«پل دختر» یکی از جاذبه‌های گردشگری نزدیک به پایتخت است که روی رودخانه کرج ساخته شده
دیدار با یادگار شاه‌عباس صفوی
درست است که باستان‌شناسان از شکل و معماری پل رودخانه کرج، آن را به زمان حکومت صفویه نسبت داده‌اند، اما گفته می‌شود این پل قدیمی‌تر از این حرف‌هاست و عمرش به روزگار حکومت سلجوقیان برمی‌گردد. در واقع اینطور گفته می‌شود که این پل که در گذشته ری و قزوین را به هم پیوند می‌داد، در زمان حکومت سلجوقیان ساخته شده و در روزگار شاه‌عباس صفوی مرمت و به پل جدیدی تبدیل شده است. به هر حال حتی اگر این پل در زمان حکومت شاه‌عباس صفوی هم ساخته شده باشد، دست‌کم بیش از 400سال عمر دارد و به همین دلیل یکی از آثار تاریخی کشورمان به‌حساب می‌آید؛ اثری که سال1379 به ثبت ملی رسیده و با دیدنش فقط یکی‌دو ساعت رانندگی فاصله است. اگر می‌خواهید این پل تاریخی را که بین محلی‌ها با نام‌های پل‌دختر، پل شاه‌عباسی و پل سلیمانیه شهرت دارد، از نزدیک ببینید، با ما به ابتدای جاده چالوس بیایید.
بقایای پل سلجوقی
درباره پل رودخانه کرج اینطور گفته می‌شود که این پل بر بقایای پلی کهن‌تر منسوب به دوره سلجوقی ایجاد شده است. یعنی اصل پلی که امروز می‌بینیم، در روزگار حکومت سلجوقیان بنا شده و مسافران شهرری با گذر از آن از عرض رودخانه عبور کرده و درنهایت خودشان را به قزوین می‌رساندند. این پل در دوره صفوی و در زمان شاه‌عباس صفوی مرمت و بازسازی شد و شکل سازه پل‌های دوره صفوی را به‌خود گرفت؛ به همین دلیل باستان‌شناسان این پل را محصول حکومت صفویان دانسته و نامش را پل شاه‌عباسی یا پل صفوی گذاشته‌اند.
آیا پل کرج، پل خاتون است؟
در این میان حتی گفته می‌شود «پل خاتون» که حمدالله مستوفی تاریخ‌نویس قزوینی هم در کتابش به آن اشاره کرده، همین پل کرج است. اگر نگاهی به کتاب «نزهه القلوب» حمدالله مستوفی بیندازید، می‌بینید در آن به رودخانه کرج و پلی روی آن اشاره شده که به‌نظر می‌رسد این پل، همین پل دختر است. نگارنده در این کتاب از رودخانه کرج و پلی با یک طاق به نام پل خاتون یاد می‌کند که درواقع یادبود «زبیده خاتون» همسر محبوب هارون‌الرشید است.
همه‌‌چیز درباره پل آجری
حالا که درباره نام‌های پل دختر صحبت شد، بد نیست کمی هم درباره ویژگی‌های فنی این اثر تاریخی صحبت کنیم. مثل اینکه درازی پل رودخانه کرج نزدیک به 61متر و پهنای آن بیش از 7متر است. درباره جنس این پل هم باید بگوییم که بدنه اصلی پل با آجر ساخته شده، اما جنس ستون‌های کناری پل از قلوه‌سنگ و ملات ساروج است.
نزدیکی‌های میدان حافظ
اگر قصد دارید همین روزها سری به پل آجری 400ساله کرج بزنید، بد نیست بدانید پل دختر در ابتدای جاده چالوس و نزدیک میدان حافظ امروزی قرار دارد. در واقع برای بازدید از این پل باید خودتان را به جاده چالوس برسانید و بعد از گذر از سینما هجرت، از نزدیک با یادگار شاه‌عباس صفوی آشنا شوید.
از پل دختر تا پل سلیمانیه
اما بشنوید از نام‌های مختلف این پل تاریخی. این پل که بیشتر با عنوان «پل رودخانه کرج» شناخته می‌شود، چندین و چند نام دارد. یکی از آنها «پل شاه‌عباسی» است که در واقع به زمان ساخت این پل در روزگار حکومت شاه‌عباس صفوی اشاره دارد. دیگری «پل صفوی» است که آن هم برگرفته از زمان شکل‌گیری این پل است. علاوه بر اینها به پل رودخانه کرج، «پل سلیمانیه» هم گفته می‌شود؛ دلیلش هم این است که در آن روز و روزگار به این بخش از محدوده کرج امروزی، سلیمانیه گفته می‌شد. اما این پل بیش از هر نام دیگری به پل دختر معروف است؛ نامی که هنوز هیچ‌کس به‌طور دقیق
وجه تسمیه آن را نمی‌داند. شاید بتوان در این‌باره به نوشته‌های حمدالله مستوفی استناد کرد و گفت از آنجا که این پل نامش را از زبیده خاتون، همسر هارون‌الرشید گرفته، به پل دختر معروف شده است.
