می‌دانیم و از آن استفاده می‌کنیم  یا اجازه می‌دهیم که از دست برود؟»
آلوک شارما، رئیس نشست امسال که با نام کوپ‌26 (cop26)شناخته می‌شود گفته است تصمیم‌گیری در این نشست، نسبت به اجلاس 5سال پیش در پاریس که تمامی کشورهای دنیا موافقتنامه‌ای را امضا کردند که برای محدود کردن افزایش دمای زمین به 1.5درجه تلاش کنند سخت‌تر شده است. او در این‌باره گفته است: «این کار به رهبران بستگی دارد. آنها باید پا‌پیش‌بگذارند و ما باید در کنار هم تصمیم بگیریم که چطور می‌خواهیم به این هدف برسیم.»
کشورها در سال2015 در واقع توافق کردند که گرمایش جهانی را تا حد زیادی زیر 2درجه سانتی‌گراد نگه‌دارند. ملاک برای مقایسه، گرمای زمین در دوران پیش از صنعتی‌شدن است و وقتی که گفته می‌شود 2درجه، در واقع 2درجه گرم‌تر از آن دوران است. با وجود تصمیم درباره محدودکردن گرمایش زمین به زیر 2درجه، دانشمندان با توجه به شرایط آب‌و‌هوایی فاجعه‌بار در سراسر دنیا هشدار داده‌اند که هدف نهایی باید 1.5درجه باشد تا از فجایع محیط‌زیستی جلوگیری شود.
سازمان ملل در گزارش اخیر خود به این واقعیت ترسناک اشاره کرده که ما در حال حرکت به سمت 2.7درجه سانتی‌گراد هستیم اما شارما گفته که باید همچنان هدف 1.5را زنده نگه‌داریم. او گفت که نشست امسال، آخرین و بهترین فرصت برای نگه‌داشتن هدف 1.5درجه در دسترس است.

هدف سخت
تأکید دانشمندان و سازمان ملل و حالا رئیس نشست کوپ26 بر 1.5درجه، اهمیت آن را نشان می‌دهد اما سخن گفتن از این هدف، به‌مراتب سخت‌تر از رسیدن به آن است. به گزارش بی‌بی‌سی، هفته گذشته برنامه محیط‌زیست سازمان ملل وعده‌هایی که کشورها درباره حذف گازهای گلخانه‌ای داشته‌اند را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده که با این روند، ما در مسیر 2.7درجه سانتی‌گراد هستیم و حتی اگر کشورها همه وعده‌های بلندمدت برای قطع کامل انتشار گازهای گلخانه‌ای را هم رعایت کنند، تازه در مسیر 2.2 قرار خواهیم گرفت.
ما همین حالا فجایعی را دیده‌ایم که حتی تصورش هم تا چند سال پیش ترسناک بود؛ از آتش‌سوزی‌های آمریکا و کانادا گرفته تا سیل در آلمان و چین و موج‌های گرما در سراسر دنیا. تصور اینکه وقتی دما 2.7درجه افزایش پیدا کند، واقعا ترسناک خواهد بود. این یعنی کشورها باید حتی بیشتر از وعده‌های پیشین خود در راستای حذف گازهای گلخانه‌ای تلاش کنند. این یعنی باید فکری به حال صنعت خودروسازی، ‌استفاده از زغال‌سنگ برای تولید انرژی و جنگل‌زدایی بکنند و البته باید همه این کارها را بسیار سریع انجام دهند.
اولین گام برای این کار، مشارکت فعال در همین اجلاس گلاسگو است چون احتمالا این نشست، آنطور که شارما و دانشمندان گفته‌اند، آخرین فرصت توافق برای محدود کردن گرمایش جهانی زیر 1.5درصد است.

