ردپای کرونا در عملکرد کتابخانه‌های عمومی در گفت‌وگو با مسئولان 2کتابخانه
قدرت خرید کتابخانه‌ها کاهش یافت
سعیده مرادی- خبرنگار
پاندمی کرونا تمام جوانب زندگی ما را تحت‌تأثیر قرارداده است و ردپا و اثر این ویروس سمج و فلج‌کننده در هر بخش و بحثی دیده می‌شود. به‌ویژه اینکه کرونا مشکلات و فشار‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها را دوچندان کرد و علاوه بر سلامت جسمی و روانی مردم، معیشت و رفاه آنها را هم نشانه رفت. کرونا در بحث تولید و فروش کتاب هم کاملاً تأثیرگذار بود که برگزار نشدن نمایشگاه بین‌المللی کتاب به‌صورت فیزیکی در 2سال اخیر و کم شدن یا حذف کامل کتاب از سبد خرید خانوار‌ها ازجمله آثار و نتایج آن است. حتی کتابخانه‌ها هم از این ویروس منحوس و شرایط بد اقتصادی موجود در امان نماندند و نه‌تنها کتاب‌های اهدایی به آنها کم شد، بلکه قدرت خریدشان هم به‌شدت کاهش یافت. در این گزارش سراغ 2کتابخانه بزرگ ایران رفته‌ایم تا بررسی کنیم که منابع و ذخایر کتاب آنها در این سال‌ها چه شرایطی داشته و به‌ویژه در بحث اهدای کتاب چه وضعیتی را پشت سر گذاشته‌اند.
کرونا باعث شد تا اهدای کتاب به کتابخانه کاهش یابد
متأسفانه با شیوع کرونا در 2 سال اخیر مجموعه اهدایی در قالب کتابخانه شخصی به کتابخانه مجلس نداشتیم. همچنین کرونا باعث شد کتاب‌های ناشران شهرستانی و منابع لاتین از سبد خرید ما حذف شوند. علی‌اکبر زارع بیدکی، مدیر مجموعه‌سازی منابع کتابخانه مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید:«کرونا نه‌تنها باعث شد در خرید کتاب دچار مشکل شویم، بلکه دریافت و اهدای کتاب به کتابخانه هم به حداقل رسید. در گذشته و قبل از شیوع کرونا میزان کتاب‌های اهدایی به کتابخانه بسیار خوب بود. اما اکنون شرایط اقتصادی به‌گونه‌ای است که افراد بیش از اینکه به‌دنبال اهدای کتاب و کتابخانه‌های شخصی خود باشند به فکر فروش آنها هستند. در اوضاعی که تا پیش از شیوع کرونا و در سال‌های قبل از آن، حداقل یک تا دو کتابخانه شخصی در سال به کتابخانه مجلس اهدا می‌شد، اما اکنون پیشنهاد اهدای مجموعه کتابخانه‌های شخصی به کتابخانه مجلس تقریباً به صفر رسیده است؛ همچنین میزان اهدایی کتاب‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که هر سال 2تا 4هزار جلد بود و گاهی هم به 5هزار جلد می‌رسید، امسال به‌دلیل شرایط بد اقتصادی و کرونا، به 150جلد کاهش پیدا کرده است.»
زارع بیدکی می‌گوید که علاوه بر این، بودجه خرید کتاب در کتابخانه مجلس هم به‌شدت کاهش یافته است؛«در سال‌های گذشته با توجه به برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب تهران و برپایی نمایشگاه‌های کتاب استانی، منابع کتابخانه از طریق بودجه‌های اختصاصی و حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دائم بهروزرسانی می‌شد؛ اما کرونا بهروزرسانی کتاب‌ها در کتابخانه را از دو منظر با مشکل رو‌به‌رو کرد؛ نخست اینکه با تعطیلی نمایشگاه‌های استانی، خرید منابع، محدود به ناشران و کارگزاران تهرانی شد و به همین دلیل کتابخانه مجلس از سال گذشته، از کتاب‌های ناشران شهرستانی محروم شده است. دومین تأثیرمنفی کرونا در بهروزرسانی منابع در این کتابخانه، کاهش شدید بودجه خرید کتاب بود.»