فروریزی این سازه قدیمی
اگر درباره سرنوشت این پل که قدیمی‌ترین سازه کرج به‌حساب می‌آید، کنجکاو باشید، باید بگوییم که این پل از زمان سلجوقیان تا سال 1330شمسی تنها راه رسیدن مسافران ری به قزوین و برعکس بود. تا اینکه در سال 1330و از آنجا که این پل به مرور زمان و بر اثر عوامل طبیعی مانند جاری شدن سیل و بارش باران دچار فرسودگی شدید شده بود، پل جدیدی در نزدیکی آن ساخته شد که به آن «پل سنگی» یا «پل پهلوی دوم» گفته می‌شود. با ساخته شدن این پل، عملا تردد از روی پل دختر که در معرض فرو ریختن و نابودی بود ممنوع شد و پل سنگی مسافران را از این سر رودخانه کرج به آن سر رودخانه می‌رساند. روزها به همین شکل سپری می‌شد تا اینکه سازمان میراث فرهنگی در تاریخ 25 اسفند‌ماه سال 1379این پل را با شماره 3501در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رساند. نتیجه همین ثبت ملی هم این شد که پل دختر در سال 1388مورد بازسازی و بهسازی قرار گرفت. اما به‌نظر می‌رسد این اقدامات برای حفظ قدیمی‌ترین سازه کرج کافی نبود؛ چرا که این پل فرسوده سرانجام در مقابل بارش باران دوام نیاورد و آذر‌ماه سال گذشته بخشی از آن فرو ریخت. حالا خبر خوش اینکه گویا قرار است این سازه قدیمی که خودش را دست‌کم از دوره صفویه یعنی از حدود 400سال پیش به امروز رسانده، بازسازی شود و با برگشتن به روزهای اوجش، به محلی برای حضور گردشگران تبدیل شود.
ردّ پا در تاریخ
عمر دراز پل دختر باعث شده تا در متون تاریخی رّد پای آن به‌خوبی مشاهده شود. به‌عنوان مثال اوژن فلاندن، نویسنده و نقاش فرانسوی قرن نوزدهم که در زمان محمدشاه قاجار به ایران سفر کرده، در سفرنامه‌اش نوشته است:«شش فرسخی پیش راندیم به امامزاده رسیدیم که در طرف راست جاده قرار داشت. در نزدیکش رودی جاری که پیوسته سنگ‌های سفید قبور را شست‌وشو می‌دهد. چون از قزوین بیرون شدیم، از پلی آجری که روی رود کرج زده شده و آبش از البرز سرازیر می‌شود، گذشتیم.» این دقیقا همان پلی است که امروز هم می‌توانیم آن را روی رودخانه کرج ببینیم. اوژن فلاندن از این پل تاریخی نقاشی هم کشیده است. البته که چه در سفرنامه و چه در نقاشی اوژن فلاندن، صحبت از امامزاده‌ای است که امروزه در نزدیکی پل هیچ اثری از آن دیده نمی‌شود. اما با این حال می‌توان مطمئن بود پلی که این نقاش و نویسنده فرانسوی از آن صحبت می‌کند، همین پل دختر امروزی است. علاوه بر این نقاش و نویسنده فرانسوی، عبدالعلی‌خان ادیب‌الملک نیز در سفرنامه «ادیب‌الملک به عتبات» نامی از پل‌دختر به میان آورده و نوشته است:«از قریه کن شمیران تا سلیمانیه (کرج) چهار فرسخ بیشتر است و همه آن دشت و صحرا به جهت گشت و تماشا درنظر از یک پارچه زمرد سبزتر. نیم فرسنگ به سلیمانیه مانده قریه کلاک است. دو ساعت به غروب مانده از رودخانه کرج گذشتیم. بنه از پل رفته بودند و آب رودخانه زیاد می‌نمود.» رّد پای پل رودخانه کرج را می‌شود در سفرنامه میرزا حسین فراهانی هم مشاهده کرد: «از مهمانخانه شاه‌آباد به حصارک می‌رود و چهار فرسخ است و دو فرسخ که رفت به پل کرج می‌رسد، پل کرج پنج چشمه و بنای آن از قدیم است. بانی معنی نیست.»