از رم به گلاسگو
بخش زیادی از موفقیت اجلاس گلاسگو، به نشست دیگری که دیروز در رم به پایان رسید بستگی دارد؛ رهبران گروه20 که برای شرکت در نشستی 2روزه به ایتالیا سفر کرده بودند، شب یکشنبه ‌خودشان را به گلاسگو رساندند تا این بار در نشستی بزرگ‌تر به مسئله تغییرات اقلیمی بپردازند. یکی از دستورکارهای اصلی نشست گروه20، علاوه بر اقتصاد پساکرونایی، مسئله تغییرات اقلیمی بود. به گزارش رویترز، دیروز بعد‌از‌ظهر کشورهای عضو گروه، بر سر بیانیه پایانی که وعده‌های محیط‌زیستی چشمگیری در آن بود به توافق رسیدند. بر اساس این بیانیه، کشورهای گروه20 متعهد می‌شوند که تلاش‌هایشان برای محدود کردن گرمایش زمین به 1.5درجه را افزایش دهند. علاوه بر آن، آنها موافقت کرده‌اند تا در میانه قرن، به هدف حذف کامل کربن برسند.
لحن این بیانیه، نسبت به پیش‌نویس آن کمی نرم‌تر شده است و در آن خواسته شده تا تمامی کشورها «اقدامات معنادار و مؤثری» را در پیش بگیرند. در نسخه اولیه، از آنها خواسته شده بود اقدامات فوری در پیش گرفته شود.
با وجود این وعده، بسیاری از اینکه این کشورها وعده‌های بیشتری برای مقابله با تغییرات اقلیمی نمی‌دهند گله کرده‌اند. گروه20 (20 اقتصاد بزرگ جهان) مسئول انتشار حدود 80درصد گازهای گلخانه‌ای دنیاست. رهبران چین و روسیه، که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه‌ای دنیا هستند، به‌صورت مجازی در نشست رم شرکت کردند و همین به نگرانی درباره جدیت آنها برای نیل به اهداف محیط‌زیستی دامن زده است. چین، بزرگ‌ترین تولید‌کننده کربن در دنیا، یکی از موضوعات داغ در گلاسگو است و جامعه جهانی و سازمان ملل امیدوارند که این کشور، گام‌های بلندتری برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای بردارد.

   چرا نشست گلاسگو مهم است؟
کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل از سال1955 به‌صورت سالانه برگزار می‌شود و تمامی کشورهای دنیا که عضو سازمان ملل هستند، در آن شرکت می‌کنند. با این حال، نشست امسال بسیار مهم است. یک دلیل آن این است که اجلاس امسال، در واقع فرزند اجلاس پاریس خوانده می‌شود. در پاریس، ‌مهم‌ترین توافق جهانی محیط‌زیستی امضا شد و کشورها وعده‌های مشخصی دادند. حالا در گلاسگو، تمامی آنها باید بیایند و بگویند که چطور می‌خواهند این وعده‌ها را محقق کنند. در واقع در گلاسگو، نه‌تنها دستاوردهایی که از سال2015 و پیمان پاریس به این سو به‌دست آمده بررسی می‌شود، که برنامه‌های جامع و مستحکمی برای رسیدن به این اهداف هم مشخص می‌شوند. زمان برگزاری این اجلاس هم بسیار مهم است و به همین‌خاطر هر تصمیمی که در آن گرفته شود، می‌تواند تأثیری بلندمدت داشته باشد. سازمان ملل هشدار داده است که دنیا نمی‌تواند در زمان مقرر به اهدافی که در پاریس مشخص کرده برسد اما هنوز آنچنان دیر نشده که کاملا ناامید شد. به همین‌خاطر وعده‌های کشورها در گلاسگو می‌تواند حیاتی باشد. برخی از این تصمیم‌ها می‌تواند چرخش به سمت استفاده خودروهای برقی، افزایش سرعت خارج کردن زغال سنگ از مدار تولید انرژی و قطع کمتر درخت‌ها باشد. انتظار می‌رود در انتهای نشست، بیانیه‌ای منتشر شود. هر چه این بیانیه با قاطعیت بیشتری بر حذف کربن در سال2050 تأکید کند، یعنی نشست موفقیت‌آمیز‌تر بوده است. احتمال دیگر تعهدات مطرح شده در بیانیه، وعده‌های مشخص درباره قطع استفاده از زغال‌سنگ و محافظت از طبیعت خواهد بود. درصورتی که این وعده‌ها با جدیت اعمال شود، شاید جامعه جهانی به هدف 1.5درجه سانتی‌گراد برسد. با این حال برخی دانشمندان گفته‌اند که رهبران دنیا چنان کم‌کاری کرده‌اند که حتی اگر بهترین توافق هم در گلاسگو امضا شود، هدف 1.5درجه سانتی‌گراد حاصل نخواهد شد.