مدیر مجموعه‌سازی منابع کتابخانه مجلس درباره محدودیت‌هایی که رقم بودجه و امکان خرید محدود در تهیه منابع کتابخانه‌ای به‌وجود آورده است، می‌افزاید: «بسیاری از منابع به‌ویژه در حوزه لاتین، به‌خاطر کمبود بودجه در سال‌های اخیر از فهرست انتخاب منابع و خرید حذف شدند؛ درحالی‌که پیش از این، بودجه نامحدود کتابخانه مجلس، باعث می‌شد تا دائماً منابع جدیدی را خریداری و منابع کتابخانه به‌صورت مستمر بهروزرسانی شود. امسال با توجه به محدودیت‌های موجود، در 6ماهه نخست سال ۱۵۰ میلیون تومان در 3نوبت دریافت کردیم که حدودا با این بودجه، توانستیم هزار جلد کتاب به کتابخانه اضافه کنیم. همچنین با دریافت ۵۰ میلیون تومان بودجه جدید هم 600جلد کتاب دیگر به منابع کتابخانه اضافه خواهد شد.»
کاهش قدرت خرید کتاب
شیوع کرونا و در کنار آن اوضاع اقتصادی و گرانی‌های موجود باعث شد تا خرید کتاب برای کتابخانه کاهش یابد، اما تأثیری بر اهدای کتاب به کتابخانه نداشت.
مریم میقانی، مدیر کتابخانه تاریخی ملک با بیان این مــــطلب به هــــــمشهری می‌گوید:«در یکی دو سال اخیر باتوجه به اینکه اوضاع اقتصادی بد بوده است و آنچنان هم کتابی چاپ نمی‌شود و از سوی دیگر همچنین در این بازه زمانی دیگر نمایشگاهی هم برگزار نشده است، متأسفانه نتوانسته‌ایم مانند سال‌های گذشته برای کتابخانه کتاب خریداری کنیم و قدرت خریدمان کاهش پیداکرده است. البته خوشبختانه این وضعیت بر اهدای کتاب به کتابخانه تأثیر زیادی نداشت. علاوه بر این خودمان هم در این مدت سیاست‌هایی را دنبال کرده‌ایم که باعث شده تا اهدای کتاب نسبت به گذشته نه‌تنها کاهش نداشته باشد بلکه افزایش هم داشته است. به‌عنوان مثال ما با سازمان‌ها، انتشاراتی‌های مختلف و دانشگاه‌ها رایزنی‌های لازم را انجام دادیم و از آنها خواستیم درصورت تمایل به کتابخانه ما کتابی را اهدا کنند که خوشبختانه آنها نیز تعامل خوبی با ما داشتند و به این درخواست پاسخ مثبت دادند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این مدت حدود ۴ هزار جلد کتاب و مجموعه را به کتابخانه ما اهدا کرد و اعتباری بالغ بر ۱۰ میلیون تومان به آن اختصاص داد. در کنار این نهادها، چند مجموعه بزرگ از افراد خاص هم به کتابخانه اهدا شد. ازجمله مجموعه استاد حسین زمرشیدی، چهره ماندگار حوزه معماری که به وصیت ایشان خانواده استاد مجموعه‌ای از کتاب‌های ایشان را که بیش از هزار جلد کتاب بود به کتابخانه اهدا کردند. همچنین حدود ۲۰۰ جلد از کتاب‌های مرحوم چیتچیان بزرگ، پدر وزیر سابق نیرو توسط خانواده ایشان به کتابخانه اهدا شد. بنابراین باید بگویم که خدا را شکر اهدای کتاب در این مدت شیوع کرونا به قوت خود باقی بود و کاهشی نداشت. البته قابل ذکر است که کم یا زیاد شدن اهدای کتاب در کتابخانه ملک چندان به کرونا ربط نداشته و این امر حتی اگر کرونایی هم وجود نداشته باشد ممکن است در یک سال کم و در سالی دیگر زیاد باشد.»
